Η εμπλοκή των μεταρρυθμίσεων στην Ελλάδα

Ο "κομματικοκρατικός κοινοβουλευτισμός", που υποσκάπτει την αυτονομία των θεσμών, υπονομεύει την κοινωνία των πολιτών και "μολύνει" τις αξίες και τις λογικές κάθε κοινωνικού χώρου, βρίσκεται στον πυρήνα του προβληματισμού του πρώτου κειμένου του τόμου αυτού, το οποίο υπογράφει ο καθηγητής Μουζέλης. Οι μεταρρυθμιστικοί στόχοι που μπορούν να εξυπηρετήσουν το καθολικό συμφέρον σκοντάφτουν πάνω στα κομματικά κεκτημένα, με αποτέλεσμα οι σκοποί των μεταρρυθμίσεων να μετατίθενται τελικά προς την εξυπηρέτηση του στενού κομματικού συμφέροντος. Η λεγόμενη "κοινωνία των πολιτών" αδυνατεί να λειτουργήσει ως φραγμός απέναντι σε ένα κομματικοποιημένο και γιγαντωμένο "σουλτανικό" κράτος, όπως και απέναντι σε μια παγκοσμιοποιημένη αγορά, που ενίοτε παράγει τεράστιες οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες. Τα κόμματα με την πελατειακή και επεκτατική νοοτροπία τους, έχουν "μολύνει" και τη δημόσια διοίκηση, με τις λογικές της κομματικοκρατίας. [...]

(από την εισαγωγή του βιβλίου)





ΚΡΙΤΙΚΗ



Οι αποτυχίες κάθε προσπάθειας μεταρρύθμισης στην Ελλάδα θα αποτελούν πάντοτε ένα ενδιαφέρον αντικείμενο για έρευνα. Και οι απόψεις βέβαια θα ποικίλλουν. Ετσι για τον Νίκο Μουζέλη τα αίτια θα πρέπει να αναζητηθούν στον «κομματοκρατικό κοινοβουλευτισμό» που υποσκάπτει την αυτονομία των θεσμών και υπονομεύει την κοινωνία των πολιτών. Οι μεταρρυθμιστικοί στόχοι που μπορούν να εξυπηρετήσουν το καθολικό συμφέρον, σκοντάφτουν πάνω στα κομματικά κεκτημένα. Από την πλευρά του, ο Πάνος Καζάκος υποστηρίζει ότι κεντρικό πρόβλημα των μεταρρυθμίσεων αποτελεί ο ρόλος της πολιτικής ελίτ. Το πολιτικό παιχνίδι -ιδιαίτερα ο «εκλογικός κύκλος»- περιλαμβάνει κίνητρα που οδηγούν σε συμπεριφορές που υπονομεύουν την ανεξαρτησία των θεσμών. Στην παρέμβαση του ο Αλέξανδρος Καζαμίας αναζητεί τα εμπόδια για τη μεταρρύθμιση στις ενδογενείς αντιφάσεις του εκσυγχρονιστικού εγχειρήματος. Ετσι υποστηρίζει ότι ο Κώστας Σημίτης εφάρμοσε έναν «αντεστραμμένο παπανδρεϊσμό» -από το κομματικό κράτος της δεκαετίας του '80 οδηγηθήκαμε στον κρατικό κομματισμό της σημιτικής περιόδου.

Σε διαφορετικό μήκος κύματος κινούνται οι παρεμβάσεις του Χαρίδημου Τσούκα και του Θοδωρή Πελαγίδη. Κεντρικό πρόβλημα, σύμφωνα με τον καθ. Χ. Τσούκα, είναι ο ίδιος ο μεταρρυθμιστής, η έλλειψη εμπιστοσύνης στο πρόσωπό του, η χαμένη αξιοπιστία του. Η αρνητική συσσωρευμένη εμπειρία υπονομεύει το κύρος και την αξιοπιστία του φορέα της μεταρρύθμισης. Τέλος, ο καθ. Θ. Πελαγίδης αποδίδει την αδυναμία των μεταρρυθμίσεων στο γνωστό φαινόμενο της «προσοδοθηρίας», δηλαδή στις προσπάθειες που καταβάλλουν οι διάφορες ομάδες να αποσπούν προσόδους σε βάρος του ευρύτερου συμφέροντος. Η αδύναμη πολιτική ελίτ και το κούφιο διάτρητο κράτος καταντούν έρμαια των καλά οργανωμένων και συνεκτικών προσοδοθηρικών ομάδων. Στο πλαίσιο αυτό αναπτύσσεται μια νέα διαλεκτική που υποκαθιστά την παλιά πάλη των τάξεων: Η προσοδοθηρία ενισχύει τη συγκέντρωση πόρων/εξουσιών στο κράτος το οποίο, με τη σειρά του, ωθεί στη δημιουργία νέων προσοδοθηρικών ομάδων.

Νομίζω ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα του εξαιρετικού αυτού βιβλίου είναι ότι δεν λαμβάνει υπόψη του το γεγονός ότι η απουσία μεταρρυθμίσεων δεν είναι ελληνικό φαινόμενο αλλά φαινόμενο της λεγόμενης «παλιάς Ευρώπης», δηλαδή της Γερμανίας και της Γαλλίας. Οι πρόσφατες αντιδράσεις της Γαλλίας στην πρόταση της Κομισιόν για τη φιλελευθεροποίηση της αγοράς υπηρεσιών αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Η απόφαση των Μητσοτάκη-Σημίτη-Καραμανλή να δέσουν την Ελλάδα στον άξονα της «παλιάς Ευρώπης» -ιδιαίτερα της Γερμανίας- αποτελεί ένα πολύ σημαντικό ανάχωμα στις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες στην Ελλάδα. Αν όμως πνεύσει ένας διαφορετικός άνεμος στις χώρες αυτές, τότε θα παρασύρει και την Ελλάδα. Αλλωστε, όπως θα έλεγε και ο Τρότσκι, η μεταρρύθμιση σε μία μόνο χώρα -ιδιαίτερα αν αυτή βρίσκεται στην τριτοκοσμική περιφέρεια, όπως η Ελλάδα- είναι καταδικασμένη σε αποτυχία. Η αρχή πρέπει να γίνει από τη Δύση.



ΤΑΚΗΣ ΜΙΧΑΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 27/05/2005