Το αβέβαιο μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η Τουρκία

Στο βιβλίο αυτό ο Πάνος Καζάκος εξετάζει ζητήματα που η δημόσια συζήτηση μάλλον φωτίζει ανεπαρκώς:
Πώς θα εξελιχθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση μετά τις τρέχουσες διευρύνσεις;
Θα αποκτήσει σταθερά σύνορα ή θα επεκτείνεται αδιάκοπα, πράγμα που αναπόφευκτα θα τη μετέτρεπε σε ένα διεθνή οργανισμό χωρίς ιδιαίτερη ταυτότητα;
Πώς ερμηνεύονται οι τρέχουσες διαπραγματεύσεις για μεταρρυθμίσεις και μια νέα «συνταγματική Συμφωνία»;
Τι υποδείχνει η ιστορική τροχιά για το μέλλον;
Ποιές δυνάμεις επηρεάζουν τη δυναμική της ευρωπαϊκής οργάνωσης;

Ο συγγραφέας, μολονότι αναγνωρίζει ότι οι αλλαγές που βιώνουμε σήμερα στην Ευρώπη και στον κόσμο είναι πολύπλοκες και βαρύνονται με αβεβαιότητες, δεν αποφεύγει να διατυπώσει συγκεκριμένη πρόβλεψη για το μέλλον της ευρωπαϊκής οργάνωσης.[...]





ΚΡΙΤΙΚΗ



Μετά την αναγνώριση στην Τουρκία του καθεστώτος υποψήφιας προς ένταξη χώρας (Ελσίνκι, 1999), η Ευρωπαϊκή Ενωση βρέθηκε μπροστά στο ουσιαστικό «πρόβλημα» που καλείται να επιλύσει μέχρι το Δεκέμβριο του 2004, και που δεν είναι άλλο από την αναζήτηση μιας αξιόπιστης και συνεκτικής στρατηγικής για την προετοιμασία της προσχώρησης της Τουρκίας. Είναι προφανής λοιπόν η σημασία που έχει για τη δημόσια συζήτηση η ενταξιακή προοπτική της Τουρκίας και είναι πολύ εύστοχη η επισήμανση του Πάνου Καζάκου, ότι η ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. δεν αφορά μόνο, ούτε, κυρίως, τη λύση του Κυπριακού ή τη βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Η ένταξη της Τουρκίας θα λειτουργήσει ως καταλύτης για μιαν άλλη ένωση. Αυτό είναι θεμελιώδες και έχει ξεφύγει τελείως από τη στενή ελληνική οπτική.

Σύμφωνα με το συγγραφέα, η συζήτηση μπορεί να οργανωθεί γύρω από δύο σενάρια: το σενάριο της ιστορικής συνέχειας και το σενάριο του μετασχηματισμού της Ε.Ε. σε έναν χαλαρότερο, διευρυμένο ώς τη Βόρεια Αφρική, την Τουρκία και άλλες χώρες, διεθνή οργανισμό. Αυτά τα δύο σενάρια απασχολούν τον καθηγητή Καζάκο στα δύο πρώτα μέρη της μελέτης του. Στη συνέχεια, εκθέτει τους λόγους για τους οποίους προβλέπει ότι η Ευρώπη θα μείνει Ευρώπη, μάλλον, καθώς και τις αβεβαιότητες που υπάρχουν. Στα τελευταία δύο μέρη της μελέτης του ο Π. Καζάκος διευκρινίζει ότι η Ε.Ε., αν και δεν θα ξεπεράσει τα ιστορικά της όρια, θα υποστεί σημαντικές αλλαγές, οι οποίες έχουν ήδη δρομολογηθεί. Ο συγγραφέας, μολονότι αναγνωρίζει ότι οι αλλαγές που βιώνουμε τελευταία στην Ευρώπη και τον κόσμο είναι πολύπλοκες και βαρύνονται με αβεβαιότητες, δεν αποφεύγει να διατυπώσει συγκεκριμένη πρόβλεψη για το μέλλον της ευρωπαϊκής οργάνωσης. Πιο συγκεκριμένα, ο Π. Καζάκος υποστηρίζει ότι η Ε.Ε. θα ολοκληρώνεται, ακολουθώντας σε γενικές γραμμές την ιστορική της διαδρομή και επιφέροντας τις αναγκαίες εσωτερικές αλλαγές, χωρίς την Τουρκία, το Μαγκρέμπ ή την Ουκρανία και παρά τους αμερικανικούς σχεδιασμούς. Η ιστορική ταυτότητα, οι κοινές απειλές, η ρουτίνα της συνεργασίας, η αλληλεξάρτηση, οι πολιτικές δομές κ.ά. ωθούν προς «ολοένα στενότερη ένωση» («ever closer Union»). «Οσοι επιμένουν», γράφει ο Πάνος Καζάκος, «ότι η Ε.Ε. πρέπει να διευρύνεται αδιαλείπτως, δεν παίρνουν στα σοβαρά ούτε τις ανάγκες των λαών τους ούτε (σε άλλη διατύπωση) την ιδέα της ευρωπαϊκής ταυτότητας ή του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Δεν δέχονται ότι η Ευρώπη είναι μια ομάδα λαών που μέσα από αιώνες προσανατολίστηκε σε κοινές αξίες».

Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι η «υπερεπέκταση» της Ε.Ε. θα είχε κάποια πλεονεκτήματα, αλλά θα διάβρωνε οριστικά το ευρωπαϊκό «εμείς», ενώ θα ήταν ασύμβατη με την προοπτική της «στενότερης ένωσης» και οπωσδήποτε με τη «συνταγματική Συνθήκη».

Φωτογραφίζοντας το σενάριο μιας Τουρκίας που εκσυγχρονίζεται μεν, αλλά δεν εντάσσεται άμεσα στην Ε.Ε., ο Π. Καζάκος φροντίζει να μας υπενθυμίζει ότι υπάρχουν και διαφορετικές μορφές ενσωμάτωσης και ότι η παραμονή «εκτός Ε.Ε.» δεν σημαίνει «αποκλεισμό» από το ευρωπαϊκό σύστημα. Εκτός Ε.Ε. δεν συνεπάγεται διακοπή της επικοινωνίας, της πολιτικής συνεργασίας και των ανταλλαγών, όπως συχνά υπονοείται, αλλά απλώς διαφορετικές μορφές και κανόνες σχέσεων με τους «εκτός».



ΣΩΤΗΡΗΣ ΝΤΑΛΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 01/10/2004