Λούντβιχ Ένα μεταφυσικό θρίλερ

Κριτική
Ένας μυστικός πράκτορας των ειδικών δυνάμεων ανακαλύπτει ένα παράξενο χειρόγραφο στη Βιέννη, που τον οδηγεί στο πιο επικίνδυνο ταξίδι της ζωής του, στοιχειώνοντάς τον με τη δύναμη του πνεύματος του Λούντβιχ Βαν Μπετόβεν. Ένας αποκρυφιστικός μυστικός πόλεμος για την κυριαρχία του κόσμου, και το πεδίο της μάχης η ψυχή. Κάτι καταλαμβάνει το σώμα του Λούντβιχ και τρομερά μυστικά κρύβονται μέσα στις μελωδίες ενός άλλου κόσμου. Ένας γιατρός δέχεται απίστευτες αποκαλύψεις από έναν ασθενή του, η μεμβράνη που χωρίζει δύο κόσμους σχίζεται, οι χρόνοι μπλέκονται. Μια σκοτεινή συνωμοσία απλώνει τα δίχτυα της παντού, μια λυτρωτική μουσική ακούγεται στο βάθος της νύχτας. Η Γαία κρυφακούει. Αν η ψυχή μπορεί να μεταστοιχειωθεί σε χρυσό, ένας άγνωστος θεός μπορεί να την φυγαδεύσει από τον κόσμο...



Μετά τον Γάλλο Φιλίπ Ντελελίς που έγραψε το αστυνομικής υφής μυθιστόρημα La Derniere Cantate (κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Γκοβόστη με τίτλο Το μυστικό του Μπαχ), μια ιστορία με θέμα τη διαλεύκανση του μυστηριώδους θανάτου του Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ στα 35 χρόνια του, μια Αμερικανίδα καταπιάνεται με τον Λούντβιχ βαν Μπετόβεν. Η Λέσλι Κέντον, κόρη του μουσικού της τζαζ Σταν Κέντον, τηλεοπτική παραγωγός, συγγραφέας, στέλεχος μεγάλου εκδοτικού οίκου, κάτοικος Βρετανίας, στο μυθιστόρημά της Λούντβιχ (εκδόθηκε το 1993 και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρχέτυπον) εξιστορεί τη μυστηριώδη ζωή του Μπετόβεν, ρίχνοντας το βάρος της αφήγησής της στη σχέση του με τη νύφη του Γιοχάννα, σύζυγο του αδελφού του Γκάσπαρ και μητέρα του ανιψιού του Καρλ.


Είναι γνωστό ότι σημαντικές πλευρές της ζωής του μεγάλου μουσουργού παραμένουν σκοτεινές, ενώ οι μελετητές και οι βιογράφοι του μάταια προσπάθησαν να εξηγήσουν τον λόγο που από το 1813 ως το 1827, έτος του θανάτου του, δεν παρουσίασε κανένα σημαντικό έργο. Στα ερωτηματικά και στις απορίες που ανέκυψαν δόθηκαν ποικίλες ερμηνείες, ωστόσο οι απαντήσεις δεν ήταν ικανοποιητικές. Η Λέσλι Κέντον στο μυθιστόρημά της επιχειρεί να θεμελιώσει τη δική της ερμηνεία. Με συνεχείς αναφορές στην προσωπική τραγωδία του, δηλαδή στην κώφωση που προσπαθούσε να αποκρύψει, αλλά και στα υπόλοιπα πάθη του, όπως την καχυποψία έναντι των υπηρετών του και τον καημό του λόγω της έλλειψης ερωτικής συντρόφου, η Κέντον δημιουργεί ένα ζοφερό κλίμα γύρω από αυτόν. Κυρίως επιχειρεί να σκιαγραφήσει το πορτρέτο της Γιοχάννας, μιας ισχυρής όσο και αρνητικής μορφής, η οποία φαίνεται πως έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην απομόνωση και στη μισανθρωπία του. Ωστόσο δεν γνωρίζουμε αρκετά γι' αυτή τη σχέση. Στην αλληλογραφία του Μπετόβεν (στην Ελλάδα έχει εκδοθεί η μελέτη Ο Μπετόβεν μέσα από την αλληλογραφία του, γραμμένη από τον Αμάραντο Αμαραντίδη, εκδόσεις Νεφέλη, χ.χ.) υπάρχουν πολλές επιστολές του συνθέτη προς συγγενείς και φίλους και φωτίζονται πλείστες πτυχές της ζωής και της προσωπικότητάς του, αλλά δεν υπάρχει παρά μόνο ένα σχέδιο γράμματος απευθυνόμενο προς αυτήν.


Το βιβλίο της Κέντον χωρίζεται σε ένα Πρελούδιο (adagio maestro), τρία μέρη που ονομάζονται κινήσεις (Vivace ma non tropo, Largo - allegro - furioso - prestissimo, Arioso dolente) και ένα Coda (Morendo). Η πλοκή εκτυλίσσεται στη σύγχρονη Βιέννη, όπου ο Μάικλ, αμερικανός δημοσιογράφος που υπηρέτησε στο Βιετνάμ, στην υπηρεσία πληροφοριών του στρατού των Ηνωμένων Πολιτειών, καλύπτει ένα ιατρικό συνέδριο. Εκεί συναντάει μια ηλικιωμένη κυρία, η οποία του δίνει ένα πακέτο με κάτι κιτρινισμένα χειρόγραφα που αφορούν τη ζωή του Μπετόβεν. Το πακέτο, που κατά κάποιον τρόπο μοιάζει με το κουτί της Πανδώρας και του δημιουργεί παραισθήσεις, περιέχει γράμματα του γιατρού Βέγκελερ, πρύτανη του Πανεπιστημίου της Βιέννης, ο οποίος μιλάει για την προσωπική και οικογενειακή ζωή του συνθέτη, και επιπλέον για τη σχέση του με τους Ιλλουμινάτους της Βαυαρίας, μυστική εταιρεία που είχε τεθεί εκτός νόμου. Η εταιρεία αυτή, που στόχευε σε μια παγκόσμια επανάσταση, ανέθεσε στον νεαρό και άσημο Μπετόβεν μια αποστολή: μέσω της μουσικής να εκφράσει το πνεύμα της ελευθερίας και ταυτόχρονα να βοηθήσει ώστε να ωριμάσουν ιδέες και πεποιθήσεις που θα οδηγούσαν σε μια νέα παγκόσμια τάξη.


Πράγματι η μουσική του Μπετόβεν φαίνεται ότι περιέχει έναν δυναμισμό που κινητοποιεί ανθρώπους και λαούς δεδομένου ότι πάνω στον καλλιτέχνη προβάλλονταν κατά καιρούς οι πολιτικές και θρησκευτικές φαντασιώσεις, καθώς και οι ελπίδες και τα όνειρα εκείνων που ασχολούνταν με αυτόν. Ίσως δεν είναι τυχαίο που στις αρχές της δεκαετίας του 1970, την εποχή των φυλετικών αντιπαραθέσεων στις ΗΠΑ, ο Μπετόβεν είχε γίνει σύμβολο φυλετικής δύναμης εκπεφρασμένης μέσα στο σύνθημα «ο Μπετόβεν ήταν μαύρος». Για τον ήρωα πάλι του Στάνλεϊ Κιούμπρικ στην ταινία Το κουρδιστό πορτοκάλι, η μουσική του ήταν καταλύτης για την ακραία βία. Τη μουσική του είχαν χρησιμοποιήσει και ο Χίτλερ και οι Βρετανοί στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ στη Σοβιετική Ενωση επί Στάλιν οι συνθέσεις του, ιδίως η Ενάτη συμφωνία, έγιναν σύμβολα της ταξικής πάλης και του θριάμβου του προλεταριάτου ­ αντίθετα, στην Κίνα του Μάο καταδικάστηκε ως κάτι που αποδείκνυε την «αχρεία φύση της μπουρζουαζίας».


Χρησιμοποιώντας στοιχεία από τη βιογραφία του Μπετόβεν που έγραψε ο γραμματέας του Αντόν Σίντλερ, η Λέσλι Κέντον αναφέρεται στο γεγονός της ανάμειξής του στην ιδιωτική ζωή των αδελφών του Γιόχαν και Γκάσπαρ Καρλ, και ιδιαίτερα στο μίσος που έτρεφε για τη Γιοχάννα, τη σύζυγο του δευτέρου. Ωστόσο, παρά την απέχθειά του γι' αυτήν, ο Μπετόβεν έφτιαξε έναν κωδίκελο στη διαθήκη του όπου ζητούσε ­στην περίπτωση θανάτου του ανιψιού του Καρλ­ να περιέλθει η περιουσία του στη Γιοχάννα βαν Μπετόβεν, τον κακό του δαίμονα. Πάνω σε αυτό το ακατανόητο για τους τότε φίλους του και τους σημερινούς μελετητές του γεγονός η Κέντον στηρίζει το μυθιστόρημά της: Τι ώθησε τον Μπετόβεν να προβεί στο συγκεκριμένο διάβημα; Η αμερικανίδα συγγραφέας δίνει μια απροσδόκητη όσο και ενδιαφέρουσα απάντηση που σχετίζεται με την ερωτική σχέση ανάμεσα στον Λούντβιχ και στη Γιοχάννα.


Μέσα από την εξιστόρηση της ζωής του Μπετόβεν η συγγραφέας επιχειρεί να ασκήσει κριτική στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, χώρας που μπλέχτηκε στον βρώμικο πόλεμο του Βιετνάμ, όπου σκοτώθηκαν 58.000 αμερικανοί πολίτες. Επίσης καυτηριάζει τις δραστηριότητες της CIA που χρηματοδοτούσε τις κρυφές πολεμικές επιχειρήσεις της ανά τον κόσμο ­κυρίως στην Κεντρική Αμερική και στη Νικαράγουα­ με τα κονδύλια από τα ναρκωτικά που έριχνε στην αγορά. Μια χαρακτηριστική φράση που βάζει η Κέντον στο στόμα του ήρωά της είναι και η ακόλουθη: «Αυτή η κυβέρνηση, που υποτίθεται πως ήταν "από το λαό, διά του λαού και για το λαό", είχε γίνει υπερβολικά πρόθυμη να δικαιώνει όλα τα μέσα για τους σκοπούς της ­σκοπούς που με κανέναν τρόπο δεν ευεργετούσαν τον αμερικανικό λαό».


Για μία ακόμη φορά αποδεικνύεται ότι το σύγχρονο μυθιστόρημα μυστηρίου (αστυνομικό, θρίλερ, επιστημονικής φαντασίας) δεν αρκείται στην αφήγηση μιας χορταστικής περιπέτειας μα επισημαίνοντας ποικίλα πολιτικά και κοινωνικά φαινόμενα στοχεύει και στην ευαισθητοποίηση των αναγνωστών. Ας γίνει εδώ μνεία του γεγονότος ότι ο Χάνιμπαλ του Τόμας Χάρις, που ως ταινία έχει σχεδόν διχάσει τους κριτικούς, εκτός από θρίλερ είναι ένα κατ' εξοχήν πολιτικό μυθιστόρημα, έργο ενός σύγχρονου πολιτικοποιημένου παραμυθά.

Φίλιππος Φιλίππου, «ΤΟ ΒΗΜΑ», 8-04-2001