Γλωσσική ετερότητα στην Ελλάδα

Η συζήτηση γύρω από τις λιγότερο διαδεδομένες ή μειονοτικές γλώσσες στη χώρα μας άρχισε να διεξάγεται δειλά τα τελευταία χρόνια. Για λόγους ιστορικούς, ή καλύτερα ιστορικά εξηγήσιμους, η κυρίαρχη ιδεολογία αντιμετωπίζει την ύπαρξη αυτών των γλωσσών με καχυποψία. Η ίδια προωθεί έτσι, με έναν παράδοξο τρόπο, την αυτοϋπονόμευσή της. Ευθυγραμμιζόμενη με αυτούς που θεωρεί εθνικούς της αντιπάλους (γειτονικούς εθνικισμούς και μειονοτικούς αλυτρωτισμούς), ταυτίζει την ύπαρξη γλωσσών με την ύπαρξη αντίστοιχων μειονοτήτων και ευνοεί άθελά της την εξωπραγμαική θέση ότι στην Ελλάδα υπάρχει μειονοτική πανσπερμία.
Το γεγονός είναι, ότι πέραν της επίσημης και κυρίαρχης ελληνικής, στην Ελλάδα μιλιούνται και άλλες γλώσσες, εάν για κάποιους, όπως οι μουσουλμάνοι της Θράκης ή τμήμα των σλαβόφωνων Μακεδόνων, αποτελούν τμήμα μιας μειονοτικής ταυτότητας, για άλλους, όπως οι έλληνες Βλάχοι ή Αρβανίτες και το μεγαλύτερο μέρος των σλαβοφόνων στη Μακεδονία, συνιστούν μια ιδιαίτερη πρόσβαση στην ελληνική ταυτότητα. Με δυο λόγια: άλλο η γλωσσική μειονότητα, άλλο η μειονοτική γλώσσα.







ΚΡΙΤΙΚΗ




Αλλο η γλωσσική μειονότητα, άλλο η μειονοτική γλώσσα, τονίζεται στην έκδοση του Κέντρου Ερευνών Μειονοτικών Ομάδων. Οι μειονοτικές γλώσσες δεν ομιλούνται από μετανάστες σε κάποια χώρα αλλά από ομάδες της ίδιας της χώρας. Το ερώτημα είναι πώς αισθάνονται οι ομιλητές τους. Απειλείται η ελληνική ταυτότητα από αυτές ή ενισχύεται; «Η παγίωση της άποψης ότι το μειονοτικό είναι θέμα εξωτερικής πολιτικής πρέπει να καταγγέλλεται σε κάθε ευκαιρία» διαβάζουμε στο βιβλίο που προέκυψε από τα πρακτικά διήμερων συνεδρίων του Κέντρου Ερευνών Μειονοτικών Ομάδων, όπου συμμετείχαν ειδικοί επιστήμονες και εκπρόσωποι των γλωσσικών κοινοτήτων. Η παρουσία αυτών των τελευταίων, των ομιλητών των μειονοτικών γλωσσών, δίνει μια δραματική διάσταση στην παρουσίαση του θέματος, αφού παρακολουθούμε ουσιαστικά συζητήσεις μεταξύ των αναλυτών και των αναλυομένων.

Στη Θράκη, λόγου χάρη, υπάρχει η επίσημη γλώσσα του κράτους ­η ελληνική­, η κυρίαρχη μειονοτική γλώσσα ­η τουρκική­ και η ακόμη πιο μειονοτική γλώσσα ­ η πομακική. Τι γίνεται εκεί; Παραθέτουμε ένα απόσπασμα των συζητήσεων:

Λ. Μπαλτσιώτης: «Η τάση θεσμοθέτησης δεσμευτικών κανόνων σε σχέση με το δικαίωμα της μειονοτικής ομάδας να χρησιμοποιεί τοπωνύμια στη γλώσσα της είναι πρόσφατη: προβλέπεται στον Ευρωπαϊκό Χάρτη και στη Σύμβαση-Πλαίσιο για τις Εθνικές Μειονότητες».

Χ. Εμίν: «Η δυναμική είναι διαφορετική στην Κομοτηνή από ό,τι στην Αθήνα. Αλλος ο κόσμος εκεί και άλλος εδώ. Για τι γλωσσικά δικαιώματα να μιλήσουμε όταν γίνεται λόγος για "μουσουλμανική" γλώσσα; Η έλλειψη τάσης διεκδίκησης αντανακλά την ψυχολογική κατάσταση της μειονότητας, την γκετοποιημένη κατάσταση στην οποία ζει».

Κατ' αυτόν τον τρόπο μέσα από τη συνάντηση της επιστημονικής ανάλυσης και της βιωματικής εμπειρίας καταγράφεται το πεδίο της πολυγλωσσίας στην Ελλάδα. Καθώς συμπλέουμε με τη θέληση της Ευρώπης να προστατεύσει την πολυγλωσσία της, καλό είναι να γνωριστούμε καλύτερα, όπως κάνει, π.χ., και η Γαλλία με τους ομιλητές των βρετονικών, των φραγκοπροβηγκιανών και των άλλων δικών της μειονοτικών γλωσσών. Το «ένα έθνος, μία γλώσσα» σήμερα δεν θεωρείται απαραίτητο.

ΜΑΙΡΗ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΟΥ, ΤΟ ΒΗΜΑ, 10-06-2001