Οι βιολέτες του Μάρτη

Βερολίνο 1936, λίγο πριν τη διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων. Μια γκρίζα πόλη, με καταθλιπτικούς δρόμους κι ανέκφραστα πρόσωπα, παραδομένη στη βροχή και στα μεγαλεπήβολα σχέδια του Χίτλερ. Εθνικοσοσιαλιστές στην εξουσία, άντρες των μυστικών υπηρεσιών στις απαραίτητες «εκκαθαρίσεις», αφοσιωμένοι πατριώτες σε ρόλο πληροφοριοδότη της Γκεστάπο, αντισημιτισμός και λογοκρισία. Η τζαζ, τα καμπαρέ, η ευθυμία, η χαλαρότητα ανήκουν στο παρελθόν...
Ο Μπέρνι Γκούντερ, πρώην αστυνομικός και νυν ιδιωτικός ντετέκτιβ, προσλαμβάνεται από τον εκατομμυριούχο βιομήχανο Χέρμαν Σιξ προκειμένου να βρει ένα διαμαντένιο κολιέ που έχει κλαπεί. Το κόσμημα βρισκόταν, μαζί με άλλα τιμαλφή, στο χρηματοκιβώτιο της Γκρέτε, κόρης του Σιξ, η οποία μαζί με το σύζυγό της βρέθηκαν απανθρακωμένοι στο σπίτι τους, ενώ το περιεχόμενο του χρηματοκιβωτίου είχε κάνει φτερά.
Καθώς ο Μπέρνι ξεκινάει την έρευνά του, θα καταλάβει ότι η υπόθεση είναι πολύ μπερδεμένη απ' ό,τι φαίνεται. Πρόσωπο-κλειδί, η μοιραία σταρ του κινηματογράφου και σύζυγος του Σιξ, Ίλσε Ρούντελ...





ΚΡΙΤΙΚΗ



Ο Φίλιπ Κερ (Εδιμβούργο, 1956), νομικός και αρθρογράφος των Sunday Times και άλλων εντύπων της Βρετανίας, είναι γνωστός στους έλληνες αναγνώστες από τα βιβλία του που κυκλοφορούν από τον Ολκό (Το ψοφίμι) και τον Ψυχογιό (Γκριντάιρον και Στην κορφή του κόσμου). Αν στο Ψοφίμι μάς μεταφέρει στη μετασοβιετική Ρωσία, μιλώντας για τις μαφίες που λυμαίνονται τη χώρα, και στο Στην κορφή του κόσμου μάς πηγαίνει στο Νεπάλ για να αναφερθεί στη διαφθορά των ιδανικών των ανθρώπων που συμμετέχουν στις αποστολές στα χιονισμένα Ιμαλάια, στο Οι βιολέτες του Μάρτη κάνει ένα άλμα στον χρόνο και φθάνει στο Βερολίνο του 1936, μια πόλη παραδομένη στη βροχή και στα παρανοϊκά σχέδια του Χίτλερ.

Κεντρικός ήρωας και αφηγητής του μυθιστορήματος, του πρώτου μέρους της νουάρ τριλογίας του Βερολίνου (Berlin Noir), ενός σημαντικού έργου της αστυνομικής λογοτεχνίας (τα άλλα δύο τιτλοφορούνται Ο χλομός εγκληματίας και Ενα γερμανικό Ρέκβιεμ), είναι ένας κυνικός τύπος, ο Μπέρνι Γκούντερ, πρώην αστυνομικός και νυν ιδιωτικός ντετέκτιβ, που διαθέτει και γραμματέα, την ωραία Ντάγκμαρ. Ο Γκούντερ προσλαμβάνεται από τον εκατομμυριούχο βιομήχανο Χέρμαν Σιξ για να βρει ένα διαμαντένιο κολιέ, που κλάπηκε από το χρηματοκιβώτιο της Γκρέτε, της κόρης του, η οποία μαζί με τον σύζυγό της, τον Πολ, έναν φανατικό εθνικοσοσιαλιστή, βρέθηκαν απανθρακωμένοι στο σπίτι τους. Ποιος διέπραξε το έγκλημα; Και γιατί; Τα ερωτήματα προκύπτουν αμείλικτα, καθώς ο ντετέκτιβ περιπλανάται ως άλλος Φίλιπ Μάρλοου στο Βερολίνο (με τον Σέρλοκ Χολμς δεν έχει μεγάλη συγγένεια, ενώ από τον ήρωα του Κόναν Ντόιλ, όπως ισχυρίζεται, έχει αντιγράψει μόνο το κοίταγμα των παπουτσιών για να καταλάβει τον πελάτη του), ερευνώντας, ψάχνοντας, συναντώντας σημαντικά ή ασήμαντα πρόσωπα του ναζιστικού καθεστώτος, κάνοντας έρωτα με μοιραίες γυναίκες, οι οποίες είναι έτοιμες να τον κατασπαράξουν.

Κυριότεροι πελάτες του ντετέκτιβ είναι άνθρωποι που αναζητούν εξαφανισμένα πρόσωπα (απαχθέντα, δολοφονηθέντα, αγνοούμενα), μάλιστα πολλοί από αυτούς είναι Εβραίοι, οι οποίοι κατηγορούνται για χίλια πράγματα - «τουλάχιστον δεν μπορούν να τους κατηγορήσουν επειδή το φετινό καλοκαίρι είναι άθλιο» λέει ένας ήρωας. Πελάτης του είναι και ο Χέρμαν Γκέρινγκ (ο οποίος μάλιστα διαβάζει τα βιβλία του Ντάσιελ Χάμετ!), εξέχον στέλεχος των ναζί, που βρίσκεται σε αντιπαλότητα με τον Χίμλερ, ενώ τη βοήθειά του ζητάει και η δεύτερη σύζυγος του βιομήχανου, η σταρ του κινηματογράφου Ιλσε Ρούντελ, πρόσωπο-κλειδί στο μυθιστόρημα, και η δημοσιογράφος Ινγκε Λόρενς.

Μέσω της αφήγησης του Γκούντερ, ο οποίος σχολιάζει με σαρκασμό και εύθυμη διάθεση όσα υποπίπτουν στην αντίληψή του, ο αναγνώστης πληροφορείται πως τα κανάλια της πόλης αποτελούν το αποχωρητήριο της Γκεστάπο (εκεί ρίχνονται τα πτώματα των δολοφονημένων)· πως η αστυνόμευση, «ακριβώς όπως οι κατασκευές και οι πληροφορίες», αποτελεί μία από τις αναπτυσσόμενες βιομηχανίες της Γερμανίας· ο φόβος κάνει τους πολίτες να ενστερνίζονται τις ναζιστικές ιδέες· παρά τις διώξεις, υφίσταται ένα παράνομο δίκτυο κομμουνιστών στο Βερολίνο· χιλιάδες κομμουνιστές στέλνονται σε στρατόπεδα συγκέντρωσης του Νταχάου και του Μπούχενβαλντ· η διαφθορά είναι το κυριότερο χαρακτηριστικό της κοινωνίας υπό το καθεστώς του εθνικοσοσιαλισμού· η εκστρατεία του ναζιστικού κόμματος για την ενασχόληση των γυναικών με το σπίτι και τα παιδιά είναι ένας ευφυής τρόπος για να λυθεί το πρόβλημα της ανεργίας· για τις ανάγκες των Ολυμπιακών Αγώνων οι αρχές φέρνουν πόρνες από το Μόναχο και το Αμβούργο.

To μυθιστόρημα (για να το γράψει ο Κερ έχει μελετήσει προσεκτικά την ιστορία της Γερμανίας του 20ού αιώνα, μα και της Ευρώπης συνολικότερα) είναι και μια περιπλάνηση στο προπολεμικό Βερολίνο, μια πόλη που παρά τις απαγορεύσεις σφύζει από ζωή (η κίνηση στα μπαρ, στα καμπαρέ, στα τζαζ κλαμπ είναι συνεχής και αδιάλειπτη). Μολονότι είναι αυτοτελές, αφού ξεκαθαρίζει η υπόθεση της κλοπής του διαμαντένιου κολιέ, μας προϊδεάζει για τη συναρπαστική συνέχεια, δεδομένου ότι οι δύο ηρωίδες, η ηθοποιός και η δημοσιογράφος, δεν είναι παρούσες στο τέλος του - η δεύτερη έχει εξαφανιστεί.



Φίλιππος Φιλίππου (συγγραφέας)

ΤΟ ΒΗΜΑ, 03-08-2003