Περί συγγραφής

Το 1999, ο Στίβεν Κινγκ άρχισε να γράφει ένα βιβλίο για την τέχνη του -και τη ζωή του. Στα μέσα του χρόνου, ένα ατύχημα που πήρε ευρύτατη δημοσιότητα διεθνώς παραλίγο να βάλει τέλος και στα δύο. Και στους κρίσιμους μήνες που ακολούθησαν, ο σύνδεσμος ανάμεσα στο γράψιμο και τη ζωή έγινε πιο σημαντικός από ποτέ.
Σπάνια ένα βιβλίο για τη συγγραφή είναι τόσο σαφές, τόσο χρήσιμο και τόσο αποκαλυτπικό. Το Περί Συγγραφής αρχίζει με μια συναρπαστική εξιστόρηση της παιδικής ηλικίας του Κινγκ και της ασυνήθιστα πρώιμης επικέντρωσής του στο γράψιμο ιστοριών. Μια σειρά από γλαφυρές αναμνήσεις από την εφηβεία, το κολέγιο και τα δύσκολα χρόνια που οδήγησαν στο πρώτο του μυθιστόρημα, το Κάρι, θα δώσουν στους αναγνώστες την ευκαιρία να δουν τη διαμόρφωση ενός συγγραφέα από μια καινούρια, και συχνά πολύ αστεία, οπτική γωνία.[...]
Θαυμάσια δομημένο, άμεσο και φιλικό, αυτό το "χρονικό" της τέχνης ενός από τους πιο επιτυχημένους και δημοφιλείς συγγραφείς του καιρού μας θα εμπνεύσει -και θα ψυχαγωγήσει- όποιον το διαβάσει.

"Συστήνεται σε όποιον θα 'θελε να γράψει και σε καθένα που αγαπά το διάβασμα". Library Journal

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Πολλοί είναι έτοιμοι να δώσουν συμβουλές σχετικώς με τη συγγραφή ενός λογοτεχνικού έργου, και η προθυμία τους δεν επηρεάζεται από τη διαφορετική ιδιότητά τους ως συγγραφέων ή έμπειρων αναγνωστών. Οι απόψεις των τελευταίων ίσως δείχνουν αφελείς, αλλά μπορεί παράλληλα να βρίσκονται πιο κοντά στο ζητούμενο. Πολύ πιο βαρύνουσες ή σημαντικές -και εξ ορισμού αξιόπιστες- θεωρούνται, βεβαίως, οι συμβουλές των λογοτεχνών, και ιδιαίτερα των περισσότερο αναγνωρισμένων, αν και συχνά οι συμβουλές τους νοθεύονται από μια ανάγκη επίδειξης και επιτήδευσης, και έτσι μόνον έμμεσα αφορούν τη συγγραφική τέχνη γενικώς, ενώ άμεσα υπηρετούν τη συγκρότηση της επιθυμητής προσωπικής εικόνας ενός συγκεκριμένου συγγραφέα.


Για τη συγγραφή, επομένως, μπορούν επωφελώς να μιλήσουν οι έμπειροι του κειμένου δέκτες και πομποί, με διαφορετικά στην κάθε περίπτωση πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Η ιδιαιτερότητα του ημι-αυτοβιογραφικού «Περί συγγραφής» του Στίβεν Κινγκ προκύπτει από το γεγονός πως συνδυάζει τα χαρακτηριστικά της αναγνωστικής και της συγγραφικής συμβουλευτικής τάσης, κατορθώνοντας μάλιστα να αναδείξει αυτά τα χαρακτηριστικά σε πλεονεκτήματα: ως αναγνώστης δείχνει πολύ έμπειρος στην αναγνώριση των αρετών των συγγραφέων που διαβάζει ή εξαιρετικά ευαίσθητος στον εντοπισμό των αδυναμιών τους, ενώ ως συγγραφέας είναι εντελώς ανεπιτήδευτος και απομυθοποιητικός απέναντι στην τέχνη του. Με φυσικότητα -που φτάνει στα όρια της αθωότητας στις περιπτώσεις των αυτοβιογραφικών αναφορών- περιγράφει τη συγγραφική του περιπέτεια εξιστορώντας αυτήν σύμφωνα με τους όρους ενός βίου που χάνεται και κερδίζεται, που στοιχειώνει και λυτρώνεται μέσα από τη σταθερή κειμενική υλοποίηση μιας συνεχώς υπό διαμόρφωση μυθοπλασίας.



Ημι-αυτοβιογραφικός συγγραφικός οδηγός



Η δομή του βιβλίου είναι τριμερής, επειδή τα συνολικώς εφτά -χωρίς τους τρεις Προλόγους- μεγάλα ή μικρά κεφάλαια συγκροτούν τρία βασικά μέρη που διαφέρουν πολύ μεταξύ τους. Αυτή η δομή, αφενός, διαταράσσει την ενότητα του βιβλίου, αλλά παράλληλα κατορθώνει να προσφέρει κάτι σε όλους: όχι μόνο στους φανατικούς αναγνώστες του Κινγκ που θέλουν να μάθουν τα μυστικά (της τέχνης και της ζωής) του αγαπημένου τους συγγραφέα, αλλά και σε εκείνους που εμφανίζονται ως επικριτές του, αλλά παράλληλα θέλουν να εξακριβώσουν την πιθανή συνταγή της (ενοχλητικά μεγάλης) αναγνωσιμότητας και της εμπορικής επιτυχίας, καθώς και στους (επίδοξους) συγγραφείς που δεν ενδιαφέρονται, είτε με θετικό είτε με αρνητικό τρόπο, για τον ίδιο τον Κινγκ, αλλά θέλουν να πληροφορηθούν σχετικά με τους τρόπους που ένας πεπειραμένος συγγραφέας περισσότερων από σαράντα μυθιστορημάτων και διακοσίων διηγημάτων αντιμετώπισε θεμελιώδη προβλήματα της μυθιστοριογραφίας.


Παρ' όλα αυτά, υπάρχει ένα αδιόρατο νήμα που διαπερνά τα τρία μέρη: είναι το νήμα που δένει τη ζωή με το έργο, και αντίστροφα, οπότε έχουμε δύο βιβλία συγχωνευμένα σε ένα, έναν συνδυασμό «Αναμνήσεων» και «Οδηγού». Ετσι, το πρώτο μέρος αναφέρεται σε αναμνήσεις από τη ζωή του, σε κομβικά γεγονότα μιας δυστυχισμένης παιδικής και εφηβικής ηλικίας, τα οποία εκ των υστέρων αποδεικνύεται πως αφανώς οδήγησαν στη συγγραφή, η οποία επισημοποιείται με την κυκλοφορία του πρώτου μυθιστορήματός του, «Κάρι». Στο δεύτερο μέρος ο Κινγκ ασχολείται με τα βασικά εργαλεία της τέχνης του ή, ακριβέστερα, της δουλειάς του, με τους τρόπους με τους οποίους αυτά γίνονται αποτελεσματικότερα και περισσότερα, καθώς και με τους τρόπους με τους οποίους είναι δυνατό να αξιοποιηθούν στην κατάλληλη περίσταση. Ολη, ωστόσο, αυτή η πρακτική σοφία που αναφέρεται στο λεξιλόγιο, τη γραμματική, το διάλογο, το ύφος, διευκρινίζεται με παραδείγματα από τα μυθιστορήματά του και με σκηνές από τη ζωή του. Στο τρίτο μέρος ο Κινγκ ξαναγυρίζει στη ζωή του, όχι γενικώς αλλά στο συγκεκριμένο γεγονός του πολύ σοβαρού ατυχήματος που παραλίγο να τον σκοτώσει: η εξιστόρηση, ωστόσο, του αγώνα του να ζήσει μέσα από ένα τσακισμένο σώμα κλιμακώνεται με την προσπάθειά του να αρχίσει και πάλι το γράψιμο και να ολοκληρώσει αυτό ακριβώς το βιβλίο για το οποίο μιλάμε, το «Περί συγγραφής».


Διαπιστώνουμε πως στο πρώτο μέρος ο εμφανής άξονας είναι η ζωή, και ο αφανής, η συγγραφή. Στο δεύτερο μέρος αυτή η σχέση ανατρέπεται: ο εμφανής άξονας είναι η συγγραφή και ο αφανής, η ζωή. Το τρίτο μέρος δίνει την εντύπωση πως αποτελεί επιστροφή στο πρώτο μέρος και επανάληψή του, καθώς πάλι η ζωή γίνεται ο εμφανής άξονας και η συγγραφή ο αφανής, αλλά υπάρχει μια καθοριστική διαφορά: στο πρώτο μέρος η συγγραφή ήρθε να σώσει τη ζωή με τη μορφή της κοινωνικής επιβίωσης, ενώ στο τρίτο μέρος σώζει τη ζωή βιολογικά και υπαρξιακά, επειδή με τη συγγραφή ο Κινγκ αντιμετωπίζει με επιτυχία ένα απειλητικό σώμα -το σώμα του, που θέλει να τον σκοτώσει. Το σώμα του, μη αντέχοντας στα βαριά τραύματα, κλίνει προς το θάνατο, αλλά αυτός το αντιμετωπίζει όχι μόνο με τη θεραπεία των γιατρών αλλά και με τη συγγραφή.



Η αθώα ιστορία και η πονηρή πλοκή



Οι συμβουλές του Κινγκ είναι πρακτικές και διαφωτιστικές. Μέσα, ωστόσο, από το «Περί συγγραφής» δεν παρουσιάζονται μόνο τρόποι γραφής και δεν φωτίζεται τόσο η διαδικασία συγκρότησης ενός συγγραφέα γενικώς όσο η πορεία διαμόρφωσης ειδικώς του Στίβεν Κινγκ ως συγγραφέα: πρόκειται για τη σταδιακή μεταμόρφωση ενός άτυχου, φτωχού, βασανισμένου παρία σε έναν επιτυχημένο, πολύ πλούσιο πολίτη, μέσω μιας αποτελεσματικής οικονομικής αξιοποίησης της γραμμένης λέξης. Το γεγονός πως η σχετική μεταμόρφωση συντελέστηκε μέσα στο πλαίσιο ή τις συνθήκες της συγγραφικής τέχνης είναι αυτό κυρίως που μας κάνει να ασχολούμεθα με την περίπτωσή του: δεν βρισκόμαστε μπροστά σε μια μυθοπλαστική δύναμη που έχει εποπτεία πάνω στη ζωή και τον κόσμο, που με την αφηγηματική απόδοση αυτής της εποπτείας επιχειρείται μια κατανόηση και εξήγηση, αλλά μπροστά σε μια ζωή και σε ένα περιβάλλον που κατακτάται με τη μυθοπλασία ως εργαλείο.


Κλείνοντας θέλω να ανταποκριθώ πιο δραστικά στο μάθημα απλότητας του Κινγκ. Γι' αυτό θα προσπαθήσω να συνοψίσω τις προτάσεις του εκείνες που -όχι ως επίδοξος συγγραφέας, αλλά ως επίδοξος αναγνώστης αφηγηματικών έργων που ακόμη δεν έχουν γραφεί- εκτιμώ πως είναι οι πιο σημαντικές για μια λυτρωτική τέχνη της μυθοπλασίας και της αφήγησης: -Η σύνθεση των επιτυχημένων ιστοριών δεν είναι συνειδητή: δεν ξεκινούν με μια πλοκή έτοιμη, αλλά αναπτύσσονται από έναν αρχικό σπόρο πλοκής, που τον αποτελεί πρώτα μια κατάσταση και μετά ένας χαρακτήρας. -Η περιγραφή είναι αυτό που κάνει τον αναγνώστη να συμμετέχει με τις αισθήσεις του στην ιστορία, γι' αυτό πρέπει ο συγγραφέας να έχει δει με ακρίβεια μέσα στη φαντασία του αυτό που πρέπει να νιώσει ο αναγνώστης. -Το μυστικό του καλού διαλόγου είναι η ειλικρίνεια. -Ο συμβολισμός και το θέμα προκύπτουν, και αν χρειάζεται να ενισχυθούν, αυτό γίνεται σε μια δεύτερη γραφή. -Τα επιρρήματα είναι κουραστικά και υπονομεύουν την αφήγηση και την περιγραφή, αναιρώντας την αμεσότητά τους.


(Δείχνει δύσκολο επειδή είναι φοβερά απλό το εγχείρημα της συγγραφής. Στην αρχή, νομίζεις πως για να γίνεις συγγραφέας πρέπει να γράφεις, ενώ στο τέλος πιστεύεις πως για να γράψεις πρέπει να είσαι συγγραφέας. Η συγγραφή είναι ένα σώμα απτό, αλλά άυλο, που μπορείς ν' αγγίξεις όταν δεν σε ενώνουν πια με αυτό ο πόνος ή η ηδονή.)



ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 28/04/2006