Η καρέκλα της Γοργόνας

Στο ναό μιας μονής βενεδικτίνων, στο νησί Έγκρετ, λίγο έξω από τις ακτές της Νότιας Καρολίνας, υπάρχει μια όμορφη και μυστηριώδης καρέκλα, διακοσμημένη με σκαλιστές γοργόνες. Είναι αφιερωμένη σε μια αγία που, σύμφωνα με το θρύλο, πριν προσηλυτιστεί ήταν γοργόνα.
Όταν η Τζέσι καλείται να επιστρέψει στο πατρικό της σπίτι στο Έγκρετ για να φροντίσει τη χήρα μητέρα της που είχε αυτοτραυματιστεί, αφήνει πίσω της μια ζωή συμβατική στο πλευρό του συζύγου της, Χιου. Η Τζέσι αγαπάει τον Χιου, αλλά στο Έγκρετ νιώθει μια ακατανίκητη έλξη για τον αδελφό Τόμας, ένα δόκιμο μοναχό.[...]

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Η Σου Μονκ Κιντ, η οποία με το πρώτο της μυθιστόρημα «Η κρυφή ζωή των μελισσών», («Ελληνικά Γράμματα», 2003) κέρδισε την αγάπη του αναγνωστικού -κυρίως γυναικείου- κοινού, συνεχίζει στην «Καρέκλα της Γοργόνας» να καταπιάνεται περίπου με τα ίδια θέματα, αυξάνοντας, κατά κάποιες δεκαετίες, την ηλικία της κεντρικής της ηρωίδας και προσθέτοντας το στοιχείο του θρύλου προκειμένου να παρουσιάσει τον τρόπο που αυτό επηρεάζει και ώς έναν βαθμό διαμορφώνει το κλίμα των μικρών, απομονωμένων κοινοτήτων. Στο πρώτο της μυθιστόρημα η Κιντ χρησιμοποίησε το βασίλειο των μελισσών ως μεταφορά για τις οργανωμένες γυναικείες κοινότητες, προβάλλοντας την πειθαρχία, την εργατικότητα και την αφοσίωση των μελών τους, ενώ στο πρόσφατο μυθιστόρημά της εστιάζεται κυρίως στη δύναμη των θρύλων και των παραδόσεων στη διαμόρφωση της ατομικής ζωής αλλά και της ενίσχυσης της πίστης που απαιτείται προκειμένου κάποιοι να προβούν σε παράτολμες και ανιδιοτελείς πράξεις αυτοθυσίας.

Επιπλέον, πέρα από την περιγραφή του τρόπου λειτουργίας των γυναικείων κοινοτήτων και των δυσλειτουργιών που παρουσιάζονται στα μέλη μιας οικογένειας, η Κιντ καταγίνεται γι' άλλη μια φορά με τα προσφιλή της θέματα της αναμόρφωσης και ανασύστασης του εαυτού μέσα από μια «υπερβατική» εμπειρία, την απώλεια των γονιών, τη σχέση μητέρας-κόρης και τη λυτρωτική δύναμη της αγάπης.

«Η κρυφή ζωή των μελισσών» ήταν ένα μυθιστόρημα ενηλικίωσης, ενώ «Η καρέκλα της γοργόνας» προβάλλεται ως ένα μυθιστόρημα ωρίμανσης, μέσα από τον επανακαθορισμό των ορίων των ηρώων, την εκούσια αποδοχή της πραγματικότητας, της αναγνώρισης της προσωπικής ιστορίας και των δυνατοτήτων του καθενός, παρά την οδύνη που έπεται αυτών των διαδικασιών.

Η Κιντ επιλέγει για κεντρική ηρωίδα την Τζέσι, μια γυναίκα λίγο μετά τα σαράντα, μητέρα μιας κόρης στην εφηβεία και σύζυγος ψυχαναλυτή, η οποία σε αυτό το σημείο της ζωής της διαπιστώνει πως δεν έχει τη δύναμη να τη συνεχίσει, τουλάχιστον όχι με τον τρόπο που το έκανε μέχρι σήμερα. Γι' αυτό και στρέφεται στο παρελθόν, επανεξετάζοντας τα γεγονότα που ευθύνονται για τις επιλογές της, την παθητικότητά της και την εγκατάλειψη των φιλοδοξιών της, τη χρεοκοπία του ρόλου της ως μητέρας και συζύγου, καθώς στις πρώτες σελίδες υπάρχει ο υπαινιγμός πως αυτός ο ρόλος όχι μόνο δεν την παρηγορεί πια, αλλά επιθυμεί ταχύτατα και χωρίς ενδοιασμούς να απαλλαγεί, χωρίς να είναι σε θέση να αποφανθεί για το πώς ακριβώς θα ήθελε τον εαυτό της. Η Τζέσι, που κάποτε είχε φοιτήσει στη Σχολή Καλών Τεχνών και συνεχώς είχε «ιδέες» για έργα που δεν ζωγράφιζε, έχει χάσει «την ικανότητά της να ξαφνιάζει τον εαυτό της», βρίσκεται σε έναν συνεχή «αναβρασμό» και παρατεταμένη νευρικότητα, βιώνοντας την αίσθηση πως ο καιρός περνάει και η ίδια παραμένει στερημένη από όλ' εκείνα τα υπέροχα πράγματα που οι υπόλοιποι άνθρωποι απολαμβάνουν. Ζώντας μέσα σε μια συνεχώς αυξανόμενη δυσαρέσκεια για τη ζωή της, θέλει να κατεβεί από το βάθρο που είχε ανεβεί και να απαλλαγεί από το ένδυμα της ιδανικής μητέρας και συζύγου. Επίσης, λόγω της αναβλητικότητάς της, πιστεύει πως έχει χάσει και την καλλιτεχνική της ιδιότητα, καθώς ζώντας για χρόνια αποπροσανατολισμένη, τα προσωπικά της πλάνα είχαν, επ' αόριστον, μετατοπιστεί στο μέλλον.



Λύτρωση και αυτο-ακρωτηριασμός



Μέχρι που η Τζέσι ειδοποιήθηκε από μια φίλη τής εκκεντρικής μητέρας της, Νελ, πως έπρεπε να επιστρέψει στο Εγκερτ της Νότιας Καρολίνας, στο νησί της καταγωγής της, προκειμένου να τη φροντίσει, καθώς ύστερα από μία ακόμα κρίση είχε προβεί σε μια αδικαιολόγητη πράξη αυτο-ακρωτηριασμού: είχε κόψει ένα από τα δάχτυλα του χεριού της. Το νησί αυτό είναι επινοημένο και διαθέτει, μαζί με τη χλωρίδα και την πανίδα που συναντάται συνήθως στα νησιά της περιοχής, και την αγία του, την Αγία Σενάρα, η οποία σύμφωνα με έναν κέλτικο μύθο ήταν μια πρώην γοργόνα, η καρέκλα της οποίας βρίσκεται στο μοναστήρι του νησιού, το σημαντικότερο αξιοθέατο, το οποίο προσελκύει πλήθος τουριστών που κάθονται στη θέση της γοργόνας για να προσευχηθούν και να κάνουν τις ευχές τους.

Οταν η Τζέσι βρίσκεται ξανά στην πατρίδα της, πασχίζοντας αδέξια να πλησιάσει και να ξεσκεπάσει τα μυστικά του βασανιστικού παρελθόντος τής μητέρας της, που την οδήγησαν στην αλλόκοτη πράξη του ακρωτηριασμού, συναντάει στο γειτονικό μοναστήρι τον δόκιμο Βενεδικτίνο Μοναχό Τόμας, για τον οποίο αισθάνεται μια δυνατή ερωτική έλξη και αφήνεται, χωρίς δεύτερη σκέψη, να γευτεί τον «απαγορευμένο καρπό». Καθώς η σχέση τους ξεδιπλώνεται, η Τζέσι, αποφασισμένη να επανασυνδεθεί με το παρελθόν της και τη ζωγραφική, βιώνει μια κατακλυσμική πνευματική και ερωτική αφύπνιση, η οποία την ωθεί στη μάλλον άγαρμπη αποδέσμευσή της από τα δεσμά του εικοσάχρονου γάμου της.

Οταν η ψυχική κατάσταση της Νελ επιδεινώνεται και απαλλάσσεται από ένα ακόμα δάχτυλο οι στοργικές φίλες της θα παρέμβουν με δραματικό τρόπο, ώστε να μάθει η Τζέσι την αλήθεια για τον θάνατο του πατέρα της, όταν ήταν μόλις εννέα χρόνων. Ελεύθερη από τις ενοχές και τη θλίψη που τη βάραιναν, κληρονομιά από την παιδική της ηλικία, έχοντας συναντήσει τον βαθύτερο εαυτό της, ανακτά την αυτοκυριαρχία της και είναι έτοιμη πλέον να επιστρέψει στη ζωή της, που δεν είναι άλλη από τη ζωή από την οποία βίαια, πριν από λίγο καιρό, απαλλάχτηκε.

Συνδυάζοντας το υπερφυσικό με το καθημερινό η «Καρέκλα της Γοργόνας» είναι μια σαγηνευτική μεταφορά σε πρώτο πρόσωπο της ψυχικής διαδρομής μιας γυναίκας. Παρεμβάλλοντας παλιές ιστορίες για γοργόνες με την αποπλανητική και τη μεταμορφωτική τους ικανότητα, μας δίνει μια σύγχρονη αλληγορική ιστορία αναγέννησης με ηθικό δίδαγμα: ορισμένες φορές χρειάζεται να ξανοιχτούμε στο πέλαγος για να μας ξεβράσουν, ίσως κάποτε, τα κύματα πίσω στην ακτή.



Ατελείς μεταμορφώσεις



Ολόκληρο το μυθιστόρημα της Κιντ περιστρέφεται γύρω από την πνευματική αναπλήρωση που επιφέρουν ο πόνος και η θυσία. Ολοι οι χαρακτήρες της, με κάποιον τρόπο, δοκιμάζονται: Η απώλεια του δαχτύλου της μητέρας υπαινίσσεται τη λυτρωτική διάσταση του πόνου που μπορεί να οδηγήσει σε μια καινούρια συνειδητοποίηση. Η κεντρική ηρωίδα Τζέσι, έχοντας χάσει τη νιότη της και το ενδιαφέρον της για τη ζωή, μέσα στην κρίση της μέσης ηλικίας, επιστρέφει στο νησί, το οποίο συμβολίζει τον παράδεισο της παιδικής ηλικίας, και σέρνοντας μαζί της όλες τις διαψεύσεις, αφήνει τις αισθήσεις να αποκαταστήσουν όσα δεν μπορεί να διορθώσει η λογική. Τα θέματα αυτά, τα οποία από μόνα τους διαθέτουν πολλαπλές διαστάσεις, εδώ, αφού παρουσιαστούν, επιλύονται, ως διά μαγείας, χωρίς να αποδίδονται η βαρύτητα και η πολυπλοκότητα τους. Η Κιντ, ενώ βάζει την ηρωίδα της στη διαδικασία κατεδάφισης και τη στέλνει σε ένα τολμηρό και ριψοκίνδυνο ταξίδι αυτο-ανακάλυψης, στο τέλος βλέπουμε να μη μετακινείται και πολύ από το σημείο εκκίνησής της.

Οι χαρακτήρες της ερωτοτροπούν με την ιδέα της μεταμόρφωσης, αλλά δεν μας πείθουν πως είναι ικανοί να το κάνουν. Η Τζέσι επιστρέφει εκεί απ' όπου ξεκίνησε, αφού δοκιμάσει τους απαγορευμένους καρπούς εκ του ασφαλούς, ο δε μοναχός, πριν δώσει τους όρκους, δεν αντέχει την απάρνηση του σώματός του και επανέρχεται, μάλλον απροβλημάτιστος, στις απολαύσεις του καθημερινού βίου.

Ο έρωτας, που είναι ο παλαιότερος και ο πιο ανελέητος καταλύτης του κόσμου, μπορεί μεν να ώθησε την Τζέσι στην «ανάπτυξη της ατομικότητάς της» και σε ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό, αλλά δεν φαίνεται να της πρόσφερε κάτι παραπάνω.

Ισως γιατί «οι άνθρωποι δεν κάνουν πια θυσίες», όπως είπε ένας εκ των μοναχών, ούτε και φαίνονται διατεθειμένοι να απαρνηθούν οτιδήποτε για κάποιον ανώτερο σκοπό. Κι έτσι, παρά τις ποικίλες, αλυσιδωτές αντιδράσεις οι οποίες προκαλούνται στην αρχή της ιστορίας, στο τέλος όλοι καταλήγουν στη θέση που τους αξίζει: κάθονται αναπαυτικά στα δωμάτια της ζωής τους, παρ' ότι κάποτε τα ίδια αυτά δωμάτια φάνταζαν ανυπόφορα και στενόχωρα.



ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 01/12/2006