Το χάρισμα του Γκάμπριελ

Η αποπομπή του πατέρα του από το σπίτι αναγκάζει τον δεκαπεντάχρονο Γκάμπριελ να μεγαλώσει απότομα.
Προσπαθώντας να φροντίσει τον εαυτό του αλλά και να στηρίξει συναισθηματικά τους ανώριμους και συχνά μπερδεμένους γονείς του, στο δύσβατο μονοπάτι από την εφηβεία στην ωριμότητα έχει συμπαραστάτη του τη σκιά του νεκρού αδερφού του, που σαν δεύτερο «εγώ» τον βοηθά να ξεπερνά κάθε φορά τα εμπόδια. Όμως αυτό που αποτελεί κινητήρια δύναμή του είναι ένα δικό του «χάρισμα», που τον οδηγεί σε πεδία ζωής όπου απαιτούνται απίστευτα αποθέματα θάρρους και πίστης.
Ένα σύγχρονο Λονδίνο, μια οικογένεια υπό διάλυση, οι νοσταλγικοί απόηχοι της χρυσής εποχής των δεκαετιών '60 και '70 με τους λαμπερούς αστέρες της ροκ, τα ναρκωτικά και τη σεξουαλική απελευθέρωση και κυρίως το όνειρο για μια δημιουργική ζωή είναι το πλαίσιο στο οποίο κινείται ο Κιουρέισι σ' αυτό το τρυφερό, γεμάτο υποδόριο χιούμορ αλλά και εξαιρετικά συγκινητικό νέο μυθιστόρημά του.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Η οικογενειακή ζωή και η δυσλειτουργία της είναι ένα σταθερό πλέον θέμα για τον πακιστανικής καταγωγής Χανίφ Κιουρέισι, καθώς τα τελευταία βιβλία του κατακλύζονται από διαλυμένες οικογένειες, αποπροσανατολισμένους εφήβους, μοναχικά παιδιά και όσα απομένουν ύστερα από έναν τέτοιο διαμελισμό. Οι ενήλικοι ήρωες -άντρες και γυναίκες- παρουσιάζονται άκρως ανώριμοι, συνήθως καλλιτέχνες, μουσικοί, συγγραφείς και σεναριογράφοι, με φόντο το σύγχρονο Λονδίνο που, πέρα από το σκηνικό για τα σενάρια και τα μυθιστορήματα, είναι και τόπος κατοικίας του συγγραφέα. Οι ήρωες αυτοί, είτε είναι επιτυχημένοι στην καριέρα και αποτυχημένοι στην προσωπική τους ζωή είτε και στα δύο, παραδέρνουν ανικανοποίητοι, νοσταλγώντας περασμένες δεκαετίες, όπου μπορούσαν να περιφέρονται χωρίς ενοχές. Εχοντας γαλουχηθεί στον περιρρέοντα ηδονισμό των σίξτις και των σέβεντις, αντιστέκονται στην ανάληψη ευθυνών και τη δημιουργία των συνθηκών εκείνων που θα δημιουργούσαν ασφάλεια σ' αυτούς και στα παιδιά τους.

Στο «Χάρισμα του Γκάμπριελ» την ελεγειακή και μελαγχολική ατμόσφαιρα των τελευταίων του έργων («Οικείες Απιστίες, 1999») και («Μεσάνυχτα όλη μέρα, 2000») διαδέχεται μια έντονα σαρκαστική και παιγνιώδης διάθεση, την οποία είχαμε πρωτοσυναντήσει στο «Βούδα των Προαστίων, 1990» και στο «Μαύρο άλμπουμ, 1995». Η ιστορία μάς δίνεται μέσα από τα μάτια ενός εφήβου, του δεκαπεντάχρονου Γκάμπριελ, ο οποίος γίνεται μάρτυρας της διάλυσης της οικογένειάς του όταν η μητέρα του διώχνει τον πατέρα του, Ρεξ, από το σπίτι.

Ο Γκάμπριελ παραμένει με τη μητέρα του, η οποία μετά το χωρισμό γίνεται μπαργούμαν, αφήνεται αχαλίνωτη στις σεξουαλικές περιπέτειές της και βλέπει αραιά τον πατέρα του, πρώην κιθαρίστα της ροκ, νυν χρεωμένο και αποτυχημένο, που μιλάει για τα σίξτις με σεβασμό, όπως άλλοι μιλάνε για τον πόλεμο. Στην ακμή της καριέρας του, τη δεκαετία του '70, ο Ρεξ έπαιζε με τον Λέστερ Τζόουνς, έναν χαρισματικό αστέρα της ροκ σκηνής, που εμφανίζεται ως καρικατούρα του Ντέιβιντ Μπάουι, αλλά η καριέρα του τερματίστηκε ύστερα από ένα ατύχημα στη σκηνή (έπεσε από τα παπούτσια πλατφόρμες και έσπασε τον αστράγαλό του). Εκτοτε παραδέρνει άσκοπα, νοσταλγώντας τα παλιά μεγαλεία και σχολιάζοντας πικρόχολα την παρακμή και την κενότητα του σύγχρονου Λονδίνου μαζί με άλλους πικραμένους της γενιάς του. Λόγω των συνεχών κρίσεων μεγαλομανίας και μελαγχολίας, δεν υπάρχει χώρος να ασχοληθεί με το γιο του, ο οποίος υιοθετεί μια προστατευτική στάση τόσο απέναντι στον πατέρα του όσο και στη μητέρα του, που μοιάζουν ανίκανοι να ρυθμίσουν οι ίδιοι τη ζωή τους.



Ο δίδυμος αδελφός



Ο Γκάμπριελ είναι ένα παιδί χαρισματικό και το χάρισμά του είναι πολυεπίπεδο: Γράφει ένα σενάριο για φιλμ, δίνει σάρκα και οστά στα όνειρά του ζωγραφίζοντάς τα, επικοινωνεί, επίσης, με το δίδυμο νεκρό αδελφό του, αλλά το μεγαλύτερο ταλέντο του είναι να συντρέχει τους καταρρακωμένους γονείς του. Η καλλιτεχνική του ιδιοσυγκρασία περιγράφεται γλαφυρότατα στο πρώτο κεφάλαιο, όταν διέρχεται από ένα συνηθισμένο λονδρέζικο τοπίο και τα λουλούδια τού γνέφουν, ο καιρός μεταλλάσσεται και οι εποχές διαδέχονται η μία την άλλη, ενώ στο πάρκο τα φύλλα που είχαν ξεριζωθεί βίαια «φτερούγιζαν ξανά στα δέντρα, απ' όπου είχαν πέσει για να ξαναγίνουν πράσινα». Ο Γκάμπριελ αισθάνεται πως υπάρχει στον κόσμο ένα κρυμμένο «υποχθόνιο εργοστάσιο που έφτιαχνε όνειρα και ιστορίες», που περιμένει τις ζωγραφιές του για να υλοποιηθεί κι αυτό γίνεται ο σκοπός του. Αυτή η αίσθηση του «σκοπού» είχε προσωρινά κλονιστεί όταν έφυγε ο πατέρας του και γι' αυτό επιστράτευσε τις εσωτερικές φωνές του νεκρού αδελφού του, για να πάρει την ενθάρρυνση και τις συμβουλές που χρειάζεται, καθώς μια τέτοιου είδους επαφή είναι αδύνατη με τους ζωντανούς, αλλά εγωκεντρικούς γονείς του.



Αντίγραφα που σώζουν ζωές



Ολα αυτά μέχρι τη στιγμή που το ταλέντο του αναγνωρίζεται από τον σουπερστάρ Λέστερ Τζόουνς, τον οποίο και επισκέφτηκαν με τον πατέρα του για να του αποσπάσουν ένα δάνειο που θα ελάφρυνε τα χρέη του. Ο Λέστερ αναγνωρίζει στον νεαρό ένα χάρισμα, τον παροτρύνει να ακολουθήσει το δικό του δρόμο, να δώσει το προβάδισμα στη φαντασία του, η οποία «βλέπει και υλοποιεί αυτό που δεν υπάρχει» και του χαρίζει έναν αυθεντικό πίνακά του, σε ένδειξη της εκτίμησής του.

Ο πίνακας αυτός γίνεται το αντικείμενο διαμάχης ανάμεσα στους γονείς, που θέλουν να τον εξαργυρώσουν αμέσως για να βγουν από τη φτώχεια και την αφάνεια. Για τον Γκάμπριελ, που θεωρεί το δώρο πολύτιμο και που σε συμβολικό επίπεδο αποτελεί αναγνώριση του ταλέντου του, η ασφάλεια του πίνακα και η σωτηρία του είναι πιο σημαντικές από την επιθυμία των γονιών του. Για να μην τους δυσαρεστήσει, προσφέρει και στους δύο ένα αντίγραφο, το οποίο και αξιοποιούν αναλόγως. Ο νεαρός, λόγω της απουσίας λογικών ενηλίκων, ωθείται να λειτουργήσει ο ίδιος λογικά και να δράσει ακόμα και για τις δικές τους υποθέσεις και, επιστρατεύοντας το ταλέντο του, τους βάζει να εργαστούν, ανασταίνοντας τη χαμηλή τους αυτοπεποίθηση και τον κατεστραμμένο τους γάμο.

Ο Κιουρέισι, με επινοητικότητα και πικρό χιούμορ, δημιουργεί το σκηνικό του σύγχρονου Λονδίνου, στο οποίο περιφέρεται μια ολόκληρη γενιά με φτωχό ταλέντο και υπέρμετρες, χωρίς βάση, φιλοδοξίες. Ανάμεσα στους γραφικούς πρώην ροκ σταρ, τους αλκοολικούς και τα πρεζόνια υπάρχουν και οι μετανάστες, χαρακτήρες που ο συγγραφέας πάντοτε συμπεριλαμβάνει στις αφηγήσεις του. Εδώ αφήνει τους Πακιστανούς και δίνει το πορτρέτο της Χάνα, γκουβερνάντας του Γκάμπριελ από την Ανατολική Ευρώπη, μέσα από τη στωική αποδοχή της οποίας παρουσιάζεται διογκωμένη η μεγαλομανία και η εκκεντρικότητα των σύγχρονων Λονδρέζων.

Στο «Μεσάνυχτα όλη μέρα» ένας ήρωας του Κιουρέισι λέει πως ολόκληρη η γενιά των σίξτις και των σέβεντις ήταν ερωτευμένη με το θάνατο, με είδωλά τους τη Μονρόε, τον Χέντριξ και τον Μόρισον. Σήμερα, όσοι απ' αυτούς επέζησαν, στην αυγή του καινούριου αιώνα, όψιμα διαπιστώνουν πως οι μύθοι αυτοί είναι ανίκανοι να τους κρατήσουν στη ζωή και να προσδώσουν ένα γοητευτικό άλλοθι στις «αυτοκαταστροφικές ζωές» ή στην έλλειψη αρκετού ταλέντου και κινήτρων.

Οι ίδιοι δε, περιφρονώντας κάθε φροντίδα της καθημερινότητας ως «υλιστική», καταλήγουν σε μια ζωή που δεν είναι πλέον βιώσιμη, ενώ οι αναμνήσεις από τις μεγάλες παραστάσεις της ζωής τους που πήγαν ή συμμετείχαν, δεν αρκούν για να συμπληρωθεί το σημερινό κενό.



ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 21/06/2002