Οι μαριονέτες

"Σπάνια είναι τα κείμενα που μιλάνε για το θέατρο. Ακόμη σπανιότερα εκείνα που μας βάζουν μονομιάς μπροστά σε αυτό που στο θέατρο είναι σκανδαλώδες, ανήκουστο, είτε μάλιστα αδύνατο. Το δοκίμιο του Kleist Περί του Θεάτρου των Μαριιονετών (άber das Marionettentheater) είναι αναμφίβολα ένα από αυτά (τα λίγα) - πλάι, για παράδειγμα, στην "ομιλία στους ηθοποιούς" του Άμλετ, σε ορισμένες "περιπλανήσεις" ("divagations") του Mallarmι, στο Θέατρο και το είδωλό του του Artaud, και στην Παράξενη λέξη τ… (L'etrange Mot D'…) του Genet".

Bernard Dort

Οι Μαριονέτες δημοσιεύονται σε τέσσερεις συνέχειες σε μια εφημερίδα τον Δεκέμβριο του 1810, ένα σχεδόν χρόνο πριν από την αυτοκτονία του Κλάιστ (1777-1811). Η μορφή του δοκιμίου, ωστόσο, παίζει ανάμεσα στον πλατωνικό διάλογο και το χρονογράφημα και γοητεύει με στοιχεία από την αφηγηματική ιδιοτροπία του μεγάλου ρομαντικού. Κείμενο πραγματικά μοναδικό, δοκίμιο ρομαντικής αυτογνωσίας που καταφέρνει, μέσα στις λίγες σελίδες του, να υψωθεί σε μια πραγματική μεταφυσική της ποιητικής πράξης και να συγκεφαλαιώσει, εμβληματικά, το ρομαντικό δίλημμα ανάμεσα στη γνώση και την αθωότητα.

Η μεταφορά στη γλώσσα μας του κειμένου του Κλάιστ από την Τζένη Μαστοράκη συνοδεύεται από σημαντική μελέτη του Γάλλου θεατρολόγου Μπερνάρ Ντόρτ γραμμένη ειδικά για την ελληνική έκδοση, που τοποθετεί το ολιγοσέλιδο και μοναδικό αυτό δοκίμιο για το θέατρο των Μαριονετών στην ιστορία και τη θεωρία του θεάτρου. Την έκδοση συμπληρώνει μια χρηστική εργοβιογραφία του Γερμανού ρομαντικού.



Απόσπασμα



[…] "Για καιρό, Οι Μαριονέτες δεν τράβηξαν ιδιαίτερα την προσοχή, χαμένες καθώς ήσαν μέσα σ' αυτά τα ανόμοια κείμενα. Μόλις στις αρχές του 20ού αιώνα το εντόπισαν και διέκριναν σ' αυτό ένα από τα κλειδιά, αν όχι το κλειδί, του δραματικού έργου του Kleist, ή τουλάχιστον "ένα φιλοσοφικό κομμάτι που ακτινοβολεί σύνεση και χάρη" (Hofmannsthal).

[…] Οι Μαριονέτες προκαλούν ευθύς δύο αναγνώσεις. Μπορούν να θεωρηθούν σαν ένα μανιφέστο που καλεί στην αποκατάσταση ενός κατώτερου είδους και το προάγει σε θεατρικό πρότυπο. Ή σαν ένας στοχασμός πάνω στο αμάρτημα και τη σωτηρία - οπότε το κείμενο αυτό θα έδινε το κλειδί του Kleist. Αυτές οι δύο αναγνώσεις είναι δικαιολογημένες, έχουν γίνει, είναι γόνιμες. Ίσως όμως να προδίδουν, και η μία και η άλλη, αυτό που συνδυάζει την ιδιαιτερότητα και τη δύναμη, τη σχεδόν ιλιγγιώδη, των Μαριονετών. Ίσως, ακριβώς, χάνουν την παρουσία του θεάτρου σ' αυτόν το διάλογο. Εντούτοις για να την προσεγγίσουμε πρέπει να περάσουμε από αυτές.

[…] Οι Μαριονέτες δεν μας μαθαίνουν τίποτα για το θέατρο όπως αυτό γίνεται ή όπως θα μπορούσε να γίνει : δεν είναι ούτε μια εξομολόγηση του δραματουργού Kleist, ούτε ένα δοκίμιο αισθητικής. Αλλά ένα τέτοιο κείμενο μας μιλάει για το όνειρο και τις βαθύτερες καταθέσεις όλου του θεάτρου : να κάνει αυτό το "γύρο του κόσμου" που, περνώντας αναγκαστικά από τη φθορά της επανάληψης κι από μια αναμέτρηση με το ζωώδες του σώματος, θα μας οδηγήσει στην ανακάλυψη ενός "καινούργιου ανοίγματος" στον Παράδεισο - κι έτσι στο "τελευταίο κεφάλαιο της ιστορίας του κόσμου". Ίσως ποτέ κανείς δε φοβήθηκε και δεν περίμενε περισσότερα από το θέατρο απ' ό,τι ο Kleist, δικαιώνοντάς το έτσι καλύτερα".

Bernard Dort