Ιστορίες στο κόκκινο

… Τα καράβια αρμενίζουν. Τα κύματα επαναλαμβάνουν το τραγούδι τους.
Οι αμπελουργοί κατηφορίζουν από τους λόφους της ιταλικής Ριβιέρας. Στην Προβηγκία και στην Ελλάδα τινάζουν τα δέντρα να πέσουν οι ελιές. Στην Κέρκυρα τις αφήνουν να πέσουν μόνες τους. «Λένε ότι η ελιά και η γυναίκα θέλουν ράβδισμα», γράφει ένας παλιός Γερμανός περιηγητής. «Στην Κέρκυρα, δεν κάνουν ούτε το ένα ούτε το άλλο», συμπληρώνει απογοητευμένος. Στην ήρεμη θάλασσα της Βενετίας οι ψαράδες τραβούν τα δίχτυα τους. Οι ξυλουργοί κατασκευάζουν βάρκες ίδιες μ’ εκείνες του χτες (κι ας προσπαθούν οι προτεστάντες του βορρά να τσακίσουν τα καΐκια και να κόψουν τις ελιές της Μεσογείου). Για μιαν ακόμη φορά κοιτάζοντάς τους βρισκόμαστε εκτός χρόνου.

Τι είναι η ιστορία; Δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια διαρκής αναζήτηση των περασμένων χρόνων στο όνομα των προβλημάτων και των πολιτικών, της σύγχρονης εποχής που μας περιβάλει και μας πολιορκεί.

Μια επιλογή από κείμενα που γεννήθηκαν είτε ως ομιλίες και ανακοινώσεις σε επιστημονικά συνέδρια, σε αίθουσες αγαπημένες όπως το Ελληνικό Ινστιτούτο της Βενετίας, είτε ως δημοσιεύσεις σε λογοτεχνικά περιοδικά, όπως η «Παρέμβαση», η «ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ», «το Καταφύγιο», ο «Πόρφυρας», το «Οροπέδιο», «Ακτή» της Κύπρου. Τα θέματα κυρίως ιστορικά, με σοβαρό πολιτικό αντίκτυπο στις σύγχρονες κοινωνίες.

Την οπτική που βλέπουμε την ιστορία, μπορούμε να την αλλάξουμε. Αλλά όχι την ίδια την ιστορία. Αυτό που κινδυνεύει από την πραγματική αφήγηση της ιστορίας, είναι η μυθοπλασία και όχι οι πραγματικοί της ήρωες. Διότι έρευνα δεν είναι μόνον η ανακάλυψη σπάνιων και άγνωστων αρχείων, αλλά και η δυνατότητα να διακρίνεις μέσα από χιλιοδιαβασμένα αρχεία, αυτό που οι άλλοι δεν μπόρεσαν ή δεν θέλησαν να δουν.

Η ανάγνωση, η μελέτη και ο σχολιασμός της ιστορίας η μελέτη της πολιτικής ιστορίας δεν είναι φετιχισμός για το παρελθόν. Είναι το κλειδί, το πασπαρτού θα έλεγα για την ανάγνωση, για την αποκωδικοποίηση και κατανόηση της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας και γεωπολιτικής. Είναι ένα όπλο που σε κάνει να βλέπεις εκεί που άλλοι δεν μπορούν να δουν.

Επιβεβαιώνοντας τα παραπάνω, σχετικά με την πρόσφατη πολιτική ιστορία της Κύπρου, αναζήτησα τις αντιδράσεις μετά την δημοσίευση κάποιων κειμένων μου για τον ρόλο και τη δράση του πράκτορα των Άγγλων, συγγραφέα Λώρενς Ντάρελ, στην Κύπρο. (Στις 10 Δεκεμβρίου του 2014, πραγματοποίησα διάλεξη στην «Εταιρεία Κερκυραϊκών Σπουδών» με θέμα «Κυνικός και φιλέλλην» -ο ρόλος του συγγραφέα Λώρενς Ντάρελ στην Κύπρο. Τον ίδιο μήνα, το κείμενο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Παρέμβαση» του φίλου Βασίλη Καραγιάννη. Τον Μάρτιο του 2015, δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ», και στις 2 Ιουνίου του ίδιου έτους ακολούθησε ομιλία μου στο «Σπίτι της Κύπρου», στην Αθήνα. Ανακοίνωσή μου, στο Επιστημονικό Συμπόσιο της «Εταιρείας Κυπριακών Σπουδών», στις 18 Οκτωβρίου 2015, στην Λευκωσία).

Κάποιοι έμειναν παγερά αδιάφοροι. Κάποιοι έστησαν μνημεία υποτέλειας. Κάποιοι άλλοι αντέδρασαν με ανθρώπινη ευαισθησία. Μερικά απ’ αυτά τα κείμενα-σχόλια επέλεξα και αναδημοσιεύω εδώ –ως συμπλήρωμα, μετά το κείμενό μου- διότι την πολιτική μας ιστορία την γράφουμε μόνοι μας, καθημερινά, είτε πρόκειται για τις απλούστερες των πράξεων είτε για τις πιο καθοριστικές. Και απ’ αυτές θα κριθούμε.

Όπως λέει και ένα σύγχρονο Ρώσικο ρητό που γεννήθηκε στην περίοδο του σταλινισμού, «το μέλλον δεν είναι και τόσο δύσκολο να το προβλέψεις, αλλά το παρελθόν αλλάζει διαρκώς!».