Λίγο πριν από τα 18

«Μην ανησυχείς. Έχεις τα εικοσάρια σου και τα δεκαεννιάρια σου.»
ΔΑΦΝΗ:
Και τα κιλάκια μου έχω, ούτε γι' αυτό να ανησυχώ; Αλλά βέβαια, για τους γονείς οι βαθμοί είναι το παν. Από την Πάτρα στην Αθήνα, αυτή η μετακόμιση μου έχει στοιχίσει αρκετά. Κάτι το καινούργιο σχολείο, κάτι οι γονείς μου που όλο τσακώνονται, κάτι ο μικρότερος αδελφός μου, ήρθε κι έδεσε το γλυκό!

Και, σαν να μην μου έφταναν όλ' αυτά, είμαι υποχρεωμένη να γνωρίσω κι αυτή την Αγγελική...



«Όχι σαν εσένα, που βγάζεις δεκατέσσερα και ας κάνεις ιδιαίτερα σε όλα τα μαθήματα...»
ΑΓΓΕΛΙΚΗ:
Δε με παρατάνε ήσυχη!... 15 και 2, τόσο βγάζω. Γούστο μου και καπέλο μου. Έχω ελεύθερο χρόνο να ζωγραφίζω και να βλέπω τους φίλους μου. Τους φίλους βέβαια που επιλέγω εγώ και όχι αυτούς που μου "προξενεύουν" οι δικοί μου.
Όπως αυτήν τη Δάφνη, που θα κουβαληθεί τώρα με τη μάνα της...





ΚΡΙΤΙΚΗ



Σεβαστή η επιθυμία του καθενός από εμάς να ξεκινήσει με τις ανάλογες προσδοκίες ένα έργο -όποιο και αν είναι αυτό- καθώς κατά το χρόνο της εκπόνησής του κατατίθενται και συναισθήματα, και μόχθος οπωσδήποτε, αλλά και όνειρα, προσμονές, ατελείωτες πιθανόν ώρες μοναξιάς και σπουδής, εφευρετικότητα, φαντασία και άπειρα άλλα ασήμαντα, μα και σημαντικά από τα εφόδια της ζωής του. Για να μη μακρηγορούμε, οι προσπάθειες για την πραγματοποίηση ενός σκοπού, μιας οποιασδήποτε δημιουργίας, είναι ιερή. Και εμπρός σ' αυτό το γεγονός πρέπει να στεκόμαστε με σεβασμό. Εάν δε το αποτέλεσμα είναι το αναμενόμενο, δηλαδή καρποφόρο, τότε στο σεβασμό προστίθεται και η χαρά. 'Η μάλλον η αγαλλίαση.

Διαβάζοντας το βιβλίο της Μαρίας Κοκκίνου «Λίγο πριν από τα 18» αισθανθήκαμε βέβαια σεβασμό για τις προθέσεις της συγγραφέα, για τους στόχους που αναμφίβολα είχε θέσει. Δυστυχώς, όμως, δεν νιώσαμε κανενός είδους ευχαρίστηση, παρ' ότι και άνεση στη γραφή διαθέτει η κ. Κοκκίνου, και γνώστρια του εφηβικού κόσμου φαίνεται να είναι, και διαλόγους γοργούς στήνει, και αρκετά σύγχρονα στιγμιότυπα μεταφέρει, η δε δομή του μυθιστορήματος μόνον προς το τέλος χωλαίνει. Τότε, ίσως αναρωτηθεί ο αναγνώστης, τι συνέβη και το έργο αυτό δεν έδωσε τα προσδοκώμενα αποτελέσματα; Συνέβη ότι από τις πρώτες κιόλας σελίδες τού μυθιστορήματος σχεδόν παγώσαμε. Και πικραθήκαμε επιπλέον. Γιατί ναι, είναι λυπηρό να διαβάζεις φράσεις όπως αυτήν της σελίδας 23, όπου μια έφηβη και πολύ μέτρια μαθήτρια σκέφτεται για την καινούρια -άριστη- συμμαθήτριά της: «Μ' αυτά που μου έλεγε η μαμά για τους βαθμούς της, περίμενα κανένα κορίτσι με εμφανή τα σημάδια του μογγολισμού στο πρόσωπό του». Καλά, αναρωτηθήκαμε, η συγγραφέας, η οποία σημειωτέον έχει σπουδάσει και Ψυχολογία, δεν σκέφτηκε ότι είναι πιθανόν να διαβαστεί το βιβλίο της από αδελφό ή συγγενή ή και από γονείς ακόμη παιδιών με το γνωστό σύνδρομο Ντάουν και να στενοχωρηθεί με τον τρόπο που εκφράζεται η κ. Κοκκίνου -μέσω μιας των ηρωίδων της ασφαλώς-, απαξιώνοντας τα αγαπημένα τους πρόσωπα, μεγαλωμένα με λαχτάρα και καρδιοχτύπι;

Αλλά αρκεί αυτό για να σταθεί κανείς αρνητικά εμπρός σε ένα βιβλίο; Ατυχώς υπάρχουν και άλλες -ας τις χαρακτηρίσουμε επιεικώς- αδεξιότητες στις σελίδες του. Λ.χ., στη σελίδα 182, η νεαρή, ο πατέρας της οποίας έχει εγκαταλείψει την οικογένειά του και ζει με τη φίλη του, σκέφτεται ως εξής: «Πόσο θα ήθελε να έχει ένα τηλέφωνο στο δωμάτιό της! Ή ένα κινητό... Μήπως τώρα είναι ευκαιρία να ζητήσει ένα κινητό από τον μπαμπά της; Σίγουρα δεν θα της χάλαγε χατίρι από τις τύψεις του... Ας μην εκμεταλλευτώ την κατάσταση. Πάντως τώρα τον μπαμπά τον κάνω ό,τι θέλω...». Ποιος μίλησε για τη φοβερή θλίψη των παιδιών που ζουν παρόμοιες καταστάσεις; Ποιος είπε για ψυχούλες βουτηγμένες στην απόγνωση;

Επειτα είναι και το λεξιλόγιο όλων σχεδόν των νέων: Π.χ. «Ποια είναι η Δάφνη; Η βοσκοπούλα που θα μας επισκεφτεί;» ή «Πού πήρε τα δεκαεννιάρια; Στο Γυμνάσιο της στάνης;» και «Ναι, οι μαζόχες...», για τους καθηγητές ο χαρακτηρισμός, οι οποίοι στο μυθιστόρημα περιγράφονται, στο σύνολό τους, ως άτομα αδιάφορα, μάλλον σκληρά, δίχως ίχνος ευαισθησίας και χωρίς να καταβάλουν ουδεμία προσπάθεια ανθρώπινης επαφής με τους αρκετά εύτρωτους εφήβους. Ολοι τους πια ισοπεδωμένοι; Και μήτε ένας με την ευλογημένη φλόγα του εκπαιδευτικού που ευεργέτησε και ευεργετεί αναρίθμητους νέους; Και τι να πούμε για την αδιάκοπη και βασανιστική βαθμοθηρία, η οποία εδώ καταντά αυτοσκοπός, αποστερώντας τους μαθητές από χαρές και ανησυχίες, τέρψεις και ιδεολογίες, υψηλούς στόχους και λαμπρά οράματα. Αλλά στο κυνήγι των βαθμών επιδίδονται και οι γονείς. Π.χ., στη σελ. 7, η μητέρα απευθυνόμενη στην κόρη της: «Μην ανησυχείς. Εχεις τα εικοσάρια σου και τα δεκαεννιάρια σου». Και ατυχώς σε αυτό το αγωνιώδες κυνηγητό γινόμαστε κι εμείς συμμέτοχοι, εφόσον στις περισσότερες σελίδες τού μυθιστορήματος για βαθμολογίες διαβάζουμε, μέχρι σημείου εξαντλήσεως.

Οι βολτούλες στα μαγαζιά, τα σύντομα φλερτάκια, οι καφέδες, το κάψιμο των θερμίδων, τα καινούρια ρούχα, τα περιττά κιλά, το κομμωτήριο απλώς ποικίλλουν μιαν αφόρητη σχολική ζωή.

Πρέπει όμως να τονίσουμε ότι η φιλία ανάμεσα στις δύο πρωταγωνίστριες είναι γλυκά και θερμά δοσμένη και ο μικρούλης αδελφός τής μιας, ο Γιώργος, είναι ένα χαριτωμένο, αξιάγαπητο πρόσωπο.

Τέλος, θα θέλαμε να προσθέσουμε ότι καιρό τώρα κυκλοφορούν αρκετά νεανικά μυθιστορήματα με κύριο θέμα τους τα βάσανα της σχολικής ζωής. Πανομοιότυπα σχεδόν. Και εύκολα γραμμένα, αβασάνιστα. Αλλά αυτά τα, μάλλον αβανταδόρικα, βιβλία δεν προσθέτουν τίποτε στη λογοτεχνία για τους νέους και κατά κανέναν τρόπο δεν βοηθούν τα παιδιά μας. Για εφήβους και νέους.



ΕΛΕΝΗ ΣΑΡΑΝΤΙΤΗ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 18/11/2005