Ο σύγχρονος κοινοτισμός

Ήρθε ο καιρός, που τα όποια κοινωνικά κινήματα –της απελευθέρωσης της εργασίας, της κοινωνικής-συνεργατικής-αλληλέγγυας οικονομίας, της ριζοσπαστικής οικολογίας και προστασίας του κλίματος, της αποανάπτυξης-τοπικοποίησης, της αυτοδιαχείρισης και της άμεσης δημοκρατίας, του ελευθεριακού κοινοτισμού, των αυτόχθονων, της γυναικείας απελευθέρωσης κ.λπ., των σημερινών δηλαδή κινημάτων αυτών που αποκαλούμε «από κάτω»– θα χρειαστεί να γίνουν και πολιτικά. Στηριζόμενα στην αναβίωση του πνεύματος του κοινοτισμού και συνδεόμενα μεταξύ τους, θα χρειαστεί να μετατραπούν σε ενιαίο πολιτικό κίνημα μετάβασης σε μετακαπιταλιστικές κοινωνίες. Σε ένα κίνημα, δηλαδή, που θα διαμορφώσει ένα ελκυστικό για την πλειοψηφία των «από κάτω» πρόγραμμα διεκδίκησης της «εδώ και τώρα» αλλαγής πορείας σε κάθε χώρα, δημιουργώντας ταυτόχρονα τα στοιχεία και τις κοινωνικές δομές του νέου κόσμου που οραματίζεται, αφήνοντας πίσω τον καπιταλιστικό κόσμο που μας οδηγεί στην κοινωνική και οικολογική κατάρρευση.

Το βιβλίο αναφέρεται κυρίως στην ανάδυση του πνεύματος του κοινοτισμού στις σύγχρονες συνθήκες, αλλά ξεκινά από πιο παλιά. Διακατέχεται από την ελπίδα, ότι η μελλοντική επιδίωξη της κοινωνικής χειραφέτησης θα υλοποιηθεί από μια σύγκλιση, στη δράση και στη σκέψη, των ρευμάτων του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος, που διέπονται από το πνεύμα του κοινοτισμού. Προτείνει τις ελεύθερες κοινοτικές οικονομικές-κοινωνικές-πολιτισμικές-πολιτικές σχέσεις των ανθρώπων, για όλη την περίοδο μετάβασης σε μια επανατοπικοποιημένη, αυτοδιαχειριζόμενη, οικολογική και αταξική κοινωνία της ισοκατανομής, που θα έχει ως κύτταρο την αυτοδύναμη κοινότητα και τον δήμο και θα στηρίζεται στον δημοκρατικό συνομοσπονδισμό τους. Για το ξεπέρασμα του δυτικού μοντέλου ανάπτυξης, της κλιματικής-οικολογικής καταστροφής, του καπιταλισμού και του εθνικού κε­ντρικού κράτους. Για τη δημιουργία ενός νέου πολιτισμού.

Οι κοινωνίες θεμελιώθηκαν πάνω σε αντιλήψεις που επέτρεπαν στα μέλη τους να νοηματοδοτήσουν ό,τι γινόταν μέσα και έξω από αυτές. Αυτοί οι «θεσμοί» –καρπός του συλλογικού φαντασιακού– ονομάζονταν πνεύματα, πρόγονοι, ήρωες, θεοί… Στις δυτικές καπιταλιστικές κοινωνίες, τη θέση τους πήρε η «οικονομία». Η ακλόνητη πίστη στην οικονομική μεγέθυνση, τη δύναμη της τεχνολογίας και την ανάπτυξη είναι η έκφραση της φαντασίωσης για μια ορθολογική κυριαρχία επί του κόσμου, η οποία όμως απειλεί πια την ίδια την επιβίωσή του. Είναι ανάγκη να σπάσει αυτό το φαντασιακό, για να πετύχουμε την αυτονομία, ανακτώντας τη συνείδηση της επαναστατικής μας δύναμης για τη δημιουργία νέων θεσμών.

Αυτό μπορεί να γίνει μόνο μέσω της ατομικής αυτονομίας και της συμμετοχής όλων στις αποφάσεις που τους αφορούν. Αντίθετα με την αντιπροσωπευτική δημοκρατία, η οποία αποξενώνει τους αντιπροσώπους από αυτούς που αντιπροσωπεύουν, η άμεση δημοκρατία, την οποία επαγγέλεται ο Καστοριάδης, είναι δυνατή με προυπόθεση τη δημοκρατική παιδεία των ελεύθερων πολιτών.