Η μειονοτική πολιτική του Ελευθέριου Βενιζέλου (1898-1933)

Η ζωή και το έργο του Ελευθέριου Βενιζέλου αποτελούσε ανέκαθεν πόλο έλξης για τους ιστορικούς αναλυτές. Η τεράστια επιρροή του έχει επισημανθεί σε διάφορα πλαίσια και ο παρών τόμος πραγματεύεται ένα μείζονος σημασίας ζήτημα της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, τις μειονότητες, ζήτημα το οποίο αφορά και στην πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα, αλλά και στην ιδεολογία και την ιστορία του Δικαίου.


Από τα χρόνια της Κρήτης, ο Βενιζέλος διακρίθηκε για τη γενναία υποστήριξη και προστασία των δικαιωμάτων των μειονοτήτων καθώς και για την προσπάθειά του για εξασφάλιση ισονομίας και ισοπολιτείας γι’ αυτές. Η μειονοτική πολιτική υπήρξε οργανικό τμήμα της θεμελιώδους εξωστρέφειας του Βενιζέλου ακόμη και μετά το τέλος της Μεγάλης Ιδέας, καθώς για τον ίδιο, η πολιτική εφαρμογής της συνεπαγόταν «μεγάλη ευαισθησία» έναντι των μειονοτικών ομάδων που κατοικούσαν στις προς ενσωμάτωση περιοχές. Σε ορισμένα σημεία περισσότερο προοδευτική ακόμη και από το διεθνές καθεστώς μειονοτικής προστασίας, αποτέλεσε μια ρεαλιστική επιλογή για εκείνον, τόσο για την επίτευξη των στόχων της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, όσο και για την ταύτιση της Ελλάδας με το διεθνές μειονοτικό status quo.


Αναμφίβολα, ο Ελευθέριος Βενιζέλος άφησε το προσωπικό του στίγμα στον τρόπο αντιμετώπισης των μειονοτήτων, δεδομένου ότι η συντριπτική πλειοψηφία των μειονοτικών διατάξεων που εφαρμόζονται στο ελληνικό κράτος, είτε προέρχονται αυτούσιες από τις διάφορες περιόδους που ήταν πρωθυπουργός ο ίδιος, είτε έχουν επηρεαστεί άμεσα από αυτές.


Η παρούσα μελέτη, βασισμένη σε εξαντλητική έρευνα πρωτογενών και δευτερογενών πηγών, λαμβάνει ως αφετηρία τα χρόνια της Κρητικής Πολιτείας (1898) και χαρτογραφεί τις βασικές συνιστώσες της μειονοτικής πολιτικής του Ελευθέριου Βενιζέλου έως την τελευταία περίοδο της διακυβέρνησής του (1928-1932).