Λατίνοι και Ορθόδοξοι στη Magna Graecia του 13ου αιώνα

Στο βιβλίο αυτό συμπλέκεται στο διάβα της ιστορίας ο χώρος της Κάτω Ιταλίας με μια πόλη, το Ότραντο (Υδρούς), με έναν μοναχό, τον Νικόλαο και με μια μονή, τη μονή του Αγίου Νικολάου Κασούλων στην Απουλία, διατρανώνοντας πως ελληνισμός και Ορθοδοξία παρέμεναν ζωντανά στοιχεία της Δύσης τουλάχιστον μέχρι τον 15ο αιώνα. Οι Έλληνες άποικοι της αρχαιότητας (Κρήτες, Κορίνθιοι, Ευβοείς), μετέφεραν την ελληνική γλώσσα, την ελληνική σκέψη, τον ελληνικό πολιτισμό στα Νότια της Ιταλίας, όπου συναντήθηκαν αιώνες μετά με την πίστη των Αποστόλων. Στο πάντρεμα αυτό ελληνικότητας και Ορθόδοξης πίστεως γεννήθηκε και ανδρώθηκε ο μοναχός και εκκλησιαστικός συγγραφέας του 13ου αιώνα Νικόλαος εξ Υδρούντος.

Με επίκεντρο το πρόσωπό του ξεδιπλώνονται άγνωστες πτυχές της εποχής και της περιοχής που έδρασε. Η αφορμή όμως συνέβη να μεταμορφωθεί σε πραγματική αποκάλυψη και επιστημονικό οίστρο μέσα από την ανάγνωση χειρογράφων που ποτέ δεν έχουν εκδοθεί, μέσα από την έρευνα της αλληλογραφίας του Νικολάου με τον φίλο του Μητροπολίτη Κερκύρας Γεώργιο Βαρδάνη και μέσα από τη μελέτη των πρακτικών των συνόδων στην Κωνσταντινούπολη (1205-1206 και 1214-1215), στις οποίες συμμετείχε και ο Νικόλαος ως διερμηνέας των Λατίνων.

Για πρώτη φορά παρουσιάζεται αναλυτικά η πολυσχιδής προσωπικότητα του Νικολάου εξ Υδρούντος, το αξιόλογο πνεύμα του και η ιδιαίτερη φυσιογνωμία του σε συνδυασμό με το ιστορικό και εκκλησιαστικό πλαίσιο της Magna Graecia που τον περιέβαλλε. Το μέρος αυτό, που η Ιστορία ονόμασε «Μεγάλη Ελλάδα», προσδιορίζοντας όχι τόσο το γεωγραφικό μέγεθος όσο το εύρος του πολιτισμού και τη γενικότερη πνευματική ακτινοβολία που εξέπεμπε σε ολόκληρο τον μεσογειακό και αργότερα στον ευρωπαικό κόσμο.