Τί να κάνουμε;

Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, βρισκόμαστε μπροστά στην πρόκληση να αλλάξουμε ριζικά τρόπο ζωής, υποστηρίζει ο γνωστός Γαλλογερμανός πολιτικός, επικεφαλής της Oμάδας των Πράσινων στο Ευρωκοινοβούλιο, Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ.
Στο σταυροδρόμι τριών κρίσεων - κρίσης οικονομικής, οικολογικής και κοινωνικής - οι Πράσινοι προτείνουν το μετασχηματισμό του μοντέλου παραγωγής και κατανάλωσης, ένα Green New Deal για την έξοδο από την πολλαπλή κρίση. Πρόκειται για την ανασυγκρότηση της οικονομίας σε πράσινη κατεύθυνση: αλλαγή του τρόπου που ορίζουμε την ανάπτυξη, τερματισμό της αέναης, ανεξέλεγκτης οικονομικής μεγέθυνσης, επιλεκτική απο-ανάπτυξη.
Προχωρώντας τη συλλογιστική του ο Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ αναπτύσσει την έννοια της οικονομικής και της κοινωνικής επικονίασης. Μελετώντας τη δράση των μελισσών επισημαίνει ότι η αξία τους δεν έγκειται στην ικανότητά τους να παράγουν μέλι, αλλά στην επικονίαση, που επιτελείται χάρη στην ελεύθερη κυκλοφορία τους.

O πυρήνας πλέον κάθε οικονομικής δραστηριότητας είναι οι διαδραστικές ενέργειες. Για νέα προβλήματα χρειαζόμαστε καινοτόμα εργαλεία: μια οικολογική οικονομία πρέπει να επικεντρωθεί κυρίως στην οικονομικο-κοινωνική διαδικασία που προσομοιάζει με την επικονίαση.

Άλλωστε, οι οικολογικές λύσεις συμβαδίζουν με ένα νέο κοινωνικό πρόταγμα. Tο σύστημα αναδιανομής του πλούτου και της κοινωνικής προστασίας πρέπει να μεταρρυθμιστεί ριζικά. Όταν ο βασικός πλούτος πηγάζει από μη υλικές δραστηριότητες, από την οικονομία της γνώσης και των σχέσεων, η συνεισφορά του καθενός στην "αόρατη" αλλά τόσο παραγωγική κοινωνική "επικονίαση" πρέπει να ανταμειφθεί. Η έννοια του ελάχιστου κοινωνικού εισοδήματος αντιστοιχεί στην αναγνώριση αυτής της βασικής συλλογικής αρχής της κοινωνίας.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

Κριτική:

Ο «κόκκινος» Ντάνι που έγινε «Πράσινος»

Το οικολογικό μανιφέστο του πάλαι ποτέ τρομερού παιδιού του γαλλικού Μάη.

Κυκλοφόρησε εδώ και μερικές εβδομάδες και στη χώρα μας το μικρό «πράσινο» πολιτικό μανιφέστο του Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ με τον πολιτικά φορτισμένο τίτλο «Τι να κάνουμε;». Προκαλεί βέβαια έκπληξη ότι το πάλαι ποτέ τρομερό παιδί του γαλλικού Μάη δανείστηκε τον τίτλο του από γνωστό πόνημα του Λένιν, παρότι στην πορεία του υπήρξε πιο κοντά στους αντιεξουσιαστές απ’ ό,τι στους Κουμουνιστές…

Παιδί γερμανοεβραίων που εγκατέλειψαν τη Γερμανία του Χίτλερ για τη Γαλλία το 1933, ο Ντάνι ή Ντανί ισορροπούσε σε όλη του τη ζωή ανάμεσα στις δύο αυτές ταυτότητες, όπως φανερώνει τόσο το βιογραφικό του όσο και η ίδια η πολιτική του δράση ¬- έχει εκλεγεί ευρωβουλευτής με τους Πράσινους και στη Γερμανία και στη Γαλλία. Αφού φλέρταρε για χρόνια την άκρα αριστερά, συμμετέχοντας σε ποικίλες ελευθεριακές ομάδες, κατέληξε στα χρόνια της ωριμότητάς του σταθερός υποστηρικτής του οικολογικού κινήματος, και ειδικότερα του πλέον πολιτικοποιημένου κομματιού του, των Πρασίνων.

Το «Τι να κάνουμε;», άλλωστε, ήταν το θεωρητικό όπλο του Κον-Μπεντίτ κατά τη διάρκεια της τελευταίας προεκλογικής του εκστρατείας στη Γαλλία, στις Ευρωεκλογές του Ιουνίου 2009. Το βιβλίο κυκλοφόρησε τον Απρίλιο και συνετέλεσε και αυτό στην πρωτοφανή εκλογική επιτυχία των Οικολόγων, οι οποίοι βγήκαν τρίτο κόμμα με ελάχιστους ψήφους (πήραν 16,28%!) πίσω από τους Σοσιαλιστές.

Μεγάλο ατού του βιβλίου είναι ότι ενώ αποτελεί εκλογικό και ιδεολογικό «μανιφέστο», πουθενά δεν παραδίδεται σε υπεραπλουστεύσεις. Σε κάθε κεφάλαιο, τίθενται σαφή πολιτικά ζητήματα και προτείνονται ξεκάθαρες, και συχνά πρωτότυπες, πολιτικές λύσεις. Καταρχάς, καλεί σε σύγκλιση απόψεων κάθε πολίτη με οικολογικές ευαισθησίες: ««Η συγκυρία μιας οικολογικής κρίσης διαρκείας και μιας σοβαρής οικονομικής κρίσης, μαζί με μια κοινωνική κρίση που χειροτερεύει στο βάθος του πίνακα, υποχρεώνει σήμερα όσους και όσες έχουν οικολογική συνείδηση να προχωρήσουν σε σύγκλιση.» (σ. 43)

Βασικός άξονας της σκέψης του είναι ότι θα πρέπει να οδηγηθούμε όχι σε μεγαλύτερη ανάπτυξη, αλλά σε διαφορετικού τύπου ανάπτυξη, που σε ορισμένους τομείς, όπως για παράδειγμα στην αυτοκινητοβιομηχανία, ίσως σημαίνει και «επιλεκτική αποανάπτυξη». Γράφει: «Πρέπει να αλλάξουμε το μοντέλο κατανάλωσης και παραγωγής δίνοντας προτεραιότητα στη βιωσιμότητα έναντι της ανευθυνότητας, στο διαρκές έναντι του εφήμερου, στην ανακύκλωση έναντι της αποθήκευσης των αποβλήτων, στο ποιοτικό και όχι στο ποσοτικό.» (σ. 62)

Σύμφωνα με τον Κον-Μπεντίτ, απαιτείται ένα νέο Green Deal, το οποίο ταυτόχρονα θα αποβλέπει σε μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων. «Είναι αδύνατον να προωθήσουμε το όραμα μιας πολιτικής οικολογίας χωρίς σοβαρή μείωση των κοινωνικών και των οικονομικών ανισοτήτων.» (σ. 69) Κι όσο για το πώς θα παραχθεί καινούργιος κοινωνικός πλούτος μέσα από τις νέες αυτές μορφές οικονομίας, ο Κον-Μπεντίτ φέρνει το παράδειγμα της μέλισσας. Ως γνωστόν, η παραγωγή μελιού, που είναι το τελικό προϊόν της δραστηριότητας της μέλισσας, είναι ένα μικρό υποσύνολο των θετικών επιπτώσεων της δράσης της στο περιβάλλον, αφού με τη δική της συμβολή, μέσω της επικονίασης, αναπαράγονται πολλά κρίσιμα είδη της χλωρίδας. Συνεπώς, η οικονομία δεν πρέπει να μετριέται με τους παραδοσιακούς δείκτες, αλλά με νέους που θα εντάσσουν στις μετρήσεις του όλες τις κοινωνικές δραστηριότητες των ατόμων, όπως είναι η παραγωγή ελεύθερου λογισμικού ή το καλλιτεχνικό έργο.

Ομοίως ρηξικέλευθες είναι οι θέσεις του τα ζητήματα που σχετίζονται με τη μετανάστευση. Άλλωστε, Φρανκφούρτη στην οποία είχε ως αντιδήμαρχος την ευθύνη διαχείρισης του ζητήματος, έχει μετανάστες σε ποσοστό 30%. Οι θέσεις του είναι ελκυστικές, διότι διέπονται από έναν ρεαλισμό που συχνά απουσιάζει από το λόγο της Αριστεράς. Λέει, για παράδειγμα, για το Ισλάμ: «Αν δώσουμε στο Ισλάμ τη θέση που του αναλογεί στην Ευρώπη, θα έχουμε μεγαλύτερο πλεονέκτημα ώστε να διεκδικήσουμε τα ατομικά δικαιώματα που έρχονται σε ρήξη με τις θρησκευτικές και τις οικογενειακές παραδόσεις». Κι όσο για τη μεγαλύτερη συμμετοχή διαφόρων εθνοτικών ομάδων στην πολιτική, μήπως θα έπρεπε να παρθούν πολιτικές πρωτοβουλίες όπως η ποσόστωση; «Δεν είμαι υπέρ», λέει. «Κάτι τέτοιο θα ομαδοποιούσε υποχρεωτικά τους ανθρώπους σε κατηγορίες, σύμφωνα με την καταγωγή ή το χρώμα του δέρματός τους.» Αντιθέτως: «Η ουτοπία που προτείνω είναι απολύτως πραγματοποιήσιμη, είναι η ουτοπία της ανοιχτής κοινωνίας, όπου όλοι αισθάνονται ότι βρίσκονται στον τόπο τους.»

Εν κατακλείδι: Ένα βιβλίο που ταυτόχρονα συμπυκνώνει ορισμένες βασικές συνιστώσες του Πράσινου Κινήματος, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί μια καλή εισαγωγή στις σύγχρονες οικολογικές ιδέες, μέσα από την γραφή και τη σκέψη ενός χαρισματικά επικοινωνιακού προσώπου. Τον Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ θα έχουμε άλλωστε την ευκαιρία να τον δούμε και να τον ακούσουμε στα τέλη του επόμενου μήνα στο πλαίσιο των ομιλιών στο Megaron Plus.

Του Κώστα Κατσουλάρη, Book Press, 25/3/2010