Οι κυνηγοί του χρήματος ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΜΕΝΟ

Γιατί κάποιοι κερδίζουν ενώ άλλοι χάνουν στο χρηματιστήριο; Είναι μόνον έξυπνοι ή και απατεώνες οι κερδισμένοι;
Μήπως οι χαμένοι είναι απλά αφελείς; Τις απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά διερευνά το βιβλίο παρακολουθώντς τον τρόπο που σκέπτονται και δρουν μερικοί από τους πιο πετυχημένους επενδυτές της Σοφοκλέους.
Αυτοί είναι οι κυνηγοί του χρήματος. Χωρίς να αποκαλύπτει τα ονόματά τους, εμβαθύνει στη ζωή τους, καταγράφει πώς μεγάλωσαν, εκπαιδεύτηκαν και δρουν σήμερα στη χρηματιστηριακή αγορά. Αποκαλύπτει τον τρόπο που σκέπτονται και τις εμπειρίες τους σε μια προσπάθεια να εντοπίσει τα αίτια της επιτυχίας τους. Τι τους κάνει να ξεχωρίζουν από τους υπόλοιπους; Ποιά είναι τα πραγματικά κίνητρά τους;





ΚΡΙΤΙΚΗ



Ο Βολταίρος σε μια συζήτησή του είχε πει ότι όταν πρόκειται για το χρήμα όλοι πιστεύουν στην ίδια θρησκεία. Και δεν είχε άδικο. Πράγματι, καθημερινώς βλέπουμε δίπλα μας το «κέρδος αποθεούμενο» να αντικαθιστά όλους τους κανόνες της χρηστής συμπεριφοράς, της ηθικής και τις ανθρώπινες αξίες με ολοένα νεότερες εκδοχές τους. Έτσι, όταν κάποιος μέσω του Χρηματιστηρίου κερδίζει χρήματα τα οποία έχασαν κάποιοι άλλοι, η φαντασία εξάπτεται. Στα μάτια του κόσμου είναι ένας ήρωας, ένας κυνηγός, τα δε θύματα θεωρούνται μόνο τα θηράματα, η λεία, οι παράπλευρες απώλειες... Την Ιστορία τη γράφουν άλλωστε οι νικητές και όχι τα θύματα. Υπάρχει επίσης ένα ακόμη συγκεκριμένο ποιοτικό χαρακτηριστικό με διαχρονική σταθερότητα: τα παραπάνω δεν συμβαίνουν μόνο σήμερα, συνέβαιναν και κατά το παρελθόν. Επωφελούμαστε λοιπόν της ευκαιρίας να χαρακτηρίσουμε τους κυνηγούς αυτούς «δαίμονες», τους δε βίους αυτών εξαιρέσεις από τους συμβατικούς.

Ο συγγραφέας λέει πολλά για τους βίους ορισμένων τέτοιων συγχρόνων μας «δαιμόνων». Λέει όμως ακόμη περισσότερα από όσα έχουν πει ως τώρα όλοι οι περισπούδαστοι αναλυτές, δανειζόμενος την Ιστορία μιας μετοχής ενός συγγραφέα από τα παλιά, του Αγγελου Βλάχου. Μέσω αυτού του δανείου προβαίνει σε εξαιρετικά χαρακτηριστικούς και επίκαιρους συνειρμούς. Τόσο στενή μάλιστα αποδεικνύεται η σχέση του παρελθόντος με το παρόν ώστε οι πιθανότητες είναι ότι μόνο πολύ λίγοι δεν θα αναγνωρίσουν τον εαυτό τους σε κάποια από τα πρωταγωνιστικά πρόσωπα της ιστορίας του Α. Βλάχου. Ο συγγραφέας, γνωστός δημοσιογράφος με μακρά και επιτυχή θητεία στον οικονομικό Τύπο, επιχειρεί να παρουσιάσει μια πιο κοντινή άποψη της ζωής ορισμένων ανθρώπων που πέτυχαν να πλουτίσουν χάρη στο Χρηματιστήριο. Δεν επιχειρεί ουδόλως να κρύψει ωστόσο το γεγονός ότι τα κέρδη τους προήλθαν από τις ζημιές των άλλων που απεδείχθησαν πιο αφελείς ή πιο εύπιστοι. Αλλωστε, όπως αναφέρει, το Χρηματιστήριο είναι ένας πόλεμος στον οποίο οι εχθροί είναι αόρατοι. Όταν εσύ κερδίζεις, κάποιος άλλος έχει χάσει.

Με αφορμή αυτό το πολύ ευχάριστο και διόλου κουραστικό βιβλίο, θα μπορούσε να οδηγηθεί κανείς σε μια μακρά σειρά σκέψεων σε σχέση με την πορεία ορισμένων υπαρκτών, πλην όμως ανωνύμων για τους σκοπούς του βιβλίου, προσώπων. Αν και σε ορισμένες περιπτώσεις η ταυτότητά τους προδίδεται λόγω της προβολής που έχουν αποκτήσει τα τελευταία χρόνια, τελικά αυτή δεν έχει και τόσο βαρύνουσα σημασία. Η διαδικασία του πλουτισμού τους έχει τη μεγαλύτερη αξία για τον αναγνώστη. Με την αίρεση βέβαια ότι αυτή η διαδικασία δεν είναι διόλου εύκολο να επαναληφθεί από τους πολλούς. Η σωστή εκμετάλλευση των χρονικών συγκυριών, οι κατάλληλες διασυνδέσεις, οι πρότερες εμπειρίες τους, οι κινήσεις τους είναι συμπτώσεις δύσκολα επαναλαμβανόμενες.

Θα νομίσει ο αναγνώστης ότι δεν θα ήταν δύσκολο να αποτελεί και αυτός κάποιον από τους πρωταγωνιστές του βιβλίου (συνήθως τον πιο «παρασιτικό», τον πιο ακόπως πλουτήσαντα). Αυτή είναι μια πετυχημένη συνταγή που ο συγγραφέας εφαρμόζει σωστά, διότι εμπορεύεται την ελπίδα και το όνειρο ότι και κάποιος τυχαίος υπό ορισμένες συνθήκες θα μπορούσε να βρει μια θέση στην πυραμίδα του πλούτου. Δεν είναι όμως έτσι. Αντιθέτως μάλιστα! Αυτή η συνεχής πολεμική θα μπορούσε να εξουθενώσει οικονομικά και τους πλέον ισχυρούς. Και τούτο διότι το Χρηματιστήριο είναι συνήθως απρόβλεπτο. Τόσο απρόβλεπτο που ακόμη και κάποιοι από τους «πρωταγωνιστές» του παρόντος βιβλίου το πλήρωσαν ή τολμούμε να πούμε ότι θα το πληρώσουν αρκετά ακριβά.

Όπως προκύπτει εκ των εξιστορούμενων βίων, το ένα πρόσωπο εκινείτο στα όρια του τυχοδιωκτισμού, το άλλο ήταν συστηματικό και εργατικό, ενώ ένα τρίτο ήταν μεθοδικό στην εφαρμογή των πλέον μοντέρνων μεθόδων. Όλα τους όμως είχαν ένα κοινό γνώρισμα: την ευνοϊκή χρονική συγκυρία κατά την οποία βρέθηκαν να δραστηριοποιούνται στο Χρηματιστήριο. Η ψευδαίσθηση της ισχυρής οικονομίας, η οποία ακάθεκτη θα προχωρούσε από την ανάπτυξη σε ακόμη ισχυρότερη ανάπτυξη, αποτελούσε άλλωστε τον βασικό λόγο για τον οποίο εκδηλωνόταν αυτή η συνεχής ζήτηση για μετοχές. Αυτή, σε συνδυασμό με τους μύθους που έντεχνα έκτιζαν ορισμένοι, είχε μια ουσιαστική συνέπεια: να πλουτίσουν οι λίγοι. Ο συγγραφέας δεν παραλείπει, καίτοι δεν φείδεται κολακευτικών σχολίων για όσους έπαιξαν σημαντικό ρόλο, να δείξει ότι ακόμη και αυτοί δεν είναι άγιοι. Αλλωστε κάτι τέτοιο θα ήταν αδύνατον.

Τα συμπεράσματα στα οποία θα καταλήξει κάθε αναγνώστης θα είναι διαφορετικά, ανάλογα με τη σχέση που έχει διαμορφώσει (κέρδος, ζημιά, μη συμμετοχή) με το Χρηματιστήριο. Εμείς θα τολμούσαμε να πούμε ότι ο Σεραφείμ Κωνσταντινίδης πέτυχε με ένα πολύ εύληπτο, εύκολο και απλό κείμενο να εκφράσει ένα συμπύκνωμα, ένα απόσταγμα πολλών θεωριών και σκέψεων γύρω από το Χρηματιστήριο, το οποίο υπό άλλες συνθήκες θα απαιτούσε έναν υπερβολικά μεγάλο όγκο βιβλιογραφίας.

Νίκος Α. Κεράνης, ΤΟ ΒΗΜΑ, 19-08-2001

ΚΡΙΤΙΚΗ



Βγαίνοντας από τον Αγιο Διονύσιο, μετά την κηδεία του Σπύρου Πλασκοβίτη, έπιασε το αυτί μου τη συνδιάλεξη μεταξύ δύο υπουργικών ακολούθων που περίμεναν βαριεστημένα δίπλα στις απαστράπτουσες λιμουζίνες: «Ο μεγάλος είπε, όχι οργανισμών· τώρα πάμε ομόλογα». Αυτό στα τέλη του 2000, όταν είχε ήδη αρχίσει η κάθοδος του Χρηματιστηρίου, μας δείχνει σε μικρογραφία το μέγεθος της ώσμωσης που υπήρχε μεταξύ πολιτικής εξουσίας και επενδυτών και το πόσο εγκληματικά κατευθυνόμενη υπήρξε τελικά η κορύφωση των συναλλαγών και η απογείωση των αξιακών δεικτών. Φυσικά, με μια έννοια, σε όλες τις εκδοχές του τζόγου γνωρίζουμε ότι τα πάντα είναι στο παιχνίδι και ότι δεν υπάρχουν εκεί ηθικοί κανόνες, παρά μόνο κανόνες που ορίζονται από τη δυναμική του ίδιου του παιχνιδιού. Όμως το ζητούμενο εδώ ακριβώς βρίσκεται, και σ' αυτό νομίζω ότι Οι κυνηγοί του χρήματος μπορούν να μας βοηθήσουν: στο κατά πόσο, δηλαδή, ένα άγριο παχνίδι που δεν παίζεται ελεύθερα είναι δυνατό να αποβεί καταστροφικό -και όχι μόνο για ορισμένους αφελείς. Γιατί στην πρόσφατη προεκλογική «ανθοφορία» και στη μετεκλογική αναδίπλωση, οι αφελείς περίσσεψαν. Και με την κατάρρευση της Σοφοκλέους έπεσαν βλακωδώς «γενναία», αδυνατώντας να καταλάβουν ότι το fair play συνήθως απαιτείται από τους δεξιοτέχνες, τους κυνηγούς δηλαδή, στους πάσης φύσεως χαμένους, ήτοι στα θηράματα...

Το βιβλίο του Σεραφείμ Κωνσταντινίδη ήταν για μένα διδακτικό και συνάμα απολαυστικό. Διδακτικό, γιατί από τα ενός περίπου αιώνος παθήματα των επενδυτών του ελληνικού Χρηματιστηρίου και από τη διαφωτιστική ανάλυση του πώς δημιουργούνται και πώς καταρρέουν εκ των έσω οι μύθοι της ελληνικής αλλά και της παγκόσμιας, σε προέκταση, οικονομίας, μπόρεσα να συνειδητοποιήσω πόσο μεγάλη σχέση έχει η ατομική και μαζική ψυχολογία με ένα θέμα που οι περισσότεροι πιστεύουν ότι είναι απλώς χρηματοπιστωτικοί υπολογισμοί. Απολαυστικό, γιατί μόνο ένας συγγραφέας που προσπαθεί να διαγνώσει, με τη μαιευτική και όχι με την οικονομετρία, τα βασικά χαρακτηριστικά ενός φαινομένου που έχει παγκοσμίως θεσμική σημασία, έχει τη δυνατότητα να το κάνει προσιτό και ελκυστικό στο πλήθος ημών των αδαών.

Είπα, όχι τυχαία, ότι ο συγγραφέας των Κυνηγών του χρήματος χρησιμοποιεί τη μαιευτική μέθοδο. Σε κανένα σημείο του βιβλίου δεν προσπαθεί να αποσβολώσει τον αναγνώστη. Αντίθετα, έχοντας ως βασικά εργαλεία του κάποια παραδείγματα, αντλημένα από την ιστορία του 19ου και του 20ού αιώνα, που λειτουργούν μ' έναν παραβολικό τρόπο και για γεγονότα του σήμερα, μας εισάγει απευθείας στην καρδιά του μηχανισμού που κινεί το Χρηματιστήριο. Μάλιστα, τις παραβολές του ο Σεραφείμ Κωνσταντινίδης τις επεκτείνει και στον ιδιοφυή τρόπο με τον οποίο αναλαμβάνει να σκιαγραφήσει τη ζωή και τη δράση ορισμένων επώνυμων «κυνηγών», που τους έχει παρακολουθήσει εκ τους σύνεγγυς κατά τα τελευταία χρόνια. Ονομάζοντάς τους με βάση το ουσιωδέστερο στοιχείο του χαρακτήρα και της συμπεριφοράς τους, «Αλχημιστή», «Μαχητή», «Πρίγκιπα», «Γιατρό» και «Ταξιδιώτη», δημιουργεί μια τυπολογία της χρηματιστηριακής περιπέτειας η οποία δεν απέχει και πολύ από την τυπολογία της μυθιστορηματικής περιπέτειας, που κι αυτή χρειάζεται ευδιάκριτα πρόσωπα, συναισθηματικές κορυφώσεις και δραματικές πτώσεις για να κερδίσει το ενδιαφέρον ενός ευρύτερου αναγνωστικού κοινού. Να τους κάνει να σκεφθούν και να φανταστούν για ποιο λόγο πρόσωπα σαν κι αυτά βγαίνουν από το μέσο όρο και ξεχωρίζουν μέσα στον κόσμο τους.

Το ότι Οι κυνηγοί του χρήματος δεν είναι διόλου άσχετοι με τη λογοτεχνία και τις δικές της «επενδύσεις», φαίνεται από πολλές πλευρές. Πρώτα, από τις εκτεταμένες περικοπές και τα σχόλια στο αφήγημα του Αγγελου Βλάχου «Λαυριακής μετοχής απομνημονεύματα»,2 όπου ο Βλάχος διακωμώδησε με πολύ εύστοχα παραινετικό τρόπο την αγελαία συμπεριφορά της τότε αθηναϊκής κοινωνίας στο σύνολό της, τη δουλική μίμηση των ξένων οικονομικών ηθών και την κερδοσκοπική υστερία που είχε καταλάβει τους πάντες, εύπορους και άπορους, με την πλασματική άνοδο των μετοχών των ορυχείων του Λαυρίου. Αλλά και στην ίδια τη σύνθεση του βιβλίου φαίνονται αρκετά καθαρά τα λογοτεχνικά ενδιαφέροντα και οι ικανότητες του Σερ. Κωνσταντινίδη. Αφού στην ουσία χρησιμοποιεί τα πραγματικά δεδομένα της πολιτικής και οικονομικής ιστορίας, όπως και αυτά της ζωής των επιτυχημένων του χρηματιστηριακού τζόγου, για να επινοήσει, ενεργοποιώντας προς τούτο και τη φαντασία του, μια ενδιαφέρουσα περιπέτεια, με πρωταγωνιστές, δευτεραγωνιστές, δραματικές συγκρούσεις. Αλλωστε, το ομολογεί απευθείας ο ίδιος στα εισαγωγικά του βιβλίου του (σελ. 15):

Είναι βέβαιον ότι κατά τη μακρά περίοδο της συγγραφής, αυτός που κυρίως απόλαυσε τη διαδικασία συλλογής των στοιχείων και παράθεσης των γεγονότων ήταν ο συγγραφέας! Με δημιουργική αγωνία συγκεντρώθηκαν κομμάτι κομμάτι τα στοιχεία ενός απολαυστικού -τελικά- ελπίζω, παζλ, προκειμένου να σχηματιστεί η γενική εικόνα. Είναι αυτή η γενική εικόνα; Ποτέ δεν είναι! Αυτή άλλωστε πρέπει να είναι και η αίσθηση μιας προσπάθειας που δεν έχει τέλος.

ΑΛΕΞΗΣ ΖΗΡΑΣ, ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 23/08/2002