Δοκίμιο περί της καταγωγής των ανθρωπίνων γνώσεων

Η επιστήμη που φωτίζει περισσότερο το πνεύμα, που το καθιστά ακριβές και ευρύ, και η οποία κατά συνέπεια οφείλει να προετοιμάσει τη μελέτη όλων των άλλων, είναι η μεταφυσική. Σήμερα στη Γαλλία αυτή η επιστήμη είναι τόσο παραγκωνισμένη, ώστε η σκέψη μας θα φανεί ασφαλώς παράδοξη σε πολλούς αναγνώστες. Ομολογώ ότι άλλοτε θα είχα κι εγώ την ίδια γνώμη. Ανάμεσα στους φιλοσόφους, οι μεταφυσικοί μου φαίνονταν οι λιγότερο σοφοί: τα βιβλία τους δεν με δίδασκαν: παντού σχεδόν έβρισκα φαντάσματα και θεωρούσα έγκλημα κατά της μεταφυσικής τις πλάνες εκείνων που την υπηρετούσαν. Θέλησα λοιπόν να διαλύσω αυτή την ψευδαίσθηση και να ανατρέξω στην αιτία των σφαλμάτων· τα πιο χρήσιμα από αυτά ήταν και τα πιο απομακρυσμένα από την αλήθεια. Μόλις γνώρισα τους επισφαλείς δρόμους που είχαν ακολουθήσει, πίστεψα πως διέκρινα τον δρόμο τον οποίο έπρεπε να διανοίξω. Μου φάνηκε ότι τόσο στη μεταφυσική όσο και στην ηθική μπορούσε κανείς να σκεφτεί με την ακρίβεια που προσδιορίζει η γεωμετρία· να αποκτήσει, όπως οι γεωμέτρες, ακριβείς ιδέες· να καθορίσει, σαν κι αυτούς, το νόημα των εκφράσεων με πάγιο και ακριβή τρόπο· τέλος, να επιβάλει στον εαυτό του, πιθανώς καλύτερα από αυτούς, μιαν απλή και εύκολη διάταξη για να επιτύχει την προφάνεια.