Ιστορία ευνούχου ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΜΕΝΟ

... Υπάρχουν πολλοί απ' όσους ζουν εδώ μέσα στο παλάτι κι απ' όσους βρίσκονται απ' έξω, στα σπίτια και τα πλούσια και τα φτωχικά αυτής της πολιτείας, που όποτε με συναντούν χαμηλώνουν το βλέμμα, είτε γιατί με σέβονται είτε γιατί με φοβούνται ή ακόμα και γιατί με μισούν. Ξέρω πως σιγομουρμουρίζουν πίσω από την πλάτη μου: «Ο ευνούχος ο Έλενος, ο σοφός!» λένε οι πρώτοι -αυτοί που με σέβονται. «Ο ευνούχος ο Έλενος, ο πανούργος!» λένε όσοι με μισούν ή με φοβούνται. Κι εγώ προχωρώ, κοιτώ πάντα μπροστά μου και πάνω από τα κεφάλια τους (έτσι πρέπει να είναι το βλέμμα ενός άρχοντα), προχωρώ και απολαμβάνω τόσο το θαυμασμό, όσο και το φθόνο. Όμως προτιμώ τον φθόνο. Αυτόν που σέβεσαι μπορεί κάποια στιγμή ακόμα και να τον ξεχάσεις. Εκείνον, όμως, που κάποια στιγμή φοβήθηκες θα τον φοβάσε για πάντα. Ο φόβος γίνεται εφιάλτης κι ο κυρίαρχος όλης σου της ζωής. Για πάντα.






ΚΡΙΤΙΚΗ



Ποια τα όρια και οι δυνατότητες ενός αρσενικού ευνουχισμένου; Ποια η κοινωνική θέση και η προοπτική του στην τρυφερότητα και το πάθος μιας γυναίκας. Το άτομο το χτυπημένο από τέτοια συμφορά καταφεύγει στην άρνηση, γίνεται ο άνθρωπος του Δεν. Ο ευνούχος, ανίκανος να συνουσιαστεί, να κάνει παιδιά, αποφεύγει τη διαπραγμάτευση, φύλακας και τιμωρός εναντιώνεται και πολύ συχνά αγγίζει το απάνθρωπο. Ωστόσο διατηρεί το πλεονέκτημα της απόστασης, συχνά με ισορροπίες τρόμου.

Ο Μάνος Κοντολέων στην «Ιστορία ευνούχου» επιχειρεί μια προσέγγιση ιδιαίτερη απέναντι στη διαστρεβλωμένη φύση. Ο ήρωάς του παιδί της Ανατολής, από φτωχή οικογένεια, αγόρι ερωτεύσιμο, μαγεύει στο παζάρι τον πρώτο αξιωματικό του κραταιού αφέντη. Γίνεται εραστής του για χρόνια και μαθαίνει τη ζωή των στρατοπέδων και με ήπια βία την ερωτική ιδιαιτερότητα του αξιωματούχου. Κάποτε ο στρατηλάτης επιστρέφει στην πατρίδα δοξασμένος, αλλά θανατώνεται και η χήρα του εκδικούμενη τη συζυγική απιστία ευνουχίζει τον Ελενο, όνομα δοσμένο από τον άντρα της, αφού και η ίδια πρώτα γεύεται την ομορφιά του. Το ορμέμφυτο του νέου χτυπιέται θανάσιμα και ως μόνη διέξοδος εμφανίζεται το πνεύμα, με το κίτρινο ράσο του μεγάλου ευνούχου. Ο Ελενος ζει πια ως σύμβουλος, ως μοχλός εξουσίας στα ιδιαίτερα δωμάτια της πανέμορφης αρχόντισσας Ονορίας. Επίσης γίνεται κάτοχος, μέσω ενός γέροντα, βαθύτερης γνώσης και παιδείας.

Ολη η πλοκή του μυθιστορήματος, αφηγημένη σε πρώτο πρόσωπο από τον ίδιο, που γράφει το ημερολόγιό του μέχρι την τελευταία του στιγμή. Αποποιούμενος το πάθος της Ονορίας, τι ιδιαίτερος ερωτισμός ανάμεσα σε ανάπηρο με την προσωπίδα του ανυποχώρητου και της γυναίκας που στοιχηματίζει να εισχωρήσει στο άβατο και απαραβίαστο του βαθύτερου των τραυμάτων. Επιτέλους φτάνει η στιγμή του αρσενικού ν' αποκαταστήσει τη φύση του βιασμένη από έναν άντρα μα και κατεστραμμένη από τη σύζυγό του. Ο Ελενος αποφασίζει τότε τον επίπονο δρόμο της ισχύος και του μυαλού. Το τίμημα της εξουσίας καθώς χάνει το κορμί. Η ώρα της πληρωμής έχει φτάσει και αρνούμενος την πρόσκληση για της σάρκας τη γιορτή αυτοτιμωρείται. Πλαστογραφώντας την υπογραφή της Ονορίας αποφασίζει ο ίδιος τη θανατική καταδίκη του. Περιμένοντας το τέλος, τέλος και του βιβλίου, σημειώνει: «Ονορίνα... Εσύ μη φορέσεις ποτέ το κίτρινο... Νομίζω πως ακούω την πόρτα... Δεν γυρίζω το κεφάλι... Συνεχίζω να γράφω... Τίποτε από εμένα δεν φαίνεται... Εγραψα το παρελθόν μου... Γράφω το παρόν... Το μέλλον μου... Οι βελόνες...».

Η τακτική του ασυγκίνητου στον Ελενο, τόσο σωματικής όσο και πνευματικής υφής, περιγράφεται από τον Κοντολέοντα με τρόπο λιτό, αποστασιοποιημένο σχεδόν, ενταγμένο στον κανόνα του ήρωα. Το δισυπόστατο αρσενικό ακρωτηριασμένο, αλλά δυνατό, της εξουσίας. Ο Ελενος δοξάστηκε ως ισχυρός άντρας, δεν μπορεί να ταπεινωθεί στα μάτια της γυναίκας. Αποχρωματίζει λοιπόν τον πόθο, δεν προδίδει το σχεδιασμό της ζωής του και αυτοκτονεί, ασκητής ευνούχος.

Στο βιβλίο ο έρωτας έχει δύο όψεις. Μυθοποιείται και ταυτόχρονα απομυθοποιείται. Στην πρώτη περίπτωση, η έλξη περιβάλλεται ως μαγεία του απραγματοποίητου πάθους, του ανέφικτου, μόνο με το όνειρο μπορεί να συνδιαλλαγεί.

Στη δεύτερη, η δύναμη και η ρώμη της απόφασης και της νόησης κυριαρχούν στο ευκαιριακά σαρκικό.

Ο Ελενος φέρνει τη σφραγίδα της σταυρικής ζωής. Ακολουθεί ό,τι θεωρεί αυτοδημιούργητη μοίρα, δεν παρεκκλίνει. Χαρακτηρίζει όμως την ανθρώπινη απόφαση τέτοια ακαμψία; Ο Κοντολέων με το ακραίο παράδειγμά του πιστεύει πως ναι, άλλωστε η ζωή του Ελενου έχει μονοδρομηθεί σχεδόν ερήμην του. Ωστόσο ο έρωτας είναι πανταχού παρών στις σελίδες, μάλιστα ο συγγραφέας θέλοντας να προσδώσει στη δόξα του φτερωτού θεού διαχρονικότητα και παγκοσμιότητα τοποθετεί κείμενα που διαταράσσουν την ισορροπία και τη συνοχή του έργου, από τους Καβάφη, Τ. Ουίλιαμς, Ευριπίδη, Τσέχοφ, Σολομώντα, Στρίντμπεργκ. Με την «ιστορία ευνούχου» ο Κοντολέων ισοζυγιάζει την καταγραφή της ψυχρότατης εξουσίας με την πυρετική αγρύπνια του πάθους. Κι όσο κι αν ο ήρωας ζει σε παλαιότερες πολιτισμικές στιγμές, η περίπτωσή του χαρακτηρίζει τις ημέρες μας. Σύμβολο του ανίκανου πνευματικού και πολιτικού δεσπότη, κατακλύζει το παρόν μας, καθώς η ωραιότητα του έρωτα εμποδίζεται, σχεδόν περιθωριοποιείται από σκοπιμότητες, ανταγωνισμούς, πλέγματα, στόχους, βία. Αν και το μυθιστόρημα εντρυφεί στην πληγή του αρσενικού, περιέχει και τα δύο φύλα, καθιστώντας με τον τρόπο αυτό το βιβλίο σύγχρονο.



ΑΘΗΝΑ ΠΑΠΑΔΑΚΗ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 04/05/2001