Τα ευγενή μέταλλα Ι

"Τα ευγενή μέταλλα" είναι το πρώτο βιβλίο με πεζά βιωματικά κείμενα του ποιητή Γιάννη Κοντού. Είναι συνέχεια και συμπλήρωμα της ποιήσεως του. Γραμμένα τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια, πολλά από αυτά ανφέρονται σε π΄ροσωπα της λογοτεχνίας και καλλιτέχνες που δεν βρίσκονται πια ανάμεσα μας: Μέλπω Αξιώτη, Γιώργος Ιωάννου, Νικόλαος Κάλας, Ανδρέας Κάλβος, Νανά Καλλιανέση, Παναγιώτης Κανελλόπουλος, Τζένη Καρέζη, Κ.Γ. Καρυωτάκης, Νίκος Καχτίτσης, Αλέξανδρος Κοτζιάς, Μάνος Λοϊζος, Μελισσάνθη, Αλέξανδρος Μπάρας, Ασαντούρ Μπαχαριάν, Κωστής Παλαμάς, Νίκος-Γαβριήλ Πεντζίκης, Έλβις Πρίσλεϋ, Γιάννης Ρίτσος, Τάκης Σινόπουλος, Διονύσιος Σολωμός, Κώστας Σταματίου, Στρατής Τσίρκα, Μάριος Χάκκας, Δημήτρης Χατζής, κ.α. Αλλά πάλι μιλούν για πρόσωπα που ζουν και εργάζονται κοντάμας: Πέτρος Αμπατζόγλου, Λούλα Αναγνωστάκη, Μανόλης Αναγνωστάκης, Βασίλης Βασιλικός, Οδυσσέας Ελύτης, Ιάκωβος Καμπανέλλης, Μένης Κουμανταρέας, Ματθαίος Μουντές, Γιώργος Χειμωνάς, κ.α. Υπάρχουν ακόμη διάφορα κείμενα για την Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, το Αίγιο, καταγραφές ονείρων, μια ώδή στο τηλέφωνο, οι λεπτομέρειες ( κείμενο με κομμάτια της ζωής του συγγραφέα), αναφορές σε πολιτικά γεγονότα της τελευταίας εικοσιπενταετίας, και απόψεις του για τους: Κωστή Γκιμοσούλη, Γιώργο Μανιώτη, κ.α. Το βιβλίο επίσης περιέχει ποιητικά κείμενα για νεοέλληνες ζωγράφους: Νέλλα Γκολάντα, Παναγιώτης Γράββαλος, Αλέξανδρος Ίσαρης, Νίκη Καραγάτση, Χρήστος Καράς, Γιώργος Λαζόγκας, Δέσπω Μαγκώνη, Μιχάλης Μανουσάκης, Γιάννης Μιγάδης, Γιάννης Μιχαηλίδης, Χρήστος Μποκόρος, Μπόστ, Χρόνης Μποτσόγλου, Δημήτρης Μυταράς, Γιώργος Νικολακόπουλος, Φαίδων Πατρικαλάκης, Εδουάρδος Σακαγιά, Τάκης Σιδέρης, Βασίλης Σπεράντζας, Αλέκος Φασιανός, Νίκος Χουλιαράς, Γιάννης Ψυχοπαίδης. Το βιβλίο συμπληρώνεται από συνεντεύξεις του συγγραφέα, όπου διαγράφονται οι θέσεις, το ύφος και η ματιά του πάνω σε θέματα Τέχνης και ζωής.






ΚΡΙΤΙΚΗ



Με τα κείμενα αυτού του ομολογουμένως καλαίσθητου τόμου, ο ποιητής Γιάννης Κοντός μας αποκαλύπτει με τρόπο ιδιαίτερα ελκυστικό και με διαθέσεις αμέσως ή εμμέσως, πλην σαφώς, εξομολογητικές, πτυχές της καθημερινότητάς του, πνευματικά και κοινωνικά ενδιαφέροντά του, κομμάτια ολόκληρα της περασμένης και της τωρινής ζωής του. Μιας ζωής που είναι φανερό ότι προσπάθησε, όσο μπόρεσε, να κρατήσει σε απόσταση ασφαλείας από τις επίβουλες επιθέσεις της περιρρέουσας πολυπρόσωπης φθοράς, σκαρφιζόμενος άμυνες, προφασιζόμενος ή επικαλούμενος, με ποικίλλουσα σοβαρότητα ή παιγνιώδη διάθεση, ανάλογα με την περίσταση, λόγους και τρόπους υπεκφυγής. Χωρίς τάσεις αναχωρητισμού, συμμετέχοντας στα ιδιωτικά και στα κοινά, μέχρι εκεί που του υπαγόρευε η ιδιοσυγκρασιακά προσδιορισμένη ιδιαιτερότητά του και, για όσους τον ξέρουν από κοντά, ο άκακος και με χιούμορ ή τρυφερότητα εκδηλωνόμενος «εγωκεντρισμός» του.

Ο εύστοχος θεματικός χωρισμός των κειμένων -που γράφτηκαν για να διαβαστούν ή να δημοσιευτούν σε περιοδικά ή εφημερίδες κατά τη διάρκεια μιας δεκαετίας (1995-2005)- σε θεματικές ενότητες («Τα πρόσωπα», «Χαρτογραφήσεις», «Ζωγράφοι-Γλύπτες», «Εφημερίδες-Περιοδικά»), καθόλου δεν στέκεται εμπόδιο στην ανά πάσα στιγμή δυνατή επισήμανση του ενιαίου πνευματικού, ψυχικού και, βέβαια, βιωματικού ιστού που περιβάλλει προστατευτικά και συνέχει όλα τα κείμενα μεταξύ τους. Ολα, ανεξαιρέτως, άλλο περισσότερο και άλλο λιγότερο, μαρτυρούν και συνάμα «υπερασπίζονται» τη συνειδητή επιλογή ενός ποιητή να οριοθετήσει και να «ρυμοτομήσει» την έκταση της ζωής του, αγνοώντας τα αντικειμενικά και για τους πολλούς ισχύοντα χρονικά και τοπικά δεδομένα, χρησιμοποιώντας, χωρίς διακρίσεις και με απόλυτη φυσικότητα, υλικά του ονείρου και της πραγματικότητας, πάντοτε δοτικός στις «εμμονές» και τις ανεξίκακες «εμπάθειές» του.

Κυρίως, πάντα πιστός στις φιλίες του, τις βιωμένες, τις πραγματικές, αυτές που σύναψε με συγκαιρινούς του, ομήλικους και πρεσβύτερούς του συγγραφείς και καλλιτέχνες, καθώς και τις φανταστικές, που καλλιέργησε με σεβασμό και αγάπη προς το έργο και το πρόσωπο μερικών παλαιότερων δημιουργών -τον Σολωμό, τον Παπαδιαμάντη, τον Χαλεπά και άλλους-, με τους οποίους επανειλημμένως ξανοίγεται σε εξομολογητικές συζητήσεις και εκμυστηρεύσεις. Ιδιοτύπως «μονήρης» και, μονολότι ομφαλοσκόπος, εξωστρεφής και επικοινωνιακός, σταματά και φωτίζει «με το φακό της μνήμης» πρόσωπα, πράγματα και καταστάσεις που αισθάνεται ότι διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του και στην πνευματική του εξέλιξη. Κι έτσι, επικοινωνώντας «με τη γλώσσα του διπλανού, του συνεπιβάτη, του φίλου», καταθέτει κομμάτια ζωής ανεπεξέργαστα εντελώς -γι' αυτό γνήσια· ψήγματα του βιωματικού-προποιητικού υλικού του· αποκαλύπτει καταβολές, πρωτογενείς ή επιγενόμενες εκλεκτικές συγγένειες, συμπάθειες -ποτέ αντιπάθειες-, ιδιαίτερες προτιμήσεις, ενδόμυχες διαθέσεις κ.λπ.

Θυμάται, εξομολογείται και συνομιλεί με ομότεχνούς του και άλλους καλλιτέχνες, ιδίως εικαστικούς, με την άνεση του ανθρώπου που αξιώθηκε να γνωρίσει τα πράγματα από κοντά, από πρώτο χέρι· με την πεποίθηση ότι αποτελεί αναπόσπαστο μέλος μιας κοινότητας ανθρώπων, που πρώτιστο μέλημά τους έχουν να περιφρουρήσουν και να μη σπαταλήσουν το «χάρισμα» που τους «δόθηκε». Από την αύρα αυτών των ανθρώπων αισθάνθηκε κάποτε να ενδυναμώνεται πνευματικά και τώρα, που κινείται ισότιμα ανάμεσά τους, προσπαθεί να προσμετρήσει τις ωφέλειες και τις οφειλές του. Να είναι, επάνω απ' όλα, δίκαιος μαζί τους, επιδαψιλεύοντας στον καθένα τα δέοντα: τον σεβασμό και τον θαυμασμό του στους μεγάλους απόντες δασκάλους του, την αγάπη του, την τρυφερότητα, την εκτίμηση και την αφοσίωσή τους στους συγκαιρινούς του, ζώντες και τεθνεώτες· μάλιστα, με κάποιους από τους τελευταίους (συγκεκριμένα με τον Γιώργο Ιωάννου) επικοινωνεί ρίχνοντας γράμματα στο κενό της απουσίας τους, μια και, όπως λέει αναφερόμενος στον Τάκη Σινόπουλο, «η λέξη απουσία στο ελάχιστο περιέχει την έλλειψή του».

Ιδιαίτερα θερμός και συγκινημένος είναι ο Γιάννης Κοντός όταν αναφέρεται σε πρόσωπα και καταστάσεις της σημαδιακής για τον ίδιο και τη γενιά του δεκαετίας του 1970· όταν μνημονεύει τις πρώτες του συναντήσεις με ανθρώπους που, όπως κι αυτός, στα δίσεκτα χρόνια της επτάχρονης δικτατορίας αναζητούσαν εναγώνια τρόπους προσωπικής και συντροφικής -δεν θα έλεγα ομαδικής- έκφρασης· όταν με νηφάλια νοσταλγία μιλάει για τις ταινίες, τις παραστάσεις και τα μουσικά ακούσματα που τον άγγιξαν, προδιαγράφοντας την πορεία που έμελλε να ακολουθήσει. Είναι τέτοια η συγκίνησή του, που θα τολμούσα να πω ότι σε πολλά κείμενά του τα ονόματα (έτσι όπως αφειδώς παρατίθενται, χωρίς να παύουν να εκπέμπουν οσμές, γεύσεις και ήχους μιας εποχής «ευλογημένης», παρά τις δυσκολίες της και τη σκοτεινότητά της), αποτελούν τους σηματοδότες, τους οδοδείχτες και, ώς ένα σημείο, συνθέτουν ένα είδος προστατευτικού τείχους γύρω από τη ζωή του.

Ο Γιάννης Κοντός θυμάται, νοσταλγεί, αλλά δεν παύει να είναι συνεπής και συνετός κάτοικος του παρόντος του· αγαπάει την εποχή του, τα χρόνια που του δόθηκαν, μα πάνω απ' όλα αγαπάει τις περιστάσεις που συνετέλεσαν στο να συνειδητοποιήσει ή να διαισθανθεί την από πολή νωρίς εκδηλωθείσα διαφορετικότητά του, την προοιωνιστική της λογοτεχνικής τους κλίσης. Αυτής της κλίσης τα προμηνύματα προσπαθεί να ιχνηλατήσει, να εντοπίσει τα βήματα που τον οδήγησαν στον αγαπημένο του χώρο της ποίησης· θυμάται και νοσταλγεί με ευγνωμοσύνη όλες τις περιστάσεις, ακόμα και τις τραυματικές, που τον έπλασαν αυτό που είναι. Δεν μεμψιμοιρεί· χαρές και λύπες που αξιώθηκε, χωρίς διάκριση τις θεωρεί προζύμι της ποίησής του· προστατευμένος από μια θυμοσοφική διάθεση, συγκατανεύει στις δύσκολες στιγμές του βίου του, με τον ίδιο τρόπου που αγαπά και αναπολεί τις ευχάριστες. Θυμάται και νοσταλγεί χωρίς να είναι δέσμιος του παρελθόντος· ανήκοντας στο εδώ και το τώρα, αυτά βιώνει και απ' αυτά κινητοποιείται δημιουργικά· απλώς αισθάνεται τις ρίζες του ζωντανές και θέλει διαρκώς να επαναπροσδιορίζεται ως ιστορική προσωπικότητα, συνδυάζοντας την προσωπική του ιστορία με την Ιστορία.



ΚΩΣΤΑΣ Γ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 13/01/2006