Μαρτυρίες μνήμης για τον Παναγή Παπαληγούρα

Ο Παναγής Παπαληγούρας ως δημόσιος άνδρας υπήρξε το προϊόν μιας εσωτερικής διαπάλης και ταυτόχρονα μιας σύνθεσης. Είχε τον τυπικό διχασμό ανάμεσα στον κλασικό διανοούμενο και το πολιτικό ον που ήταν, τον διχασμό μεταξύ πνευματικότητας και δράσης. Είχε βέβαια, επιλέξει το δεύτερο. Η δράση του, όμως, ως πολιτικού διατηρούσε την εσωτερική ηχώ της πνευματικότητάς του ως διανοούμενου. Οι πράξεις του είχαν το ζωτικό βάθος που μόνο η σκέψη προσδίδει - αποτελούσαν την ορατή κορυφή ενός δένδρου, οι ρίζες του οποίου ήσαν ένα καλλιεργημένο πλέγμα αρχών, αξιών, θέσεων. Κατά κάποιο τρόπο, η «φόδρα» του διανοούμενου προσέδιδε στερεότητα στο πανωφόρι του πολιτικού. Γι' αυτό και ο Παναγής Παπαληγούρας ήταν από τους δημόσιους εκείνους άνδρες, για τους οποίους κανείς δεν θα μπορούσε να πει ότι «ο βασιλιάς είναι γυμνός» [...]

Γράφουν οι:
Δημήτρης Κοπανίτσας, Γεώργιος Ράλλης, Γιάγκος Πεσμαζόγλου, Γιάννης Μπούτος, Νίκος Νικολάου, Αντώνης Παπαγιαννίδης.






ΚΡΙΤΙΚΗ



Ο Παναγής Παπαληγούρας συνέδεσε το όνομά του με τα ελληνικά πολιτικά πράγματα των δεκαετιών '40, '50, '60 και '70. Στέλεχος της συντηρητικής παράταξης, διετέλεσε επανειλημμένα υπουργός αρχίζοντας το στάδιό του από τις κυβερνήσεις του Στρατηγού Παπάγου και ολοκληρώνοντάς το σε εκείνες του Κωνσταντίνου Καραμανλή. «Ανθρωπο προικισμένο και χαρισματικό» τον χαρακτηρίζει ο σύντροφός του στα φοιτητικά χρόνια Δημήτρης Κοπανίτσας, που σπεύδει να δώσει ένα σύντομο και αδρό πορτρέτο του ανδρός: «Είχε κοφτερή κρίση και χιούμορ. Τ' άρπαζε όλα αμέσως. Ανίχνευε και σαν βολίδα πήγαινε κατευθείαν σ' ό,τι θεωρούσε άξιο. Αεικίνητος, σκεπτικός, λεπτός, ευθυτενής, με τα διαπεραστικά γαλάζια μάτια του και τα καστανόξανθα μαλλιά του, λίγο απόμακρος για τους περισσότερους, θερμός και με εκρήξεις γέλιου στη συντροφιά των φίλων του, ξεχώριζε αμέσως.

Ως συζητητής ήταν υπομονετικός και καλόπιστος, απέφευγε όμως τους μακρόσυρτους διαλόγους και καμιά φορά με μια σαρκαστική φράση ή μορφασμό έκοβε ό,τι έβρισκε βαρετό ή κοινότοπο».

Ο Κοπανίτσας θυμάται ακόμη τις πνευματικές αναζητήσεις του φίλου του, στα πλαίσια ενός κύκλου που απαρτιζόταν από την αφρόκρεμα της τότε ακαδημαϊκής διανόησης: Τσάτσος, Θεοδωρακόπουλος, Συκουτρής, Κανελλόπουλος ­ τον τελευταίο μάλιστα, με τον οποίο τον συνέδεε στενή φιλία, ο Παπαληγούρας συνέχισε να τον επισκέπτεται και στην εξορία, μετά την εκτόπισή του από το καθεστώς της 4ης Αυγούστου.

Εκείνοι που τον γνώρισαν καλά τον περιγράφουν ως άνθρωπο ακέραιο και ανιδιοτελή. «Η πνευματικότητά του τον έκανε ακατάδεκτο προς τα υλικά αγαθά, κυκλοφορούσε χωρίς χρήματα» θυμάται ο Γιάννης Μπούτος. Και ψέγει εκείνους που επιχείρησαν να τον παραπέμψουν στο Ειδικό Δικαστήριο μαζί με τον Καραμανλή και τον Πρωτοπαπαδάκη για τα φημολογούμενα οικονομικά σκάνδαλα στη ΔΕΗ την περίοδο 1963-65.

Ο Γεώργιος Ράλλης ανακαλεί στιγμές της κοινής τους πολιτικής διαδρομής και ερανίζεται σελίδες από την αντιστασιακή δράση του Παπαληγούρα, ενώ ο Νίκος Νικολάου μιλάει για τις καλές σχέσεις που διατηρούσε ως υπουργός με τους δημοσιογράφους, σχέσεις που, όπως επισημαίνει, δεν απέρρεαν από μια καιροσκοπική και πολιτικάντικη πολιτική αλλά αποτελούσαν έκφραση της βαθιάς δημοκρατικής αγωγής του.

Τις αναμνήσεις του από τον Παναγή Παπαληγούρα καταθέτει και ο Αντώνης Παπαγιαννίδης, ενώ ο Γιάγκος Πεσμαζόγλου συνοψίζοντας τη σταδιοδρομία του πολιτικού του εταίρου επισημαίνει τη συνεισφορά του στην ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα και υπογραμμίζει τη σιωπή και την ηρεμία με τις οποίες αντιμετώπισε τα τελευταία χρόνια του '80 την επιδείνωση της υγείας του, που τον οδήγησε τελικά στον θάνατο.



Δ. ΧΟΥΛΙΑΡΑΚΗΣ

ΤΟ ΒΗΜΑ , 23-12-2001