Η άλλη πλευρά του λόφου

Η εισαγωγή του βιβλίου:

Στις προσωπικές μαρτυρίες που έχουν γραφτεί με θέμα την Κατοχή και τον Εμφύλιο πόλεμο υπάρχει πάντοτε το ίδιο πρόβλημα: ο συγγραφέας είναι υποχρεωμένος να βγάλει από τις ντουλάπες τα φαντάσματα του παρελθόντος. Είναι αναγκασμένος να μιλήσει για πράξεις που μετά από έναν αδελφοκτόνο πόλεμο όλοι επιθυμούν να ξεχάσουν. Επιπλέον, καλείται από το ίδιο του το παρελθόν να διαλέξει πλευρά, να πάρει πολιτική θέση, ανάλογα με το χωριό στο οποίο έζησε και την πλευρά με την οποία συντάχθηκαν τα μέλη της οικογένειάς του.
Την ίδια στιγμή, πάρχει ο φόβος ότι αν προσπαθήσει να γίνει αμερόληπτος το αποτέλεσμα θα είναι να γίνει αντιπαθής τόσο στη μία όσο και στην άλλη πλευρά.
Στην Άλλη Πλευρά του Λόφου ο Γιάννης Κόραβος κατόρθωσε να ξεπεράσει αυτόν το σκόπελο. Όταν έζησε τα γεγονότα που περιγράφει ήταν παιδί. Στο κείμενό του καταφέρνει να παραμείνει παιδί, να περιγράψει τα γεγονότα όπως ακριβώς τα βίωσε τότε, απαλλαγμένος από τα διανοητικά βαρίδια του ενηλίκου. Γράφει με συναισθηματική φόρτιση, όχι όμως με εμπάθεια και μίσος. Δεν διαλέγει πλευρά, όχι εξαιτίας κάποιας
επί τούτου προσπάθειας να φανεί αμερόληπτος, αλλά επειδή ένα παιδί είναι από τη φύση του αμερόληπτο, δεν συμμετέχει στα πολιτικά μίση των μεγάλων. Αφήνει τη μαρτυρία του να μιλήσει από μόνη της, κι ο καθένας βγάζει τα συμπεράσματά
του. Η ιστορική της αξία είναι πολύ μεγάλη. Μας προσφέρει απλόχερα όλα τα βιώματά του ελληνικού λαού της δεκαετίας του ’40.. Ο πόλεμος, η κατοχή, η ζωή στην ελεύθερη Ελλάδα, ο εμπρησμός του χωριού του από τους Γερμανούς και τέλος η σκληρότητα του εμφυλίου, περνούν μπροστά από τα μάτια μας σαν παραμύθι· ένα παραμύθι γλυκόπικρο μα τελείως αληθινό.
Εξίσου σημαντική είναι η λογοτεχνική αξία του κειμένου. Η μαρτυρία του Γιάννη Κόραβου δεν είναι μια απλή, ξερή καταγραφή. Είναι ταυτόχρονα μια καλογραμμένη νουβέλα που μας ταξιδεύει στο παρελθόν μέσα από τις λέξεις. Οι ήρωες είναι ο-
λοζώντανοι: ο παππούς Νικόλας, ο καπετάνιος του ΕΛΑΣ, ο μπάρμπα-Γρηγόρης, ο παπά-Στέφανος, και φυσικά ο ίδιος ο αφηγητής. Ο αναγνώστης μοιράζεται τις αγωνίες, τις ελπίδες, τους φόβους, τις χαρές και τις λύπες του. Όποιος ζητάει ποίηση, θα τη βρει μέσα στις γραμμές της μαρτυρίας αυτής. Θα βρει επίσης συγκίνηση και αγάπη για έναν κόσμο που πλέον χάθηκε. Ο κόσμος αυτός μέσα από τις γραμμές του κειμένου ξαναζωντανεύει, λες και η Ελλάδα εκείνη τελείωσε μόλις εχθές.

Τα έντεκα διηγήματα που ακολουθούν συνεχίζουν το ταξίδι του αναγνώστη στην Ελλάδα του εικοστού αιώνα. Τα πρώτα διηγήματα διαδραματίζονται στο χωριό, την εποχή της Κατοχής και του Εμφυλίου. Ιδιαίτερη μνεία μπορεί να γίνει για το διήγημα «Τα Κάλαντα του Μήτρου», το οποίο αποτελεί ένα πετυχημένο φιλολογικό πείραμα, καθώς είναι γραμμένο με τη γλώσσα του Παπαδιαμάντη. Στη συνέχεια περνάμε σιγά σιγά στη Θεσσαλονίκη του 1950, ενώ καταλήγουμε σε διηγήματα που περιγράφουν τη μεταγενέστερη εποχή, του ‘70 και του ’80. Οι αφηγήσεις αυτές μας οδηγούν από την αγροτική Ελλάδα στην εποχή της αστικοποίησης. Τα βιώματα του αφηγητή είναι τα βιώματα εκατομμυρίων νέων που γεννήθηκαν στην επαρχία, στα φτωχά άγονα χωριά των ελληνικών βουνών, και στη συνέχεια κατόρθωσαν να σπουδάσουν και να αποκτήσουν επαγγέλματα που τους οδήγησαν στην πόλη, με όλες τις δυσκολίες προσαρμογής που αυτό συνεπάγεται.
Τα διηγήματα έχουν διαφορετικό κέντρο βάρους σε σχέση με την αρχική μαρτυρία: το ποιητικό, αλλά και δραματικό σε αρκετά σημεία ύφος της μαρτυρίας δίνει εδώ τη θέση του στο κωμικό στοιχείο. Είναι πολλά τα ευτράπελα που συνέβησαν στους ανθρώπους της επαρχίας, άμαθοι καθώς ήταν όταν ήρθαν στις πόλεις, και σε ορισμένα διηγήματα τα επεισόδια είναι ξεκαρδιστικά.
Θα μπορούσαμε να δούμε το βιβλίο σαν ένα ενιαίο σύνολο, σαν μια ενιαία αφήγηση που ακολουθεί την πορεία της γενιάς του ’30 και του ’40. Από τις δυσκολίες των παιδικών χρόνων μας ξεναγεί στις εξίσου μεγάλες δυσκολίες των πρώτων χρόνων της ζωής τους στις πόλεις, όπου έζησαν ως φοιτητές νοικιάζοντας φτωχικά σπίτια ώσπου να τελειώσουν τις σπουδές τους και τελικά να προκόψουν.
Ο Γιάννης Κόραβος έγραψε τα κείμενά του με αυθεντικότητα, χωρίς επιτήδευση, ξεπήδησαν μέσα από την ψυχή του. Μια καθαρή ψυχή που βλέπει τα γεγονότα με καθαρό βλέμμα. Δεν έζησε για να τα δει να εκδίδονται. Η παρούσα έκδοση αποτελεί δικαίωση του φιλολογικού του μόχθου, και χάρη σ’ αυτήν μπαίνει η σφραγίδα της αθανασίας σε μια ζωή αφιερωμένη στα γράμματα.

Νικόλας Κόραβος - Φίλλιπος Κόραβος, Μάιος 2015

Περιεχόμενα:

Εισαγωγή
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ - Η άλλη πλευρά του λόφου
Ο γυρισμός
Το σπίτι που γεννήθηκα
Ο πόλεμος
Ο πατέρας επιστρέφει
Στο σχολείο
Οι αντάρτες
Έρχονται οι Ιταλοί
Ο Μάριος
Λαϊκό δικαστήριο
Το χωριό στις φλόγες
Μαθητές σηροτρόφοι
Η ανοικοδόμηση του χωριού
Ο κομμουνιστής δάσκαλος
Άλλος πόλεμος
"Στα σκοτεινά πηγαίνουμε στα σκοτεινά προχωρούμε..."
Το δίλημμα
Ο καπετάνιος
Η απέναντι όχθη
Στην παιδόπολη
Στα Γιάννενα

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ - Διηγήματα
Τα κάλαντα του Μήτρου
Απασαήλ
Θεατρική παράσταση
Στον κινηματογράφο
Ο πονόδοντος
Υδραγωγείου 8
Πρώιμοι τρομοκράτες
Ο Ταρζάν του Ασβεστοχωρίου
Το ραντεβού
Φιλολογική... συνάντηση
Το... μάθημα