Στη σκιά μιας άλλης

«Η Άσσια ήταν η πραγματική μου σύζυγος και η καλύτερη φίλη που είχα ποτέ» έγραψε συντετριμμένος ο Τεντ Χιουζ έπειτα από την αυτοκτονία της Άσσια Ουέβιλ και της τετράχρονης κόρης τους στο διαμέρισμά τους στο Λονδίνο, τον Μάρτιο του 1969. Η απώλεια ήταν διπλά τραγική, αφού η Άσσια είχε επιλέξει να φύγει από τη ζωή όπως και η Σύλβια Πλαθ: ανοίγοντας το γκάζι και εισπνέοντας τις αναθυμιάσεις. Η μόνη διαφορά ήταν ότι η Άσσια πήρε μαζί της στο θάνατο και τον καρπό του δεσμού της με τον ποιητή, την τετράχρονη κόρη τους.

«Ντίβα, «διαβολογυναίκα», «ξελογιάστρα», «μούσα»: η εκπάγλου ωραιότητας Άσσια Ουέβιλ προκάλεσε αυτούς και άλλους τόσους χαρακτηρισμούς στη σύντομη αλλά πολυτάραχη ζωή της. Ωστόσο, το πεπρωμένο της, που θα την οδηγούσε σε τρεις γάμους και σε μια αδιάκοπη περιπλάνηση από το ζοφερό προπολεμικό Βερολίνο στην ταραγμένη Παλαιστίνη και από εκεί στο «εύθυμο» Λονδίνο της δεκαετίας του ’50, μάλλον δικαιώνει, καλύτερα από κάθε άλλον, το χαρακτηρισμό που αναγράφηκε στον τάφο της: «Εδώ αναπαύεται μια ερωμένη του παραλόγου και μια εξόριστη».

Η αφήγηση της περίπλοκης σχέσης της Σύλβιας Πλαθ και του Τεντ Χιουζ –του πιο διάσημου ζευγαριού ποιητών του 20ού αιώνα– κατά κανόνα αποδίδει τις ευθύνες για την τραγική αποτυχία του γάμου τους πότε στη μία πλευρά και πότε στην άλλη. Όμως, για τέσσερις και πλέον δεκαετίες, παραλείπεται η τρίτη διάσταση αυτής της αποτυχίας, εξίσου σημαντική και συναρπαστική: η παρουσία της τραγικής ερωμένης του Τεντ Χιουζ, Άσσια Ουέβιλ.

Το βιβλίο αυτό είναι η πρώτη βιογραφία της Άσσια Ουέβιλ. Παρακολουθώντας το ταξίδι που διαμόρφωσε τη ζωή της, οι συγγραφείς ρίχνουν ταυτόχρονα νέο φως στο γάμο Πλαθ και Χιουζ. Όμως, επίκεντρο του βιβλίου είναι η σύνθετη και αντιφατική ιστορία της, Άσσια, που ταλαντεύτη-κε αναπόδραστα ανάμεσα στη μοιραία έλξη και την έμμονη αγάπη, την πίστη και την προδοσία, τη σκληρότητα και τη στοργή, την εξάρτηση και την εξέγερση, το φθόνο και την αυτοθυσία.

Οι δύο δημοσιογράφοι ερεύνησαν τη ζωή της Άσσια Ουέβιλ για περισσότερο από δεκαπέντε χρόνια, φέρνοντας στο φως προσωπικά αρχεία, τα ημερολόγια και την αλληλογραφία της, και συζητώντας με όλους τους μάρτυρες-κλειδιά, πολλοί από τους οποίους μιλούν εδώ για πρώτη φορά.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Κυριακή 23 Μαρτίου 1969. Ηταν μια συνηθισμένη ημέρα, όπως πολλές άλλες στο Λονδίνο, συννεφιασμένη και ψυχρή. Η Ασσια Ουέβιλ, κλείνοντας το τηλέφωνο στον Τεντ Χιουζ (ο οποίος βρισκόταν στο Ντέβον) είχε βιώσει, πολλοστή φορά, την αίσθηση της ματαίωσης. Αυτή τη φορά έδρασε βιαστικά και αυτοματοποιημένα, με χειρουργική ακρίβεια, σαν να ήταν προετοιμασμένη από καιρό.

Εστρωσε στην κουζίνα μερικά σεντόνια, μαξιλάρια και ένα πουπουλένιο στρώμα. Πρόσφερε στον εαυτό της ένα ποτήρι ουίσκι. Με το επόμενο ποτήρι κατάπιε και μερικά υπνωτικά χάπια. Επτά φορές επανέλαβε την ίδια «συνταγή». Παραπατώντας, ανέβηκε στο υπνοδωμάτιο της Σούρας, της τετράχρονης κόρης της, και τη μετέφερε κοιμισμένη στην κουζίνα. Ακούμπησε το παιδί στο στρώμα, γύρισε όλες τις στρόφιγγες του αερίου και άνοιξε την πόρτα του φούρνου. Εσβησε το φως. Ξάπλωσε δίπλα στη Σούρα. Η Ασσια ήταν 42 ετών. «Θανάτωσε τον εαυτό σου και τον μικρό σου εαυτό με επιτυχία» είχε γράψει το προηγούμενο βράδυ στο ημερολόγιό της.



Η τρίτη διάσταση



Ο Τεντ Χιουζ βίωνε, δεύτερη φορά, την ίδια «τιμωρία». Πριν από έξι χρόνια, το 1963, η σύζυγός του, η ποιήτρια Σύλβια Πλαθ, είχε θέσει τέλος στη ζωή της βάζοντας το κεφάλι της στον φούρνο αερίου. Εκτοτε τουλάχιστον 20 βιογραφίες, 50 μελέτες και μία χολιγουντιανή ταινία έχουν ασχοληθεί με τη σχέση των δύο ποιητών που έγιναν παρανάλωμα του πάθους τους. Το ενδιαφέρον αγγίζει τα όρια της τυμβωρυχίας. Με τη συλλογή ποιημάτων «Γράμματα γενεθλίων» ο Τεντ Χιουζ έλυνε τη μακροχρόνια σιωπή του, άνοιγε διάλογο με τη νεκρή σύζυγό του και παρέδιδε μία έσχατη απολογία λίγο προτού εκπνεύσει το 1998.

Κατά έναν περίεργο τρόπο, ωστόσο, ο ρόλος της Ασσια Ουέβιλ έχει αποσιωπηθεί. Την ημέρα της αυτοκτονίας της και του θανάτου της κόρης που είχε με τον Χιουζ καμία εφημερίδα δεν μετέδωσε την είδηση. Και όμως αυτή η γερμανορωσίδα καλλονή υπήρξε η τρίτη διάσταση αυτού του αιματηρού τριγώνου, εκείνη που προκάλεσε τον χωρισμό του διασημότερου λογοτεχνικού ζευγαριού στη σύγχρονη ιστορία. Η βιογραφία Στη σκιά μιας άλλης. Ο μοιραίος έρωτας της Ασσια Ουέβιλ με τον Τεντ Χιουζ που συνυπογράφουν ο Γεουντά Κορέν και η Εϊλάτ Νεγκέβ (συγγραφείς και δημοσιογράφοι) είναι έργο αποκατάστασης αυτής της «παράλειψης». Η φράση «στη σκιά μιας άλλης» είναι ακριβής: η αυτοκτονία της ήρθε σαν επανάληψη του εφιάλτη, σαν δεύτερο κύμα ενός ανείπωτου πόνου, που θαρρείς υπενθύμιζε στον Χιουζ ότι δεν θα συχωρεθείς, δεν θα λυτρωθείς από τις ενοχές, οι Ερινύες θα σε ακολουθούν πάντα. Ο αγγλικός τίτλος «Lover of unreason» («Η ερωμένη του παραλόγου») είναι λιγότερο επιεικής. Τα πάντα για να προστατευθεί η φήμη του δαφνοστεφούς ποιητή του βρετανικού βασιλικού θρόνου Τεντ Χιουζ.



Κοινή «φανταστική» ζωή



Το 1961 η 34χρονη Ασσια και ο 26χρονος Ντέιβιντ Ουέβιλ, ο τρίτος σύζυγός της, έψαχναν να νοικιάσουν σπίτι. Χωρίς να χρειαστεί να κοιτάξουν δεύτερο, το άτεκνο αυτό νιόπαντρο ζευγάρι αποφάσισε με την πρώτη να νοικιάσει το σπίτι του Τεντ Χιουζ και της Σύλβια Πλαθ στο Πρίμροουζ Χιλ, μια συνοικία του Λονδίνου. Οι Χιουζ (που θα μετακόμιζαν στο Ντέβον) συμπάθησαν τόσο τους Ουέβιλ ώστε τις επόμενες τρεις εβδομάδες βγήκαν μαζί τους 12 φορές. Η συγγραφέας Φέι Ουέλντον παρατήρησε: «Μόλις ένα από τα δύο ζευγάρια έμπαινε σε κάποιον χώρο, όλοι γυρνούσαν να τους κοιτάξουν και από πίσω τούς ακολουθούσε ένα είδος λάμψης».

Στο ποίημα «Οι ονειροπόλοι» ο Τεντ περιγράφει τη στιγμή που ερωτεύτηκε την Ασσια. Μάιος 1962. Τα δύο ζευγάρια καθισμένα γύρω από το τραπέζι. Η Ασσια αρχίζει να αφηγείται το όνειρο που είδε τη νύχτα με επίκεντρο έναν τεράστιο λούτσο, το αρπακτικό ψάρι που μάχεται με λύσσα όταν το πιάνουν. Ο ποιητής υπαινίσσεται ότι οι δυο τους παγιδεύτηκαν από μια αναπόφευκτη έλξη αφού μοιράζονταν τον ίδιο κόσμο των ονείρων, μια κοινή φανταστική ζωή. Ο λούτσος ήταν το θέμα ενός ποιήματός του από τη συλλογή Lupercal, που είχε εκτιμηθεί ιδιαιτέρως. Αργότερα είχε ομολογήσει ότι ήταν «πάντοτε μια εικόνα για το πώς ένιωθα για τη ζωή». Ενα βράδυ προτού παντρευτεί τη Σύλβια είχε το ίδιο όνειρο. Στους «Ονειροπόλους» υπονοείται ότι η σύζυγός του αισθάνθηκε ζηλοφθονία αλλά δεν μίλησε.



Θανάσιμοι εναγκαλισμοί



Υστερα από έξι εβδομάδες ήταν παράνομοι εραστές. Η Πλαθ ζήτησε από τον Χιουζ να φύγει από το σπίτι. Υπάκουσε πρόθυμα. Η Ουέβιλ γνώριζε ότι αρχικά συνευρισκόταν σεξουαλικά και με τις δύο. Δεν την ενοχλούσε. Υπήρξε και η ίδια δεξιοτέχνις αυτής της πρακτικής. Από τον πρώτο ως τον τρίτο γάμο της και τελικά ως τη σχέση της με τον Χιουζ μεσολαβούσε πάντα μια περίοδος που οι δύο σχέσεις συνέπιπταν ανοιχτά και ανερυθρίαστα. Στους συναδέλφους της στο διαφημιστικό γραφείο η Ασσια έλεγε ότι ο Χιουζ έκανε έρωτα σαν χασάπης.

Οταν κυκλοφόρησαν τα νέα της αυτοκτονίας, μία συνάδελφος της Ασσια παρατήρησε: «Θα πρέπει να νιώθεις απαίσια». Εκείνη όμως: «Γιατί; Δεν έχει καθόλου να κάνει με μένα». Ηταν ήδη έγκυος. Και θα κρατούσε το παιδί, παρά τις αλλεπάλληλες εκτρώσεις και την απέχθεια που στο παρελθόν εκδήλωσε σχετικά με τη μητρότητα: «Πώς μπορείς και αφήνεις αυτό το πράγμα να σου μασά το στήθος;» είχε ρωτήσει μια φίλη.

Μετά την αυτοκτονία ο Χιουζ την ικέτεψε να τον βοηθήσει στην ανατροφή των παιδιών του. Εβλεπε θετικά τον ερχομό του τρίτου παιδιού. Η Σούρα γεννήθηκε στις 3 Μαρτίου 1965. Βίωσαν μια περίοδο γαλήνης - εκείνη σχεδίαζε, εκείνος έγραφε ποίηση. Εγκατέλειψαν το Λονδίνο για να ζήσουν στην αγγλική επαρχία και ονειρεύονταν να μετακομίσουν στην Ιρλανδία. Αλλά η επιδείνωση της υγείας της μητέρας του Χιουζ τούς εξανάγκασε να μετακομίσουν στην πατρική οικία του στο Ντέβον. Ηταν αρχικά μια ψευδαίσθηση οικογενειακής ζωής. Αλλά οι απηχήσεις από την τραγική αυτοκτονία ήταν ανυπολόγιστες, τρύπωναν ανάμεσά τους ύπουλα και απροειδοποίητα, όρθωναν μπροστά τους ανυπέρβλητες συμπληγάδες.

Στην πραγματικότητα η Ασσια ζούσε σαν παρίας. Ο πατέρας του Τεντ δεν της μιλούσε ποτέ - θεωρούσε ότι έβλαψε τη φήμη και τη ζωή του γιου του. Αρνιόταν να καθήσει στο ίδιο τραπέζι μαζί της και όποτε αναγκαζόταν να της σερβίρει φαγητό γυρνούσε αλλού το βλέμμα. Ο ποιητής κλειδωνόταν στο δωμάτιο επί ώρες, γράφοντας. Σε περίπτωση τσακωμού μεταξύ των γονιών και της ερωμένης του έπαιρνε το μέρος των γονιών του. Το ενδεχόμενο να ζήσουν μαζί ερχόταν κάθε τόσο στο προσκήνιο. Αλλά όλα τα σπίτια που έβλεπε η Ασσια ο Τεντ τα απέρριπτε.

Ως «ζωντανό θάνατο» περιέγραψε τη σχέση της στο αποχαιρετιστήριο γράμμα που έστειλε στον πατέρα της. «Το έχω σκεφτεί συχνά, ο πόνος όμως που θα σου έδινε και η εγκληματική πράξη που θα διέπραττα στη μικρή μου Σούρα - αυτές οι σκέψεις συχνά με σταματούσαν... Εχω ζήσει με το όνειρο μιας ζωής με τον Τεντ - και αυτό πάει... Δεν θα μπορούσε να υπάρξει ποτέ άλλος άνδρας. Ποτέ». Στον Τεντ έγραφε: «Ανοίξου σε μένα, όπως έκανες, αγάπη μου... Θα μπορούσα να ανθήσω υπό τη σκέπη σου, να σε νοιάζομαι και να σου δώσω όλα όσα έχω... Κανένας άνδρας δεν είχε ποτέ αυτή την εξουσία πάνω μου».



Ο μοιραίος απολογισμός



Μετά την Ασσια και τη Σούρα ο Χιουζ έχασε και τη μητέρα του, η καρδιά της οποίας δεν άντεξε τον πόνο. Ο μυστικοπαθής αυτός άνδρας, τις ελάχιστες φορές που λακωνικά μιλούσε για τη ζωή του, δεν αναφερόταν ποτέ στην Ασσια και στην κόρη τους. Είχε κάποτε δηλώσει ότι από την αυτοκτονία της Πλαθ ως το 1970, όταν παντρεύτηκε τη δεύτερη γυναίκα του, την Κάρολ Ορτσαρντ (η οποία έμεινε μαζί του ως το τέλος) είχε αναζητήσει επί ματαίω την κατάλληλη γυναίκα. Επιπλέον είχε ισχυριστεί ότι μεγάλωσε μόνος τα δύο παιδιά του ενώ συζούσε με την Ουέβιλ στο Λονδίνο (στο «Σπίτι-φάντασμα της Πλαθ» όπως το αποκάλεσε η Ασσια) και αλλού.

Τι μπορεί να εξηγεί αυτή την απάνθρωπη στάση; Σε επιστολή προς τον στενό φίλο του Λούκας Μάγερς ο Χιουζ έδωσε τη δική του ερμηνεία: με τη Σύλβια ήταν οι «παράλογες αποφάσεις μου» και με την Ασσια «οι παράλογες μη αποφάσεις μου», που οδήγησαν στην απόγνωση. Σε συνέντευξή του στο Λονδίνο τον Οκτώβριο του 1966 δήλωσε: «Ο θάνατος της πρώτης συζύγου μου ήταν περίπλοκος και αναπόφευκτος, βρισκόταν σε αυτό το μονοπάτι στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής της. Εν τούτοις, της Ασσια ήταν αποφεύξιμος». Τραγικός ήρωας τελικά ήταν ο Χιουζ. Κάποτε δήλωσε: «Κάθε έργο τέχνης πηγάζει από μια πληγή στην ψυχή του καλλιτέχνη». Εκείνος μετέπλαθε τον πόνο σε δημιουργία.



Το ΒΗΜΑ, 09/12/2007

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΔΑΦΕΡΜΟΥ