Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας

Πηγή εμπνεύσεως της υπόθεσής του στάθηκε το ποίημα του Γ. Ζαλοκώστα "Μια βοσκοπούλα αγάπησα...".
Για να συνθέσει το έργο του αυτό ο Κορομηλάς, όπως μας πληροφορεί ο γιός του, "γύρισε τη Ρούμελη και το Μορηά επαρχία-επαρχία", για να ζήσει και να αισθανθεί, αστός αυτός, τη μυστική φωνή της υπαίθρου. Εγέμισε την ψυχή του εντυπώσεις. Κατά εκατοντάδες εμάζεψε τα ελληνικά μοτίβα. Και γεμάτος από φως ελληνικό εξαναγύρισε στας Αθήνας ενθουσιασμένος. Η φουστανέλλα και το γιορντάνι τον είχαν αιχμαλωτίσει... Έπλεξε ένα ποιμενικό ειδύλλιο γύρω από το αριστοτεχνικό ποιηματάκι του Ζαλόκωστα, τη "Βοσκοπούλα", που θαρρείς πως βγαίνει από τα κατάβαθα της ελληνικής ψυχής... Ποτέ δεν φάνηκε ευτυχέστερος στη ζωή του ο Κορομηλάς όσο στις είκοσι μέρες που έγραφε τον "Αγαπητικό της Βοσκοπούλας". Όρθιος, αντικρύζοντας τους Στύλους του Ολυμπίου Διός, απήγγειλε και έγραφε επάνω στο ορθό του γραφείο, τον κάθε δεκαπεντασύλλαβο".
Τον "Αγαπητικό της Βοσκοπούλας" τον έγραψε ο Κορομηλάς το 1890 και δόθηκε για να παιχθεί το καλοκαίρι του 1891, αλλά το ανέβασμά του ματαιώθηκε για λόγους οικονομικούς. Το Δεκέμβριο όμως του ίδιου έτους παίχτηκε στην Κωνσταντινούπολη από τον περιοδεύοντα ελληνικό θίασο των Αθηνών "Μένανδρο" με τους Ταβουλάρηδες. Ήταν τόσος ο ενθουσιασμός που ξεσήκωσε στους εκεί Έλληνες, τόση η συγκίνηση και το παραλήρημα του πλήθους ώστε να κάνει τους Τούρκους να θυμώσουν και να σκεφθούν τη διακοπή των παραστάσεων, που τελικά δεν πραγματοποιήθηκε. "Η Ιστορική πρωτεύουσα γίνεται και πνευματική και ο Δημ. Κορομηλάς εγκαινιάζει νέαν δραματικήν περίοδον" έγραφε από την Κωνσταντινούπολη ο ανταποκριτής της "Εφημερίδος".
Από τότε ανεβάστηκε στη σκηνή πολλές φορές, μεταπλάστηκε σε μυθιστόρημα, έγινε ταινία κινηματογραφική, λυρικό μελόδραμα και γνώρισε πολλές τιμές και δόξες.
Όλα τα δραματικά ειδύλλια που δημιουργήθηκαν μετά τον "Αγαπητικό" επηρεάστηκαν βαθύτατα από αυτόν και πολύ δίκαια ο Κορομηλάς θεωρείται θεμελιωτής και σ' αυτό το θεατρικό είδος. Συνεχιστές του κωμειδυλλίου θεωρούνται ο Π. Μελισσιώτης και ο Σ. Περεσιάδης.
Και η "Τύχη της Μαρούλας" και ο "Αγαπητικός της Βοσκοπούλας", που παίχτηκαν από ερασιτέχνες, θεατρικά μπουλούκια, επαγγελματικούς θιάσους, βρήκαν μεγάλη απήχηση στο κοινό, άγγιξαν τις λεπτές χορδές των απλοϊκών ανθρώπων και προβλημάτισαν τους σπουδαγμένους ανθρώπους του θεάτρου για το τι ζητάει η μεγάλη μάζα του λαού όταν πάει στο θέατρο.
Ανεξάρτητα όμως από την αξία των έργων αυτών η Ιστορία του Ελληνικού Θεάτρου δίνει μια καλή θέση στον Κορομηλά, γιατί ήταν ο άνθρωπος που αφοσιώθηκε με πάθος στην προκοπή του ελληνικού θεάτρου έχοντας τη διάθεση του πιστού και φανατισμένου σταυροφόρου.