Το γλωσσικό ιδίωμα των Ιωαννίνων

Για το γλωσσικό ιδίωμα των Ιωαννίνων δεν έχουμε πολλές πληροφορίες. Ο Ε. Α. Μπόγκας δημοσίευσε το 1964 "τα γλωσσικά ιδιώματα της Ηπείρου" (Βορείου, Κεντρικής και Νοτίου) σε δύο τόμους. Λέξεις του Γιαννιώτικου ιδιώματος περιέχονται στον πρώτο τόμο. Η εργασία αυτή είναι κυρίως γλωσσάριο της Ηπείρου και όχι διαλεκτολογική μελέτη. Σοβαρό μειονέκτημα της εργασίας είναι ότι ο Μπόγκας χρησιμοποιεί γλωσσικό υλικό και από τους Ηπειρώτες λογοτέχνες Βηλαρά, Κρυστάλλη και Χρηστοβασίλη. Νομίζω ότι η Γλωσσολογία αυτόν τον τρόπο καταγραφής γλωσσικού υλικού τον απορρίπτει, γιατί το υλικό αυτό είναι μεταποιημένο, προσαρμοσμένο στις ανάγκες της τέχνης.


Η μελέτη που ακολουθεί βασίζεται κυρίως σε ατομική συλλογή. Συμβουλεύτηκα ακόμη και τα ηθογραφήματα του Ηπειρώτη λογοτέχνη Κ. Καζαντζή, που είναι πλούσια σε Γιαννιώτικους ιδιωματισμούς και σε λαογραφικές εργασίες του Γιαννιώτη συλλογέα Δ. Σαλαμάγκα.


Το γλωσσικό ιδίωμα των Ιωαννίνων που είναι αυστηρά βόρειο, διατηρεί όλη του την καθαρότητα και λίγες ξενικές επιδράσεις δέχτηκε, κυρίως τούρκικες. Η καθαρότητα αυτή διαπιστώνεται στους πολλούς λεξιλογικούς και φωνητικούς αρχαισμούς που διατηρεί. Αντίθετα μάλιστα επηρέασε βαθιά τη γλώσσα των διαφόρων κατακτητών. Οι Τούρκοι τόσο πολύ δέχτηκαν την επίδρασή του ώστε το χρησιμοποιούσαν για μητρική τους γλώσσα. Το Κοράνι το μετέφρασαν στην Ελληνική, τις θρησκευτικές τους υμνολογίες "ομολογίες", τις στιχουργούσαν στα Ελληνικά και στα δικαστήρια ακόμα χρησιμοποιούσαν την Ελληνική γλώσσα. Αλλά και οι Εβραίοι των Ιωαννίνων χρησιμοποιούσαν το Γιαννιώτικο ιδίωμα και μάλιστα με την ιδιάζουσα τραγουδιστή προφορά.