Ο ιστορικός ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΜΕΝΟ

Αν η καρδιά σας φτερουγίζει στη σκέψη των ερειπωμένων κάστρων και η φαντασία σας εξερευνά τις κρύπτες μεσαιωνικών μοναστηριών τις νύχτες με πανσέληνο, το μυθιστόρημα αυτό θα σας κρατήσει ξάγρυπνους μέχρι την τελευταία συναρπαστική του σελίδα.
Η αφήγηση ξεκινά στο Άμστερνταμ το 1972, όταν μια έφηβη ανακαλύπτει στη βιβλιοθήκη του διπλωμάτη πατέρα της ένα αξιοπερίεργο βιβλίο, που χρονολογείται από την εποχή του Μεσαίωνα, και κάμποσες κιτρινισμένες από το χρόνο επιστολές.

Οι επιστολές αυτές περιέχουν στοιχεία για μία από τις σκοτεινότερες δυνάμεις που γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα: τον Βλαντ τον Ανασκολοπιστή, ηγεμόνα της Βλαχίας, η σκηρότητα του οποίου γέννησε και έθρεψε το μύθο του Δράκουλα.
Η κοπέλα πρέπει να αποφασίσσει αν θα αναμειχθεί σε μια έρευνα στην οποία γενιές ιστορικών διακινδύνευσαν την υπόληψή τους, την πνευματική τους ισορροπία μα και την ίδια τους τη ζωή.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Το βαμπίρ, το πλέον διάσημο «πρόσωπο» της φανταστικής λογοτεχνίας, είναι ένα πλάσμα με υπερφυσικές ιδιότητες: μεταμορφώνεται σε νυχτερίδα, λύκο, φωσφορίζουσα ομίχλη, πίνει ανθρώπινο, κυρίως, αίμα, και κυκλοφορεί μόνο τη νύχτα. Η παράδοση και η θρησκευτική σκοπιμότητα το θεώρησαν σύμβολο του Κακού. Η καταγωγή του χάνεται στα βάθη της προϊστορίας. Ωστόσο, πρωτόγονα, αρχετυπικά σχήματά του θα συναντηθούν σε όλες ανεξαιρέτως τις μυθολογίες του κόσμου. Στην εβραϊκή, για παράδειγμα, εμφανίζεται με τη μορφή της Λίλιθ, της πρώτης συζύγου του Αδάμ, που συνευρέθη με τον Διάβολο. Στην αρχαιοελληνική έχει τη μορφή της Εμπουσας, η οποία μετεξελίχτηκε αργότερα σε Λάμια. Στη χριστιανική θρησκεία ο ίδιος ο ιδρυτής της προτρέπει τους πιστούς σε αιμοποσία, προκειμένου να κερδίσουν ζωή αιώνια, τονίζοντας έτσι τη βαθύτερη σημασία του αίματος ως πηγής ζωής. Ως πλάσμα, όμως, που τρέφεται με αίμα για να επιβιώσει, και πολύ πριν η λαϊκή δεισιδαιμονία τού προσδώσει μεταφυσικά, «διαβολικά» χαρακτηριστικά, είναι πολύ πιθανό να παραπέμπει στο «χαμένο παρελθόν» της Γης -σε κάποιο «φυσικό», ζωικό είδος που έχει εκλείψει, αφήνοντας την παραλλαγμένη μνήμη του στο μύθο και το θρύλο. Το αρνητικό μυθολογικό σχήμα με το οποίο σχεδιάστηκε, βασικά από τη χριστιανική θρησκεία -δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι απεχθάνεται το φως, τον Σταυρό, τον αγιασμό -δημιούργησε ανά τον κόσμο, κυρίως, όμως, στην Κεντρική και την Ανατολική Ευρώπη, πλήθος λαϊκών παραμυθιών φρίκης και τρόμου, κεντρικό πρόσωπο στα οποία ήταν συνήθως το βαμπίρ-βρικόλακας.

Σ' αυτό το υλικό και σε διάφορες λαογραφικές και «επιστημονικές» μελέτες τού συμβόλου βασίστηκε ο σπουδαίος Ιρλανδός συγγραφέας Μπραμ Στόκερ (1847-1912) για να δημιουργήσει τη μνημειώδη, ανεπανάληπτη μορφή του ήρωά του, στο ομώνυμο μυθιστόρημά του «Δράκουλας» (1897), πρότυπο έκτοτε όλων των παραλλαγών του που θα εμφανιστούν στη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο έως σήμερα. Τα κύρια χαρακτηριστικά, ωστόσο, του αιματοπότη άρχοντα των Καρπαθίων τα αντλεί από τον διαπιστωμένα ιστορικώς λαϊκό ήρωα, ηγεμόνα της Βλαχίας Βλαντ Τσέπες Δ' (1431-1476), τον επονομαζόμενο και Γιο του Δράκου, που έμεινε στην Ιστορία με την προσωνυμία «Ανασκολοπιστής», επειδή τιμωρούσε τους παρανομούντες υπηκόους του, αλλά και τους Τούρκους αιχμαλώτους, κατά τη διάρκεια των πολέμων του με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, όταν αυτή απειλούσε την πατρίδα του και ολόκληρη την Ευρώπη, καρφώνοντάς τους με παλούκια. Υπήρξε σκληρός και απάνθρωπος σε μια σκληρή και απάνθρωπη εποχή, αλλά όχι βέβαια το τέρας που επιχειρεί να σχεδιάσει η Αμερικανίδα, βουλγαρικής καταγωγής συγγραφέας Ελίζαμπεθ Κόστοβα. Φλογερός πατριώτης, οργάνωσε το κράτος του, ανέπτυξε το εμπόριο και όρθωσε ανάστημα στην προαναφερθείσα οθωμανική λαίλαπα, αρνούμενος να της πληρώσει φόρο υποτελείας. Οι φιλότουρκοι συμπατριώτες του βογιάροι, συνεπικουρούμενοι από έναν διεφθαρμένο, ορθόδοξο κλήρο, τον εκδικήθηκαν επειδή αποκάλυψε και κυνήγησε αυτό που ήταν: προδότες της πατρίδας τους. Μετά τον θάνατό του κυκλοφόρησε ένα απίστευτα δυσφημιστικό υλικό, που τον παρουσίαζε ως κτήνος, τέρας, αιμοδιψή -αν δεν ευθύνεται τελικά το εν λόγω «πραγματολογικό» υλικό και για την απεχθέστατη μορφή του «Παλουκωτή».

Παραδόξως, όμως, σ' αυτό ακριβώς το «ιστορικό» υλικό βασίζεται η Κόστοβα, προκειμένου να «αποκαταστήσει» στις «σωστές διαστάσεις» του τον Κόμη Δράκουλα, παραδίδοντάς τον στις επόμενες γενιές όπως ήταν στην πραγματικότητα, υποστηρίζοντας ότι «μόνον η Ιστορία μπορεί να σε πείσει για την αλήθεια της». «Αλήθεια», ωστόσο, που με την κατάλληλη μεταχείρισή της εκ μέρους της εξυπηρετεί μόνο τα σοβινιστικά, ιδεολογικά της πιστεύω, τα οποία εν μέρει μπορεί κανείς να κατανοήσει, μια και κατοικοεδρεύει σε ένα «ευλαβικό» έθνος, όπως αυτοαποκαλούνται οι ΗΠΑ, από τις οποίες και η ίδια και η γενέθλια γη της πολλά ωφελούνται υπό την ιδιότητα του ένθερμου προστατευόμενου. Σύμφωνα, λοιπόν, με την «ιστορική αλήθεια», στην οποία καταφεύγει η συγγραφέας, και μέσω του ήρωά της καθηγητή Μπαρτόλομιου Ρόσι, αναζητεί τον «Ανίερο Τάφο» του αποκεφαλισμένου Βλαντ Τσέπες, ο οποίος, παράλληλα, ως βαμπίρ -ο ίδιος έχει ζητήσει να μετακομίσει στις τάξεις των νεκροζώντανων- αναζητεί το κεφάλι του στην Κωνσταντινούπολη. Ανεξαρτήτως αυτού, όμως, ο κόμης Δράκουλας απάγει τον καθηγητή Ρόσι, προκειμένου να του οργανώσει και ταξινομήσει τη «διαβολική» βιβλιοθήκη του, την οποία έχει μεταφέρει στα υπόγεια ενός αρχαίου μοναστηριού, στη Βουλγαρία, φυσικά. Τον απαχθέντα καθηγητή θα αναζητήσει η κόρη του, με τη βοήθεια ενός πρώην φοιτητή του, νυν καθηγητή, ο οποίος έχει θητεύσει στη «λογοτεχνική» σχολή του κυρίου Νταν Μπράουν. Ενας πυροβολισμός θα σκοτώσει τελικά το «τέρας» -πάλι ένας Αμερικανός πιστολέρο, και μάλιστα πανεπιστημιακός, σώζει την Ευρώπη -και ολόκληρο τον κόσμο- από το απεχθές μίασμα του βαμπιρισμού.

Η «ιστορική μαρτυρία» της Κόστοβα φέρνει στο φως κι άλλες, συγκλονιστικές «αλήθειες». Αποκαλύπτει, επί παραδείγματι, ότι «οι πιο αιμοσταγείς(!) αυτοκράτορες του Βυζαντίου ήταν βρικόλακες», οπότε σωστά έπραξαν οι «ευγενείς» Τούρκοι κατακτητές, κατά την Αλωση του 1453, και κατέστρεψαν, αιματοκύλησαν, βίασαν, σκότωσαν, λεηλάτησαν, βασάνισαν, σύλησαν, σκύλεψαν απ' άκρου εις άκρον τη Βασιλεύουσα, και μεταμόρφωσαν την Αγιά Σοφιά εν μια νυκτί σε τζαμί -σήμερα χρησιμοποιείται για παζάρι και για άλλες τέτοιες «πνευματικές» εκδηλώσεις. Σωστά επίσης τιμωρήθηκε, όπως του άξιζε, και ο «σατανικός» Βλαντ Τσέπες, ο «σφαγέας των Τούρκων», που αγωνίστηκε να σώσει τη γη του από την «εκπολιτιστική» εισβολή τους, μια και τα πρώτα θύματά του, ως βαμπίρ, ήταν Οθωμανοί. Το οδοιπορικό πάλι αναζήτησης του «ειδεχθούς» τέρατος δίνει την ευκαιρία στη συγγραφέα να ξεναγήσει τον αναγνώστη της σ' ένα γραφικό, φολκλορικό, βαλκανικό τοπίο με πύργους, μοναστήρια και αρχαίες πόλεις. Από την ανατολική πλευρά σταθμεύει στην Κωνσταντινούπολη, την οποία θαυμάζει απεριόριστα, θεωρώντας την Κήπο του Αλλάχ. Τι χρώματα, τι αρώματα, τι μιναρέδες, τι τρούλοι. Αντιθέτως, η Αθήνα είναι βρόμικη, πολύβουη, αποπνικτική, της προκαλεί νευρικότητα και ο Παρθενώνας περιβάλλεται, λέει, από τέντες καταστημάτων.(!) Δριμεία, δηλητηριώδη κριτική δέχεται επίσης το κομμουνιστικό καθεστώς και οι εκπρόσωποί του -«αυτός ο Στάλιν τι έκανε στο λαό του», παραβλέποντας τι κάνει στον δικό του ο άνωθεν απεσταλμένος για να σώσει τον κόσμο κύριος Μπους, πιθανώς και την ίδια.

Ισως να έχει διαφανεί ότι το μεγαλεπήβολων προθέσεων «ιστορικό» μυθιστόρημα της Κόστοβα βασίζεται σε ένα πλούσιο, πραγματολογικό υλικό -αυτό εξάλλου πρωταγωνιστεί στο έργο, καθώς και η ταξιδιωτική εντύπωση- η συσσώρευση του οποίου, όμως, κουράζει και, κατά το κοινώς λεγόμενο, μπουχτίζει, με αποτέλεσμα να επικαλύπτει την ιστορία, πελαγοδρομώντας τον αναγνώστη, ο οποίος, κατά τ' άλλα, βαυκαλίζεται με την ψευδαίσθηση ότι μετέχει στη «γνώση». Τα πρόσωπα, τώρα, που επανδρώνουν αυτό το εκκωφαντικό «μυθιστόρημα», μονοσήμαντα, επίπεδα και στατικά, δεν κάνουν τίποτε άλλο παρά να περιφέρονται εδώ κι εκεί, μπαινοβγαίνοντας σε βιβλιοθήκες και υπόγειες κρύπτες -και ο υπομονετικός αναγνώστης πρέπει να περιμένει τις τελευταίες σελίδες αυτού του φλύαρου, εξουθενωτικού μυθιστορήματος για να «απολαύσει» το μελοδραματικό, χολιγουντιανό τέλος. Αλλά αυτά ακριβώς τα στοιχεία είναι και το εισιτήριο για να εισέλθει στη Μέκκα του κινηματογράφου. Αυτό, όμως, δεν έχει τελικά σημασία; Η ιστορική αλήθεια και η λογοτεχνική ποιότητα δεν ενδιαφέρουν πλέον κανέναν. Η Κόστοβα έχει τελειώσει το Γέιλ, διαθέτει ακόμη πτυχίο Ιστορίας της Τέχνης. Καλό θα είναι να μελετήσει τώρα Ιστορία και να διαβάσει και λογοτεχνία. Οσο για το φίλο αναγνώστη, ας απολαύσει για μία ακόμη φορά τον αυθεντικό «Δράκουλα» του Μπραμ Στόκερ, κι ας είναι γραμμένος από έναν «ψυχικά διαταραγμένο και μελοδραματικό συγγραφέα», όπως τον θεωρεί η Κόστοβα. Και σ' αυτό συμφωνώ. Πράγματι, ένας εκ των δύο διαθέτει αυτά τα χαρίσματα.



ΜΑΚΗΣ ΠΑΝΩΡΙΟΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 17/11/2006