Δημοτική μεταρρύθμιση και πολιτικός εκσυγχρονισμός, 1912-1936

Η μονογραφία διερευνά τις συνθήκες που οδήγησαν στη Δημοτική Μεταρρύθμιση του 1911, τους σκοπούς της και τον τρόπο με τον οποίο τελικά εφαρμόστηκε ο νέος Δημοτικός Νόμος κατά την πολυτάραχη βενιζελική περίοδο (1912-1936). Η Δημοτική Μεταρρύθμιση θεωρήθηκε από το Βενιζελισμό αναγκαίο συμπλήρωμα ενός ευρύτερου προγράμματος μεταρρυθμίσεων, οι οποίες μεταξύ άλλων απέβλεπαν στον πολιτικό εκσυγχρονισμό, δηλαδή στην αναδιοργάνωση του κρατικού μηχανισμού και στη βελτίωση της λειτουργίας του κοινοβουλευτικού συστήματος, κυρίως μέσω της ενίσχυσης του πρωθυπουργού και της εκτελεστικής εξουσίας έναντι της βουλής.

Ο νέος Δημοτικός Νόμος (ΔΝΖ΄/1912) για να εξαλείψει τη δημαρχιακή εξουσία και να διευκολύνει την επιβολή της κομματικής πειθαρχίας, η οποία ήταν «εκ των ων ουκ άνευ» προϋπόθεση για την πάταξη της βουλευτοκρατίας, δημιούργησε πολυάριθμες μικρές κοινότητες και διατήρησε το δημοτικό καθεστώς σε ελάχιστες μόνο πόλεις, έτσι ώστε να μην γίνει η Δημοτική Μεταρρύθμιση εμπόδιο στην αστική ανάπτυξη. Η εφαρμογή του νέου συστήματος τοπικής αυτοδιοίκησης ξεκίνησε το 1914 με τη διενέργεια δημοτικών εκλογών στην «Παλαιά Ελλάδα» και ολοκληρώθηκε με τις δημαιρεσίες του 1925, στις οποίες αναδείχθηκαν οι πρώτες αιρετές δημοτικές αρχές στις «Νέες Χώρες».

Τελικά η αποδυνάμωση της δημαρχοκρατίας ήταν εν μέρει αποτέλεσμα της Δημοτικής Μεταρρύθμισης και εν μέρει των ιδιαίτερων πολιτικών και κοινωνικών συνθήκων της βενιζελικής περιόδου, οι οποίες ανέδειξαν το Βενιζέλο ως χαρισματικό ηγέτη και την παραταξιακή πολιτική συνείδηση ως ιδεολογία.