Μην πας ποτέ μόνος στο Ταχυδρομείο

Τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα δεν είναι ποτέ απρόσωπα. Παρασύρουν στη δίνη τους τη μοίρα όποιου βρεθεί στον δρόμο τους. Αυτό θα συνειδητοποιήσει και ο δημοσιογράφος-ήρωας αυτής της ιστορίας που εκείνο το πρωί στήθηκε στην ουρά, σε κάποιο ταχυδρομικό γραφείο της Μόσχας για να στείλει ένα φαξ στην εφημερίδα του. Ερωτεύθηκε την ωραία Ανατολικογερμανίδα που στεκόταν μπροστά του, χωρίς να ξέρει ότι αυτός ήταν ο τρόπος που είχε διαλέξει η μοίρα του για να τον ρίξει στη σκηνή της Ιστορίας, στα τέλη της δεκαετίας του '80, στις ανατροπές της Περεστρόικα, στο δράμα της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης και της πτώσης του Τείχους του Βερολίνου.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου πλείστοι δυτικοί συγγραφείς, όπως ο Ιαν Φλέμινγκ και ο Τζον Λε Καρέ, αξιοποίησαν την αντιπαλότητα της Σοβιετικής Ενωσης με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τις χώρες του ΝΑΤΟ, γράφοντας μυθιστορήματα θρίλερ με ήρωες κατασκόπους και ανθρώπους των μυστικών υπηρεσιών που δρούσαν ένθεν και ένθεν της συνοριακής γραμμής που είχε αποκληθεί Σιδηρούν Παραπέτασμα. Η κατάρρευση των καθεστώτων του «υπαρκτού σοσιαλισμού» στην Ευρώπη στέρησε από αυτούς τους συγγραφείς τη δυνατότητα να αξιοποιήσουν τις όποιες γνώσεις τους για την ΕΣΣΔ και τις άλλες «λαϊκές δημοκρατίες» και με δεδομένη την αδιαφορία του αναγνωστικού κοινού για τη δράση του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ και των διαδόχων του έστρεψαν την προσοχή τους προς άλλες κατευθύνσεις και προς διαφορετικές περιοχές του κόσμου.

Ωστόσο, τα κοσμοϊστορικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν στην Ανατολική Ευρώπη μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου δεν άφησαν ασυγκίνητους μερικούς συγγραφείς, οι οποίοι επιχείρησαν να ερμηνεύσουν αυτά τα γεγονότα υπό το φως των συμβάντων του παρελθόντος. Σε αυτή την κατηγορία ανήκει και ο Φίλιπ Κερ με το μυθιστόρημά του Το ψοφίμι (εκδόσεις Ολκός) αλλά και ο Διονύσης Καλαμβρέζος, ο οποίος στο Μόσχα - Νέα Υόρκη, ο αντεστραμμένος κόσμος (εκδόσεις Λιβάνη) χρησιμοποίησε την επιστημονική φαντασία για να περιγράψει τη μετασοβιετική κοινωνία της Ρωσίας, χώρας που αντικατέστησε στην παγκόσμια σκακιέρα την ισχυρή, αλλά χάρτινη όπως αποδείχτηκε, Σοβιετική Ενωση.

Ερχεται τώρα ο Στέλιος Κούλογλου, ανταποκριτής ελληνικών εφημερίδων στη Μόσχα, από όπου κάλυψε τις εξελίξεις της κατάρρευσης των καθεστώτων των Ανατολικών χωρών, να δώσει τη δική του εκδοχή για το ζήτημα, κάτι που οι θεατές της επιτυχημένης εκπομπής του στην κρατική τηλεόραση γνωρίζουν άριστα. Στο πολιτικό θρίλερ υπό τον τίτλο Μην πας ποτέ μόνος στο ταχυδρομείο ο Κούλογλου αφηγείται πρωτοπρόσωπα τα γεγονότα που έζησε στη Μόσχα την εποχή της περιβόητης περεστρόικα, μέσω του κεντρικού του ήρωα. Μόνο που ο συγκεκριμένος ήρωας δεν είναι ένας έλληνας δημοσιογράφος αλλά ο Αμερικανός Κέβιν Ντάναχερ.

Ο Ντάναχερ, λοιπόν, το alter ego του συγγραφέα, κατά κάποιον τρόπο αριστερός (δεν ήταν ποτέ υπέρ του σοβιετικού σοσιαλισμού, αλλά πήρε μέρος στο αμερικανικό φοιτητικό κίνημα στις αρχές της δεκαετίας του '70), ο οποίος θεωρείται πράκτορας των Σοβιετικών, επιστρέφει στην Αμερική και ανακρίνεται από άντρες του FBI για τις δραστηριότητές του στη Μόσχα. Αναγκάζεται να μιλήσει για την ανάμειξή του σε μια σκοτεινή υπόθεση για την οποία ενδιαφέρονται οι κρατικές υπηρεσίες των ΗΠΑ και μιλάει για τη Μαντλίς (τη γνώρισε τυχαία στο ταχυδρομείο), μια ωραία Ανατολικογερμανίδα, η οποία ενεπλάκη στα γεγονότα της πτώσης του Τείχους ούσα πράκτορας της Στάζι ή της KGB. Η Μαντλίς ήταν παντρεμένη με τον γιο του ηγέτη της Ανατολικής Γερμανίας Ερικ Μπάουερ (δηλαδή του Ερικ Χόνεκερ) και απέκτησε μαζί του ένα γιο, τον Ερικ. Οταν ο εγγονός του δικτάτορα πέφτει θύμα απαγωγής από μια ομάδα πρακτόρων, η Μαντλίς αναθέτει στον Κέβιν να τον φέρει κοντά της πάση θυσία.

Πάνω σε αυτή την κεντρική ιδέα ο συγγραφέας (βάζει τον ήρωά του να γράφει ένα παρεμφερές πολιτικό θρίλερ με ήρωα έναν δυτικό δημοσιογράφο και μια Τσεχοσλοβάκα, και θέμα το «αν ο κομμουνισμός καταστρέφει τον έρωτα») αναπτύσσει την πλοκή της ιστορίας του, η οποία έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον, καθώς σε αυτήν, εκτός από τους δύο πρωταγωνιστές και τον Μπάουερ, εμπλέκονται μια πόρνη που γεννήθηκε σε γκουλάγκ επειδή οι γονείς της παραβίασαν τους σεξουαλικούς κανόνες του κομμουνιστικού κόμματος της ΕΣΣΔ, ένας από τους νονούς της μαφίας στη Μόσχα που κάνει τον «προξενητή» ανάμεσα σε αμερικανούς γαμπρούς και ρωσίδες νύφες, κι ένας σκληροτράχηλος ιταλός κομμουνιστής, που «ψυλλιάζεται πως κάτι σάπιο υπάρχει στο βασίλειο της Δανιμαρκίας».

Μυθιστόρημα με στοιχεία θρίλερ, το Μην πας ποτέ μόνος στο ταχυδρομείο επιχειρεί να μεταδώσει στους έλληνες αναγνώστες τις γνώσεις του συγγραφέα για τη Σοβιετική Ενωση και τη σοβιετική κοινωνία. Από αυτό ωστόσο λείπει η συμπάθεια για τον πολύπαθο σοβιετικό λαό, ο οποίος επί δεκαετίες υπέστη την τυραννία και την ποικίλων μορφών καταπίεση του σταλινισμού. Ο Κούλογλου, ο οποίος παίρνει σαφή θέση για την πορεία τού ούτως ειπείν σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ, τον διακωμωδεί: «Στους περιορισμούς στις πωλήσεις και στην κατανάλωση αλκοόλ σε δημόσιους χώρους, ο σοβιετικός λαός απάντησε περήφανα αναπτύσσοντας επαναστατικές πρωτοβουλίες. Μετατρέποντας κάθε διαμέρισμα σε αντιστασιακό μετερίζι, οι Σοβιετικοί άρχισαν να βράζουν στις κουζίνες τους οινόπνευμα με ό,τι άλλο υλικό μπορεί να βράσει: πατάτες, κουνουπίδια, κρεμμύδια, παντόφλες» (σελ. 208). Καμιά συμπόνια δεν εκφράζει γι' αυτόν τον λαό, ούτε ίχνος ανεκτικότητας για τη συμπεριφορά του δεν υπάρχει σε αυτό το εξόχως πολιτικό μυθιστόρημα.



Φίλιππος Φιλίππου (συγγραφέας)

ΤΟ ΒΗΜΑ , 14-07-2002