Ο θάνατος ενός αγνώστου

Έκπτωση
40%
Τιμή Εκδότη: 14.78
8.87
Τιμή Πρωτοπορίας
+
143733
Συγγραφέας: Κούρκοφ, Αντρέι
Εκδόσεις: Εξάντας
Σελίδες:326
Μεταφραστής:ΚΟΚΜΑΔΗ ΑΓΓΕΛΙΝΑ
Ημερομηνία Έκδοσης:01/06/2002
ISBN:9789602565162
Διαθεσιμότητα στα βιβλιοπωλεία μας
Αθήνα:
Με παραγγελία σε 2-5 εργάσιμες ημέρες
Θεσσαλονίκη:
Με παραγγελία σε 2-5 εργάσιμες ημέρες
Πάτρα:
Με παραγγελία σε 2-5 εργάσιμες ημέρες

Περιγραφή

Ο ονειροπόλος Βίκτορ βρίσκει μια περίεργη εργασία: να γράφει νεκρολογίες για επωνύμους, που όμως είναι ακόμα ζωντανοί. Όμως, όπως κάθε νέος συγγραφέας, θέλει να δει τα κείμενα του να δημοσιευμένα. Μετά από μια παράξενη συνάντηση όμως το όνειρό του γίνεται πραγματικότητα, καθώς αυτοί που έχει νεκρολογήσει πεθαίνουν με βίαιο θάνατο. Γρήγορα ό Βίκτορ θα βρεθεί στη δίνη μιας κατάστασης που είναι πια ανίκανος να ελέγξει...





ΚΡΙΤΙΚΗ



Εύγλωττα, νομίζω, το μότο συνοψίζει σε λίγες γραμμές το βασικό άξονα προβληματισμού του νέου Ρώσου συγγραφέα και σεναριογράφου Αντρέι Κούρκοφ (γεννημένου το 1961, στο Λένιγκραντ) για τα πράγματα της πατρίδας του διά «στόματος» του ήρωά του, συγγραφέα Βίκτορ Ζολοταριόφ. Φυσικά, το υπό σχολιασμό βιβλίο δεν εξαντλείται μόνο στην κοινωνική κριτική,αλλά το πλαίσιο εν προκειμένω έχει αξία, λόγω της ιδιαιτερότητάς του: διότι αποτελεί, αναλογικά, ένα πολύχρωμο σκηνικό, ισάξιο των «παθολογικών» ημερών της εποχής των Ρώσων κλασικών της λογοτεχνίας.

Ευχάριστη έκπληξη η γραφή του ταλαντούχου αυτού σύγχρονου πεζογράφου και ανθρώπου του κινηματογράφου, του οποίου οι ικανότητες έχουν ήδη εκτιμηθεί στις δυτικές χώρες. Εμείς, ελάχιστα γνωρίζοντας για τα μετασοβιετικά πολιτιστικά τεκταινόμενα στη χώρα του Τσέχοφ, του Ταρκόφσκι και του Μπρόνσκι, δεν έχουμε σαφή εικόνα της λογοτεχνικής ρωσικής συγκυρίας. Σποραδικά και άτακτα μόνο μεταφράζονται κείμενα της νεότερης γραμματολογίας, τα οποία συχνά μας κερδίζουν, όχι μόνο με την καλά αφομοιωμένη ιθαγενή, σλαβική παράδοση, αλλά και την ευρύτερη. Κυρίως, βέβαια, με αφορμή το ρωσικό φαινόμενο, αξίζει κανείς να γενικεύει, χωρίς να διακινδυνεύει την κρίση, ότι δηλαδή ο βαρύς και πλούσιος ίσκιος του πολιτισμικού παρελθόντος μιας χώρας είναι φυσικό να επηρεάζει αποφασιστικά τα σημερινά της δρώμενα. Οπότε η περίπτωση Κούρκοφ, ας πούμε, μοιάζει μοιραίος καρπός της συνάντησης των προηγούμενων πνευματικών συντελεστών.

Ο Ρώσος αυτός συγγραφέας είναι ορατό διά γυμνού οφθαλμού ότι κολυμπά με άνεση στα διδάγματα του Γκόγκολ, του Τσέχοφ, αλλά και των Δυτικών υπαρξιακών συγγραφέων, με μία ποιητική η οποία έχει, επίσης, οφειλές τόσο στον noir κινηματογράφο όσο και στο κριτικό του σοβιετικού συστήματος, σαρκαστικό έργο πολλών μεταπολεμικών συμπατριωτών του σκηνοθετών της οθόνης.

Το στιλ του Κούρκοφ είναι απλό: οι προτάσεις του κινούνται στο πλαίσιο του περιγραφικού ρεαλισμού, αλλά στο εσωτερικό αυτής της μανιέρας σημειώνονται μικρές ανατροπές, τις οποίες χρωματίζει μία απαλή και αβρή ματιά πάνω στα πράγματα καθώς και μία αίσθηση του τραγικού ταυτόχρονα. Το παράλογο συλλαμβάνεται ως μία απολύτως οικεία κατάσταση στο βάθος της πιο καθημερινής χειρονομίας, αλλά και ως μία ασύμβατη κατάσταση με την αόριστα διαχυμένη στη συνείδηση τάση για κανονικότητα. Εξάλλου, η φράση του μότο, για να επανέλθω, μιλάει ακριβώς για έναν «χαμένο Παράδεισο». Ωστόσο, έχεις την αίσθηση ότι στο κείμενο κυκλοφορεί και μία υπόρρητη απελπισία υπαρξιακού τύπου, ίσως απότοκη της «σλάβικης ψυχής», ενορχηστρωμένη μαζί με όλες τις συναισθηματικές φορτίσεις που κουβαλάει η τόσο ρευστά πληθωρική και τόσο παραγωγική για τους Ρώσους καλλιτέχνες (για να μείνουμε στο χώρο της δημιουργίας) έννοια.

Ο επίδοξος συγγραφέας Βίκτορ Ζολοταριόφ ζει στο σημερινό Κίεβο, μέσα σε ένα παράδοξο και εξπρεσιονιστικό από μόνο του κοινωνικό σκηνικό, που όλοι γνωρίζουμε ότι συνιστά την πραγματικότητα της Ρωσίας των Γέλτσιν, Πούτιν και πάει λέγοντας. Μαφιόζοι, νεόπλουτοι, έκλυση ηθών, ανασφάλεια και υλική στέρηση διαμορφώνουν το κάδρο ενός κόσμου που κάποτε πολλοί νόμιζαν ότι θα αλλάξει την πορεία της ανθρωπότητας. Ο ήρωάς μας ως «πνευματική» μονάδα δεν αρκείται μόνο στο ...μετασοσιαλιστικό ιδανικό της επιβίωσης, αλλά επιζητεί και κάτι άυλο: να γράψει κάποτε επιτυχημένα μυθιστορήματα. Υστερα από μία ερωτική απογοήτευση μένει μόνος και γι' αυτό δέχεται να αναλάβει τη φιλοξενία στο διαμερισματάκι του ενός πιγκουίνου, ο οποίος έχει μείνει χωρίς στέγη μετά τη διάλυση κάποιου κοντινού ζωολογικού κήπου. Ο Κούρκοφ, χωρίς να ενδώσει σε κάποιον γλυκασμό και να γίνει γραφικός, σκιτσάρει το «ζευγάρι» με τον πλάγιο φωτισμό που απαιτείται, δημιουργώντας μια παράξενη εικόνα από αυτή τη συγκατοίκηση, σουρεαλιστική και ώς έναν βαθμό τρυφερά σκοτεινή.

Ο Βίκτορ, ως γνήσιος απόγονος κάποιου με κατάληξη ονόματος σε «ακιν», που έρχεται κατευθείαν από τη λίγο γελοία όσο και τραγική πινακοθήκη ηρώων του Γκόγκολ, του Τσέχοφ ή του Γριμπογιέντοφ, γίνεται αποδέκτης μιας τρελής ιδέας για δουλειά από έναν ύποπτο εκδότη εφημερίδας: να φτιάξει ένα αρχείο νεκρολογιών για άτομα που δεν έχουν ακόμα πεθάνει. Ο άνεργος και φτωχός συγγραφέας μας δέχεται κι έτσι, με βάση τα βιογραφικά στοιχεία των ...μελλοθανάτων που του δίνει ο εργοδότης του, εκείνος αρχίζει να εξυμνεί ποιητικώ τω τρόπω την πολιτεία ανθρώπων αγνώστων με τρόπο πρωθύστερο. Ο εκδότης μένει ικανοποιημένος από το στιλ του Βίκτορ και τον αμείβει ικανοποιητικά. Ο τελευταίος βυθίζεται ημέρα με την ημέρα στο αλλόκοτο αυτό σπορ, αντιμετωπίζοντας τα πρόσωπα ως οιονεί νεκρούς, μέχρις ότου οι ήρωές του αρχίζουν να πεθαίνουν πραγματικά ...θύματα σκοτεινών λογαριασμών με τον υπόκοσμο, στον οποίο είναι αναμεμειγμένος και ο εκδότης. Δεν χρειάζεται, φαντάζομαι, να σχολιάσει κανείς το εύρημα της πρωθύστερης νεκρολογίας, που θα μπορούσε να είναι μία θαυμάσια αλληγορία για τη γραφή και τη δημιουργία εν γένει.

Εν τω μεταξύ στην παρέα ανθρώπου και ζώου έρχονται να προστεθούν δύο γυναίκες: η μικρή Σόνια, κόρη ενός δημοσιογράφου που πρέπει να εξαφανιστεί για να γλιτώσει την εκτέλεση (από τους ίδιους σκοτεινούς κύκλους στους οποίους εκών-άκων έχει εισέλθει ο Βίκτορ) και η Νίνα, μία μπέιμπι σίτερ. Με τη νεαρή γυναίκα ο κάπως χλομός συναισθηματικά ήρωας συνδέεται ερωτικά και σκέφτεται να αποσυρθεί μαζί της στην επαρχία. Οταν, όμως, οι βίαιοι θάνατοι των προνεκρολογουμένων αυξάνονται, η συμμετοχή του Βίκτορ παίρνει χαρακτήρα εφιαλτικό και ο ίδιος μπλέκεται σε ένα αδιέξοδο παιχνίδι χωρίς όρους, με τελικό υποψήφιο θύμα -ποιον άλλον;- το συντάκτη των νεκρολογιών.

Ενα συγκρατημένο «μαύρο χιούμορ» καθώς και το στοιχείο της υποβολής διαποτίζουν τα πάντα. Ο αναγνώστης προσπαθεί, παράξενα γοητευμένος, να πλάσει τη φιγούρα του ανθρώπου και του όρθιου πτηνού δίπλα δίπλα στο σπίτι και στο χιονισμένο τοπίο, τον πιγκουίνο να στέκεται δίπλα σε ανοιχτούς τάφους στις κηδείες των νεκρολογουμένων, όπου αναγκάζεται να πηγαίνει ο Βίκτορ, για να τον φωτογραφίζουν οι μαφιόζοι μ' αυτόν κ.λπ.

Οι χαρακτήρες πάντως, ανεξαρτήτως ηθικού προσήμου, πλάθονται με ακραία θερμότητα· το βλέμμα του Κούρκοφ μεταδίδει αποτελεσματικά αυτή τη θερμοκρασία εν μέσω ενός κόσμου διαλυμένου, ο οποίος προσπαθεί στο όριο να διασώσει θραύσματα του προσώπου του. Πίσω από τον κραδασμό της γραφής του χαρισματικού αυτού πεζογράφου διακρίνεις την προστατευτική «επένδυση» μιας τσεχοφικής αίσθησης των πραγμάτων: εκείνης που πρώτα θέλει να τα κατανοήσει για να τα υπερβεί ενδεχομένως. Ετσι και ο Κούρκοφ, με μεγάλο σεβασμό και αίσθημα απέναντι στο αντικείμενό του, το αντιμετωπίζει με το δέος που του αξίζει: καταλαβαίνουμε αυτήν τη βαθύτερη μέριμνά του να μην παρωδήσει τίποτε, βγάζοντας πρώτα υπερφίαλα τον εαυτό του απ' έξω. Εχει πετύχει, λοιπόν, ο συγγραφέας μας να πλάσει στους βαθμούς του αλκοόλ, το οποίο ρέει άφθονο στο παγωμένο Κίεβο, μία ανάλογη ηθική προς τον Αλλον, δηλαδή μία αδιαπραγμάτευτη συμπάθεια. Παρ' ότι ο ήρωάς του είναι συγκρατημένος ερωτικά, το αίσθημα προσπαθεί να ξεχειλίσει από τις ρωγμές που ο Κούρκοφ αφήνει στο κτίσμα του. Αυτή τη γενική, συναισθηματική διαθεσιμότητα η αφήγηση μας αφήνει να την αντιληφθούμε από τον προσεκτικό, θα 'λεγα, τρόπο αναπαράστασης της ζωής, όπου και το γελοίο ή το ζοφερό εντάσσονται εγκάρδια και ίσως στωικά (αν και η ρέμβη είναι παρούσα) στο συνολικό φαινόμενο.

Καμία αντίρρηση για τα ελληνικά της Αγγελίνας Κοκμαδή, η οποία υπερασπίστηκε ένα κείμενο που «καίει σαν πάγος», για να θυμηθούμε μια κρίση για τον Λακλό, μείον την απόλυτη «αποστασιοποίηση» του τελευταίου. Ο Κούρκοφ προσφέρει ένα βιβλίο που υποβαστάζεται από το συναίσθημα, εκτός των άλλων. Επιπλέον, έγραψε ένα μυθιστόρημα «πολλών ταχυτήτων», καθρέφτη μιας κοινωνίας, μαζί με τ' άλλα, αλλά μας έδωσε κι ένα μικρό όσο και σημαίνον δείγμα γραφής για την ικανότητα επιτάχυνσης που μπόρεσε να έχει μία παράδοση όπως η ρωσική.



ΤΑΣΟΣ ΓΟΥΔΕΛΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 04/10/2002

Κριτικές

Δεν βρέθηκαν δημοσιεύσεις

Γράψτε μια κριτική
ΔΩΡΕΑΝ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ!

Δωρεάν αποστολή σε όλη την Ελλάδα με αγορές > 30€

ΒΙΒΛΙΑ ΧΕΡΙ ΜΕ ΧΕΡΙ

Γιατί τα βιβλία πρέπει να είναι φτηνά!

ΕΩΣ 6 ΑΤΟΚΕΣ ΔΟΣΕΙΣ

Μέχρι 6 άτοκες δόσεις με την πιστωτική σας κάρτα!