Το ακανθερό βλέμμα του κοινωνικού αποκλεισμού

Ο κοινωνικός αποκλεισμός και η περιθωριοποίηση είναι δύο σιαμαία αδέρφια. Αποτελούν τις δύο όψεις ενός και του αυτού νομίσματος. Αναφύονται, εμφυλοχωρούν και ενδημούν όταν οι θεσμοί της δημοκρατίας αποθεσμοποιούνται και αποχυμοποιούνται λειτουργικά. Όταν ο άνθρωπος προσπαθεί να διέλθει τα διόδια του δρόμου της ζωής με πλαστό αξιακό σύστημα είναι βέβαιο ότι θα βρεθεί αναποδογυρισμένος με το κεφάλι κάτω και τα πόδια πάνω, έωλος και αιωρούμενος.

Η κοινωνική δημοκρατία πρέπει να εξασφαλίζει τη λειτουργία του κοινωνικού ασανσέρ ώστε οι αποκλειόμενοι και περιθωριοποιούμενοι κάθε φορά να βρίσκουν εύκολα το δρόμο επανόδου στην κανονικότητα. Ο κοινωνικός αποκλεισμός, ο οποίος εντείνεται με βάση την κοινωνική θέση του αποκλειόμενου αποτελεί ένα εξόχως πολιτικό ζήτημα λόγω των διευρυμένων ταξικών αντιθέσεων. Όσο οι ανισότητες διευρύνονται σε μια κοινωνία τόσο η φυγόκεντρη κοινωνική δυναμική εκσφενδονίζει όλο και περισσότερους ανθρώπους έξω από τα λεγόμενα φυσιολογικά της τείχη. Και όσο η λειτουργικότητα των θεσμών της κοινωνικής δημοκρατίας περιορίζει τις ανισότητες τόσο οι κεντρομόλες κοινωνικές δυνάμεις επαναφέρουν τους περιθωριοποιημένους στο φυσιολογικό κοινωνικό γίγνεσθαι.

Η συναισθηματική υπεροχή που πηγάζει από το άκαρπο «εγώ», βρίσκεται συνήθως σε λανθάνουσα ή υπολανθάνουσα κατάσταση στον ψυχικό κόσμο κάθε ανθρώπου. Όταν αυτό το υπεροχικό αίσθημα αφυπνιστεί και δεν χαλιναγωγηθεί, δημιουργεί ένα φορτισμένο περιβάλλον, που ωθεί ακόμα και σε ένα μικρό κύκλο ανθρώπων κάποιους από αυτούς σε μια μορφή περιθωριοποίησης. Μια τέτοια συμπεριφορά υποκρύπτει βία και καθίσταται μαρτυρική σε όσους τη βιώνουν.

Το αντίδοτο σε αυτά τα φαινόμενα είναι η αυτοπεποίθηση που πρέπει να καλλιεργείται διαρκώς και στην οικογένεια και στο σχολείο, γιατί χειραφετεί τον άνθρωπο και τον καθιστά ικανό να αντιστέκεται κάθε φορά στα φαινόμενα περιθωριοποίησης και κοινωνικού αποκλεισμού που μπορούν να τον συναντήσουν στη ζωή του. Για να αντιμετωπίζει ο άνθρωπος τα ασύνορα φαινόμενα του κοινωνικού αποκλεισμού και της περιθωριοποίησης οφείλει να αποψύξει κάθε στοιχείο της αισθαντικότητάς του και να καταψύξει ότι αλαζονικό και υπεροχικό του χαρακτήρα του που τελικά μετατρέπεται σε τραυματικό βέλος κατά της αξιοπρέπειας του συνανθρώπου του.