Κουμκουάτ

1902. Η Βασιλική γεννιέται στο πατρικό της σπίτι στην Άρτα. Κι εκεί ξεκινάει η αφήγηση του οδοιπορικού της, με φόντο τη μετάβαση από την τουρκική κυριαρχία στην ανεξαρτησία και την άνθηση του τόπου. Η ακμή, ο πόλεμος, η Κατοχή, η Απελευθέρωση, μια ολόκληρη ζωή καθορισμένη από τη μοίρα και τα παιχνίδια της, από τις κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές, αλλά και από τα πρόσωπα που εμφανίζονται στο διάβα του χρόνου· η ωραία Ελένη και ο Χαρίλαος, που άργησε να έρθει, η Παρέσα η Σμυρνιά και η Αργυρώ η κοκέτα, τα αγόρια της και η μικρή της Θεοδώρα µε το λάθος όνομα, ο Βασιλάκης, το παραπαίδι, και τόσοι άλλοι που δένουν τη ζωή τους με τη δική της.
Και όλα αυτά µε τον θρύλο της Αγίας Θεοδώρας να συντροφεύει και να παρηγορεί τη Βασιλική, και τη σκιά του αγαπημένου της δέντρου κουμκουάτ να συνδέεται άρρηκτα µε τις μνήμες της και να γίνεται ο πιο κρυφός εξομολογητής της.

Η Πηνελόπη Κουρτζή γράφει για το νέο της μυθιστόρημα ΚΟΥΜΚΟΥΑΤ:

Οι ιστορίες συνήθως ζουν μέσα μου, μέχρι να έρθει η στιγμή να ζωντανέψουν. Με συνοδεύουν από τα παιδικά μου χρόνια, όπως η ιστορία της Βασιλικής του Kουμκουάτ, και τις έχω δει με τα μάτια μου ή έχουν φτάσει στ’ αυτιά μου από τους προγόνους μου. Με έχουν βρει αυτές, στο πρόσωπο του άντρα μου και στα μέρη που περπάτησε μικρός στη Μυτιλήνη, και με περιμένουν εκεί κρυμμένες στη γωνία σε παλιά ημερολόγια και φωτογραφίες. Με συναντούν στα πρόσωπα φίλων όταν μου λένε «άκου να σου διηγηθώ μια ιστορία…»

Αγαπώ τις αληθινές ιστορίες όσο τίποτε άλλο. Τα πραγματικά πρόσωπα του παρελθόντος όπως ποζάρουν σε παλιές φωτογραφίες, οι γραφικοί χαρακτήρες όπως αποτυπώνονται σε γράμματα κιτρινισμένα. Τα γεγονότα όπως φτάνουν σ’ εμένα από διηγήσεις, έχοντας χρωματιστεί από τις μνήμες τρίτων που τα έχουν ζήσει με τον δικό τους τρόπο.

Τα πρόσωπα αυτά τα ερωτεύομαι, τους αλλάζω όνομα, τα πλάθω στο μυαλό μου, τα ζωγραφίζω με δικά μου χρώματα και τους δίνω δικές μου συμπεριφορές. Μερικές φορές πραγματοποιώ τα όνειρά τους και άλλες διηγούμαι την πραγματική πορεία τους. Πάντα, όμως, σέβομαι τους ήρωές μου, τους πραγματικούς πρωταγωνιστές της ζωής, και φροντίζω να μένουν αναλλοίωτοι και αναγνωρίσιμοι στα μάτια των ανθρώπων που τους έχουν ζήσει και που μου επέτρεψαν να τους χρησιμοποιήσω.

Είναι εντυπωσιακό πόσο οι άνθρωποι θέλουν κάποιες φορές να μιλήσουν για το παρελθόν, να το ζωντανέψουν και να το ξαναζήσουν. Πόσο χορεύουν με τη μουσική, πώς απολαμβάνουν τα χρώματα του δειλινού, πόσο συναίσθημα και πόση ενέργεια έχουν στοιβάξει μέσα στα ενθύμιά τους. Περπατάω στους δρόμους της ζωής τους, στις γειτονιές τους και σχεδόν εμφανίζονται μπροστά μου. Ντυμένοι στα χοντρά τους τον χειμώνα, με τα άσπρα τους το καλοκαίρι. Αγοράζουν ντομάτες στον μανάβη ή ερωτεύονται κρυφά στα σοκάκια ενός νησιού ή μιας πρωτεύουσας.

Έτσι και στο Κουμκουάτ· ένα πραγματικό σπίτι, ένα κουμκουάτ που ακόμα υπάρχει σε μια γλάστρα, αληθινοί άνθρωποι που είχα την τιμή να γνωρίσω. Όλα υπαρκτά και μια μοίρα που δε χρειάζεται τίποτα φανταστικό για να είναι συγκλονιστική. Μια ζωή από αυτές που όλοι ονειρευόμαστε και διαβάζουμε σε μυθιστορήματα, μια εποχή του προηγούμενου αιώνα, που όμως είναι τόσο κοντά μας όσο μια ανάσα, και άνθρωποι τόσο αυθεντικοί όσο αυτοί που έχουμε όλοι δίπλα μας.

Και όταν η πραγματική ιστορία έχει χαμένους κρίκους που δεν μπορώ να βρω, τότε αυτοσχεδιάζω. Προσθέτω γεύσεις και εικόνες και αν συμφωνούν οι πρωταγωνιστές του βιβλίου μου τις υιοθετούν. Αλλιώς με στέλνουν οι ίδιοι σε άλλους δρόμους, με τη θέλησή τους και τη ζωντάνια τους.

Στο Κουμκουάτ, περπάτησα στα σοκάκια της Άρτας και της Κέρκυρας. Σε μέρη που αν τα επισκεφτείτε θα τα αναγνωρίσετε και που κρατάνε αυτούσιο το άρωμα του βιβλίου και των πρωταγωνιστών του. Τώρα περπατάω στα σοκάκια της Μυτιλήνης του 19ου αιώνα ψάχνοντας τα δεκατρία μπαλώματα της Νόρας, μιας γυναίκας της οποίας ανυπομονώ να σας διηγηθώ την ιστορία.