Μικρό τρίπτυχο του νόστου

[...]Με το καινούργιο του βιβλίο ο Π.Κ. επιχειρεί την επάνοδο στην "απλότητα" την οποία αποστρέφεται η περίπλοκη εποχή μας. Ο ελάσσων τρόπος της γλώσσας του συγγραφέα ίσως μπορέσει έστω για λίγο να αναμετρηθεί με τη σκόνη και να κάνει την καρδιά του αναγνώστη να επανοδεύσει στην Πατρίδα, να επαναπατριστεί στο γελαστό ακρογιάλι, εκεί όπου "τα μάτια θυμούνται, η μύτη μυρίζει, το δέρμα ριγεί και υπάρχουν απαντήσεις για όλες τις απορίες".

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Η πρωταρχική συγκίνηση, κινητήρια καλλιτεχνική δύναμη κατά τον Εζρα Πάουντ, και όχι μόνον, πείθει και στα τρία διηγήματα του κομψού αυτού τομίδιου τόσο για την αυθεντικότητά της όσο και για τη δυνατότητά της να αποτελέσει ικανό και αναγκαίο έρεισμα ή εφαλτήριο περαιτέρω κειμενικών εμπεδώσεων. Οι κύριοι χαρακτήρες συγκαταλέγονται μεν στις στερεότυπες μονάδες-αθύρματα της μεταπολεμικής ελλαδικής κυψέλης, ιδίως σε εκείνες της περιφέρειάς της, αλλά φωτιζόμενες ποικιλοτόπως αποκτούν ένα άλλο ειδικό βάρος, μια σαφώς ευρύτερη ανθρωπολογική πολυσημία. Η ειδικότερη μυθοπλαστική πρόθεση, λίαν ευδιάκριτη, απαλλαγμένη δηλαδή από διάφορες εννοιολογικές συσκοτίσεις, οι οποίες συχνότατα, ως γνωστόν, ταλανίζουν άλλους, ημεδαπούς και αλλοδαπούς υπηρέτες των λέξεων, τιμάται δεόντως στο πεδίο της απαιτητικής αφηγηματικής πράξης μέσα από τις εφαρμογές μιας λειασμένης, επιτήδειας όντως γραφής. Αυτά είναι εν ολίγοις τα εμφανή γνωρίσματα των εκφάνσεων του δημιουργικού λόγου, όπως τον ασκεί ο αθόρυβος, αλλά εξίσου λυσιτελής αυτός συγγραφέας στη διαχείριση του υλικού, πρωτίστως βιωματικού, και στο «Μικρό τρίπτυχο του νόστου».

Το ζευγάρι των κατά τα φαινόμενα ανυποψίαστων για τα μυστικά του κόσμου αεροπορικών τουριστών στο δεύτερο διήγημα, με τίτλο «Καρβέλι από την πατρίδα», είναι οι συμπολίτες μας εκείνοι, οι οποίοι, παρά τις ισοπεδωτικές συνθήκες διαβίωσης και εργασίας, τις οποίες εγκαθιστά και τακτικά ανανεώνει το σύγχρονο σύστημα παραγωγής και αναπαραγωγής «μέσων πολιτισμού» στον δυτικοευρωπαϊκό χώρο εν γένει, διατηρούν ακόμη τα μάτια της ψυχής τους ανοιχτά. Ετοιμοι την κατάλληλη στιγμή να συλλάβουν το απώτερο μήνυμα της κρίσιμης στιγμής και δι' αυτού να αναχθούν σε καθαρότερες σφαίρες εποπτικής αντίληψης, εκτιμούν τις αλληγορίες και αξιοποιούν στο έπακρο τις επιφανειακά αθώες συνδηλώσεις του ογδοντάχρονου και πλέον συνεπιβάτη τους, ο οποίος, αντί για άλλα ενθύμια από την πατρίδα, μεταφέρει στον γιο του, διακεκριμένο μετανάστη μας στην ημιφασματική Αργεντινή, απλώς άρτον (= σώμα) ελληνικό.

Εκεί ακριβώς όπου τα πράγματα, οι έννοιες και οι ταυτότητες καταυγάζουν μιαν αναβαθμισμένη διάσταση ηθικής, μιαν άλλη αλήθεια, ανώτερη ποιοτικά από εκείνην, την οποία υποστηρίζει με τη γνωστή έμφασή της η καταχρηστικά ονομαζόμενη αντικειμενική πραγματικότητα, επείγονται να μετοικήσουν με τη σειρά τους οι ήρωες του βιβλίου. Εξού και η εμβέλεια των προτεινόμενων ενδοδιηγητικών δεικτών. Ο Θανάσης Κουσαθανάς (Μύκονος, 1945, διακρίσεις: Βραβείο Μαρίας Πέτρου Ράλλη και Κρατικό Λογοτεχνικό Βραβείο Χρονικού-Μαρτυρίας ) αντί, με άλλα λόγια, να συμβιβαστεί με τα ήθη της λογοτεχνικής αγοράς των ημερών μας, ενδίδοντας σε μιαν ανενδοίαστη, δήθεν ανατρεπτική λογοδιάρροια, εστιάζει την προσοχή του στη διαπραγμάτευση των αξιών της ζωής, των λεγόμενων συνήθως απαξιωτικά παραδοσιακών, οι οποίες συνέχουν το όραμα, αλλά και τις εμπράγματες, αιγαιοπελαγίτικες εμπειρίες του.

Το θησαυροφυλάκιο άλλωστε των τιμαλφών της πρώτης ηλικίας παραμένει ανελλιπώς γεμάτο. Το γράψιμο αυξάνει, πολλαπλασιάζει κατ' επέκτασιν τον χρόνο. Οι αισθήσεις πανηγυρίζουν την ευεργετική διά της επιλεκτικής γραφής επανάκτηση του αγαθού. Τα εικονοφιλικά δεδομένα της εποχής των μειζόνων αυθορμησιών τού (ξαναγεννημένου) παιδιού- συγγραφέα συνιστούν εν τέλει το Είναι. Η επιλογική εξομολόγηση του πρώτου διηγήματος, με τον εξόφθαλμο μαγικό τίτλο «Ακόλλ χομ μπελουάχντα», είναι, θαρρώ, ενδεικτική των συγκεκριμένων συγγραφικών προαιρέσεων: Οσο περνούν τα χρόνια, όλο και συχνότερα παλιννοστούν τα φαντάσματα της παιδικής μας ηλικίας. Δεν γκρινιάζουν, δεν διαβάλλουν, δεν φθονούν, προπαντός δεν φλυαρούν, μας υπενθυμίζουν μόνο το μερτικό τους ευγενικά, αλλά αποφασιστικά, δίχως κραυγές και δίκαννα. (βλ. σελ. 39)

Οι υφολογικές ισορροπίες διατηρούνται, οι συγκερασμοί ακραιφνώς ρεαλιστικών στοιχείων και αμιγώς φαντασιακών παραμέτρων κρίνονται επιτυχείς, οι διάσπαροι υπαινιγμοί μάς προετοιμάζουν για την τελική μας έξοδο από το ζοφερό δάσος του «ενταύθα» στο ξέφωτο της δικαιοσύνης των όντων. Κοντολογίς, με το εικοστό, αν δεν σφάλλω στην καταμέτρηση, αυτό έργο του ο Παναγιώτης Κουσαθανάς επαληθεύει την εγκυρότητα των συνθετικών του ικανοτήτων στο πεδίο των αποτελεσματικών αποτυπώσεων των υποθέσεων της ψυχής.



ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 17/11/2006