Ο Μακρυγιάννης και το σκάνταλο

«[Ο Μακρυγιάννης] ήταν ο άνθρωπος σκάνταλο, απαιτούσε, γκρίνιαζε, συνωµοτούσε - δε βολεύονταν πουθενά. Σαν τους αρχαίους Αθηναίους που δεν ησύχαζαν ποτέ ούτε αυτοί ούτε άφηναν τους άλλους να ησυχάζουν, ολούθε κι αυτός ανακατωµένος. (...) «Ανάγκη ελθείν τα σκάνδαλα», ν’ ανακατώνουν τον κόσµο, ίσως γλιτώσει το επαπειλούµενο τέλµα, να γίνει καµιά φορά «κόσµος». Ανάγκη λοιπόν ελθείν τα σκάνδαλα, κι αλίµονο πάλι σ’ αυτόν «δι’ ου το σκάνδαλον έρχεται». Πάντοτε αδικηµένος, πάντοτε παραγκωνισµένος, κατατρεγµένος έως θανάτου. Ο Μακρυγιάννης κατέβαλε πλούσιο το τίµηµα του θανάτου του».(Από τον πρόλογο του συγγραφέα.)Στην ανά χείρας έκδοση περιλαµβάνονται τα δοκίµια του Λουκά Κούσουλα «Ο Ντερνύς και ο εριγνής», «Μακρυγιάννης», «Φιλοσοφώτερον και σπουδαιότερον», «Επεισόδιον εις τον Μακρυγιάννην», «Ο Μακρυγιάννης και ο µύθος». Γραµµένα χωρίς ιδιαίτερο προγραµµατισµό και σε χρόνους ανύποπτους του ενός για το άλλο, αναφέρονται στον Μακρυγιάννη µε τον τρόπο της λογοτεχνικής κριτικής, όπως την εννοεί ο συγγραφέας τους. Επικεντρώνονται κυρίως στην συγγραφική τέχνη του αποµνηµονευµατογράφου, στα εκφραστικά του µέσα, στο ήθος και στο ύφος του.

Η λέξη, «το σκάνταλο», δεν είχε προβλεφτεί όταν γράφονταν τα κείμενα του βιβλίου. Αυτά, χωρίς ιδιαίτερο προγραμματισμό και σε χρόνους ανύποπτους του ενός για το άλλο, αναφέρονται στο θέμα τους, τον Μακρυγιάννη, με τον τρόπο της λογοτεχνικής κριτικής, όπως την εννοεί ο συγγραφέας τους. Παρατηρήσεις και σχόλια στη συγγραφική τέχνη του απομνημονευματογράφου, όπως έρχεται κι αυτή στο φως σε επιμέρους «επεισόδια» του έργου του, στα εκφραστικά λεγόμενα μέσα, στο ήθος και το ύφος του. Το σκάνταλο προέκυψε ύστερα.
Γράφει ο Μακρυγιάννης: «Θα έλεγαν ότι κι όντως, εγώ είμαι το σκάνταλο σε όλα αυτά κι ανακατώνω τον κόσμο».