Δεδομένα και ιδέες για τον παγκόσμιο καπιταλισμό

Πόσο έχει αλλάξει, άραγε, η πολιτική οικονομία του παγκόσμιου καπιταλισμού, δέκα χρόνια μετά το ξέσπασμα της Μεγάλης Ύφεσης;
Οι αντιθέσεις μεταξύ κρατών έχουν οξυνθεί, ως αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων, των μεταβολών στην κατανομή της ισχύος μεταξύ των πλούσιων δυτικών και των μεγάλων αναδυόμενων οικονομιών. Στο εσωτερικό των προηγμένων χωρών, οι μεγάλες δομικές αλλαγές έχουν προκαλέσει οικονομική διαίρεση, κοινωνική δυσφορία και πολιτική διαμαρτυρία, τροφοδοτώντας το ακροδεξιό φαινόμενο και υποκινώντας τα προστατευτικά αντανακλαστικά των κυβερνήσεων. Είναι όμως αλήθεια ότι η παγκοσμιοποίηση οπισθοχωρεί; Μια τέτοια διαπίστωση θα ήταν μάλλον πρώιμη και πιθανώς άστοχη. Οι προτιμησιακές συμφωνίες εμπορίου και οικονομικής συνεργασίας διατηρούν, σε ικανό βαθμό, την προγενέστερη (πριν από την Μεγάλη Ύφεση) δυναμική τους, ενώ το διεθνές χρηματοοικονομικό και νομισματικό σύστημα έχει μείνει ουσιωδώς απαράλλακτο. Οι κίνδυνοι που προκάλεσαν την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση παραμένουν, επομένως ενεργοί.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου είναι προϊόν της αλληλεπίδρασης των εγχώριων και των διακυβερνητικών αντιθέσεων, αλλά δεν απειλεί, αφ' εαυτής, την διαδικασία ολοκλήρωσης των Ευρωπαϊκών οικονομιών. Μπορεί οι ενδο-Ευρωπαϊκές αντιθέσεις να επιτείνονται, ιδίως ως αποτέλεσμα της πίεσης των μεταναστευτικών ροών, όμως το μείζον πρόβλημα έγκειται στην επιδείνωση των μακροοικονομικών και των κοινωνικών ανισορροπιών, κυρίως μεταξύ των κρατών μελών της νομισματικής ένωσης. Οι εφαρμοσμένες θεσμικές μεταρρυθμίσεις δεν διορθώνουν -μάλλον επιτείνουν- την βασική αστοχία του Ευρωπαϊκού υποδείγματος μακροοικονομικής σταθεροποίησης, δηλαδή, την θεσμική παρεμπόδιση της δημοσιονομικής πολιτικής και την σχεδόν αδιάλλακτη νομισματική κυριαρχία. Τούτο συνεπάγεται, μεταξύ άλλων, την αποδυνάμωση των μηχανισμών του αναδιανεμητικού κοινωνικού κράτους, ιδίως στις φτωχότερες και ελλειμματικές οικονομίες.
Ο παγκόσμιος καπιταλισμός του εικοστού πρώτου αιώνα, πρωτίστως ο δυτικός καπιταλισμός, μοιάζει ολοένα και περισσότερο στην οικονομία του Τομά Πικετί - χαμηλοί (κανονικοί) ρυθμοί μεγέθυνσης, αυξανόμενη συγκέντρωση του πλούτου, μεγάλες εισοδηματικές ανισότητες. Και η οικονομική θεωρία μοιάζει αμήχανη κανονιστικώς, έχοντας εισφέρει στην διανοητική εκλογίκευση του κόσμου τούτου.