Δημοκρατικός και αντιδημοκρατικός λόγος

«Η δημοκρατία», καταλήγει το βιβλίο, «είναι ένα ιδιαίτερο πολίτευμα, μια αγωνιστική αξίωση αλλά και μια συνολική στάση που προσδιορίζει χαρακτήρες και καθημερινές πρακτικές».Ως τέτοια είναι διαρκώς σε σύγκρουση με ό,τι την αποσταθεροποιεί ή την αποδομεί. Ο λόγος της, εκείνος που χαρακτηρίζει δημοκρατικές πολιτικές, δημοκρατικές συμπεριφορές αλλά και δημοκρατικές προσωπικότητες, υφίσταται τις συνέπειες του ρευστού ορισμού και της διαρκούς αμφισβήτησής της. Στη διαρκή αυτή αναδιοργάνωση του δημοκρατικού λόγου ενόψει όσων έχει να αντιπαλέψει, έννοιες, σχήματα αλλά και πρακτικές παίρνουν νέες σημασίες ή και εντάσσονται σε νέο πλαίσιο. Ο πληθωρισμός των αναφορών στη δημοκρατία –όπως και εκείνος των καταγγελιών φασιστικών δράσεων– συνοδεύει μια στρατηγική αποδυνάμωσης των δημοκρατικών αξιώσεων, συρρίκνωσης τους σε κοινούς τόπους. Η κίνηση αυτή σηματοδοτεί την απειλητική εξάπλωση και αποδοχή του μεταφασιστικού λόγου που, ως «απλώς» ακροδε-ξιός, επανεμφανίζεται σε όλη την Ευρώπη με ισχυρά πολιτικά και κοινωνικά ερείσματα.