Καρλ Κράους Αφορισμοί

Ο Καρλ Κράους γεννήθηκε τον Απρίλιο του 1874 στη Βοημία και πέθανε τον Ιούνιο του 1936 στην Αυστρία, δύο χρόνια προτού η χώρα προσαρτηθεί στο Τρίτο Ράιχ. Ο Καρλ Κράους, που καταγοήτευσε τον Ελίας Κανέττι στα νεανικά του χρόνια, όπως γίνεται καθαρό από τις επανειλημμένες αναφορές στην περίπτωσή του στην αυτοβιογραφία του, έκανε σχεδόν τα πάντα: σκηνοθέτησε και έπαιξε σε ερασιτεχνικές παραστάσεις, έγραψε θεατρικά έργα, δημοσίευσε αφορισμούς και δοκίμια και υπήρξε αριστοτέχνης της σάτιρας. Το έργο της ζωής του είναι το έντυπο «Πυρσός», το οποίο αρχίζει να τυπώνεται από το 1899, για να φτάσει μέχρι και το 1936, συμπληρώνοντας 922 τεύχη. Στις σελίδες του «Πυρσού», του οποίου από το 1911 αποτελεί τον μοναδικό συντάκτη, ο Καρλ Κράους αναπτύσσει όλη την πρωτοτυπία και την ανατρεπτικότητα του πνεύματός του, που αναζητεί εναγωνίως μια διέξοδο από την τεράστια πολιτική, οικονομική και καλλιτεχνική κρίση της εποχής του. Ενα από τα πιο διαβασμένα και συζητημένα δείγματα γραφής αυτού του εμβριθούς στοχαστή είναι οι αφορισμοί του, που έχουν συγκεντρωθεί σε τρεις τόμους, τιτλοφορημένους «Ρήσεις και Αντιρρήσεις», «Pro domo et mundo» και «Τη νύχτα». Επιλογή από αυτό το υλικό έχει κάνει ο Σπύρος Δοντάς για λογαριασμό της σειράς «Στοχασμοί», την οποία επιμελείται στις εκδόσεις «Στιγμή» ο Ν. Μ. Σκουτερόπουλος (μια επιλογή αφορισμών έκανε το 1992 και ο Αγγελος Παρθένης σ' ένα βιβλίο το οποίο κυκλοφόρησε υπό τον τίτλο «Ρήσεις και Αντιρρήσεις» από τις εκδόσεις «Opera»). Διαβάζει κανείς τους αφορισμούς του Καρλ Κράους και μένει έκθαμβος όχι μόνο από το βάθος και την καθαρότητα των συλλογισμών, αλλά και από την ένταση και την ποιότητα της διατύπωσής τους. Ο συγγραφέας θαυμάζει και ταυτοχρόνως φοβάται τις γυναίκες, λατρεύει τη γλώσσα, που θεωρεί πως αποτελεί το υψηλότερο βήμα της ανθρώπινης έκφρασης, μισεί τον εθνικισμό και τον πόλεμο, πιστεύοντας ότι από όποια μεριά κι αν τους εξετάσουμε εκπροσωπούν την απόλυτη καταστροφή, και είναι ταγμένος θιασώτης της τέχνης, από την οποία ζητάει όχι τη θεσμική καθιέρωση και την επαγγελματική κατοχύρωση, αλλά και μια συνεχή πνευματική εγρήγορση. Συνηθισμένος να μιλάει σε μεγάλα ακροατήρια και να μεταδίδει το πάθος και τη δύναμη της οργής του σε όσους έτρεχαν μετά μανίας να τον παρακολουθήσουν, ο Καρλ Κράους δεν διστάζει να τα βάλει με τη μαζικότητα των αντιλήψεων του κοινού, όπως και να διακηρύξει σε όλους τους τόνους την απόφασή του να κρατήσει ανεξάρτητη τη φωνή του. Τρέφοντας την καλύτερη ιδέα για την παιδεία, ο συγγραφέας ζητάει μιαν απολύτως ουσιαστική μόρφωση, η οποία θα υπερβαίνει το πλαίσιο της εκπαιδευτικής καθηκοντολογίας και θα συμβάλλει στην όξυνση της κριτικής ικανότητας. Ο Καρλ Κράους απεχθάνεται, επίσης, στο έπακρο κάθε μορφή ολοκληρωτισμού (το καλοκαίρι του 1933 τα έβαλε ανοιχτά με τη ναζιστική ιδεολογία), αναζητώντας επί ματαίω τον φανό ο οποίος θα απομακρύνει τις ευρωπαϊκές κοινωνίες από τον αυταρχισμό. Πολύ καλή η μετάφραση του Δοντά και εξαιρετικά πυκνό και κατατοπιστικό το εισαγωγικό του σημείωμα.



ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 01/08/2008