Ο περίεργος μη θάνατος του νεοφιλελευθερισμού

«Ο Colin Crouch έγραψε το πιο σημαντικό έργο για την πολιτική οικονομία του σύγχρονου καπιταλισμού από την εποχή του Keynes, του Kalecki και του Shonfield. Συλλαμβάνει πώς η ιδεολογία του νεοφιλελευθερισμού συνδυάστηκε με τη δύναμη των εταιρειών-γιγάντων ώστε να αλλάξουν αμετάκλητα τους αντίστοιχους ρόλους της κρατικής εξουσίας, των πολιτικών κομμάτων, των εταιρικών ρυθμίσεων και των ΜΜΕ. Και μέσα από τη διαδικασία αυτή, κατορθώνει επίσης να εξηγήσει το πιο εξόφθαλμο πολιτικό παράδοξο της εποχής, το ερώτημα, δηλαδή, γιατί –παρά τη φανερή αδυναμία των νεοφιλελεύθερων πολιτικών να εκπληρώσουν τις υποσχέσεις τους για ανάπτυξη, ευημερία και δικαιοσύνη? η αντίδραση των ψηφοφόρων και του κοινού ήταν τόσο θλιβερή και αναποτελεσματική».
Philippe C. Schmitter, European University Institute

«Ο Colin Crouch δείχνει πώς ο νεοφιλελευθερισμός όπως ενσαρκώνεται από τις μεγάλες εταιρείες προκάλεσε τη χρηματοοικονομική κρίση του 2008, και εντούτοις, κατά ειρωνικό τρόπο, αυτές επωφελήθηκαν από την κρίση τόσο για να πλουτίσουν όσο και για να ισχυροποιηθούν – σε βάρος όλων των άλλων. Ένα απαραίτητο ανάγνωσμα».
Michael Mann, University of California, Los Angeles

Η οικονομική κρίση των ετών 2008-2009 φαινόταν να αμφισβητεί θεμελιωδώς τον νεοφιλελευθερισμό, το σώμα εκείνο των ιδεών που αποτελεί την πολιτική ορθοδοξία των πιο προηγμένων οικονομιών τις τελευταίες δεκαετίες. Σε αυτό το σημαντικό νέο βιβλίο ο Colin Crouch υποστηρίζει ότι ο νεοφιλελευθερισμός θα ξεπεράσει αυτή την πρόκληση. Ο λόγος είναι ότι, αν και φαίνεται ότι αφορά τις ελεύθερες αγορές, στην πράξη ο νεοφιλελευθερισμός ενδιαφέρεται για την κυριαρχία της εταιρείας-γίγαντα στη δημόσια ζωή. Αυτή έχει ενταθεί, αντί να περιοριστεί, από τη χρηματοοικονομική κρίση και από την αποδοχή της ιδέας ότι ορισμένες χρηματοπιστωτικές εταιρείες είναι «πολύ μεγάλες για να καταρρεύσουν». Αν και ο πολιτικός διάλογος ασχολείται ακόμη εν πολλοίς με τις συγκρούσεις ανάμεσα στην αγορά και το κράτος, η επίδραση της εταιρείας και στα δύο είναι πολύ πιο σημαντική σήμερα.

Διάφοροι παράγοντες μας έχουν οδηγήσει σε αυτή την κατάσταση:

-η άσκηση επιρροής από τις εταιρείες («lobbying»), οι δωρεές των οποίων γίνονται όλο και πιο σημαντικές για πολιτικούς και κόμματα που κυνηγάνε το χρήμα
-η αποδυνάμωση ανταγωνιστικών δυνάμεων από εταιρείες που είναι αρκετά μεγάλες ώστε να διαμορφώνουν τις αγορές και να κυριαρχούν σε αυτές
-ο έλεγχος στην κρατική πολιτική που ασκούν εταιρείες οι οποίες έχουν συνάψει συμβόλαια παροχής δημόσιων υπηρεσιών και διατηρούν έτσι ιδιαίτερες σχέσεις με την κυβέρνηση
-η πρωτοβουλία στο πεδίο της ηθικής που έχουν αναλάβει εταιρείες οι οποίες διαμορφώνουν τις δικές τους ατζέντες εταιρικής κοινωνικής ευθύνης.

Η δημοκρατική πολιτική ζωή και η ελεύθερη αγορά αποδυναμώνονται και οι δύο από τις εν λόγω διαδικασίες, αλλά αυτές είναι εν πολλοίς αναπόφευκτες και όχι πάντα επιβλαβείς. Η ελπίδα για το μέλλον δεν βρίσκεται, λοιπόν, στην εξάλειψή τους ώστε να εγκαθιδρυθεί είτε μια οικονομία καθαρών αγορών είτε μια σοσιαλιστική κοινωνία. Βρίσκεται στην πλήρη υπαγωγή της εταιρείας-γίγαντα στον πολιτικό διάλογο και την αντιπαράθεση.