Ένα ταξίδι στα άστρα

Τα άστρα συνωμοτούσαν εκείνο το βράδυ...
1965. Σ' ένα πλανητάριο, στην περιοχή του Μανχάταν, ένα ορφανό αγόρι, ο δεκάχρονος Λόρεν, πέφτει θύμα απαγωγής, όταν κάποιοι τον αρπάζουν μέσα από τα χέρια της νεαρής θείας του, της Μάλα. Εκείνη θα τον αναζητήσει παντού, αλλά...
Κάποιες φορές, είναι γραφτό να χάνουμε όσους αγαπάμε...
Τίποτε πλέον δεν είναι το ίδιο. Η Μάλα αφήνεται σε μια ξέφρενη περιπλάνηση. Αλλάζει ζωή, ταξιδεύει συνέχεια, γνωρίζει τον έρωτα και το πάθος. Ο Λόρεν μεγαλώνει κοντά στον άνθρωπο που οργάνωσε την απαγωγή του, τον πάμπλουτο και αινιγματικό θείο του, Τζούλιους Σάμαξ, σ' ένα παράξενο ξενοδοχείο στο Λας Βέγκας. Εν τω μεταξύ τα χρόνια περνούν. Και οι δύο συνεχίζουν να ψάχνουν ο ένας τον άλλον, ώσπου...
Η ζωή αποφασίζει να ξεπληρώσει το χρέος της. Με τον πιο αναπάντεχο τρόπο...

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Το roman fleuve, το περίφημο γαλλικό μυθιστόρημα-ποταμός, είναι λογοτεχνική γραφή της προβιομηχανικής εποχής, που εκτός από την απόλαυση του μύθου του έπαιζε και το ρόλο της πληροφόρησης. Γι' αυτό και στις καλύτερες περιπτώσεις του διέθετε ένα πλουσιότατο πραγματολογικό υλικό, που ο συγγραφέας φρόντιζε να ενσωματώσει έντεχνα στο σώμα του έργου χωρίς να «βλάψει» την κυρίως ιστορία του. Αντιθέτως, της πρόσφερε βάθος και αυθεντικότητα, «φωτίζοντας» έτσι μια πραγματικότητα που ο αναγνώστης του αγνοούσε και δεν είχε άλλον τρόπο και μέσο να γνωρίσει. Ο Χέρμαν Μέλβιλ, για παράδειγμα, στο «Μόμπι Ντικ» (1851) περιγράφει το κυνήγι της φάλαινας και όλα όσα σχετίζονται με αυτό με τέτοια συναρπαστική παραστατικότητα, ώστε το υπαρξιακό πρόβλημα του Αχάμπ μοιάζει να υποσκελίζεται. Κάτι ανάλογο κάνει και ο Ιούλιος Βερν· ταξιδεύει τον έκθαμβο αναγνώστη του από τις παγωμένες εκτάσεις της Αρκτικής μέχρι τα παρθένα δάση της αφρικανικής ζούγκλας, παρουσιάζοντας με ένα πλήθος λεπτομερειών όχι μόνο τους κατοίκους των εν λόγω περιοχών με όλες τις πολιτισμικές ιδιομορφίες τους, αλλά και όλη την πανίδα και χλωρίδα τους.

Με την πάροδο του χρόνου, όμως, το είδος παρήκμασε και εκφυλίστηκε και το μόνο που έμεινε απ' αυτό ήταν η πολυσέλιδη φλυαρία του, οι χάρτινοι ήρωές του και η αδικαιολόγητη κινητικότητα στη θέση της εσωτερικής περιπέτειας που υπαγόρευε την εξωτερική. Η πολυπλοκότητα του μύθου, η κατασκευασμένη βία και η λεγόμενη κινηματογραφική δράση έχουν αντικαταστήσει το πνευματικό του υπόβαθρο, το αληθινό χρώμα της εποχής και τη γεύση του κόσμου. Η λογοτεχνία, εν ολίγοις, έχει δώσει τη θέση της στην επιπεδογραφία. Το διαπιστώνει κανείς στο σύγχρονο λαϊκό αμερικανικό μυθιστόρημα· ακόμη και το πραγματολογικό υλικό που χρησιμοποιεί ενίοτε δεν κατορθώνει να το διασώσει.

Η εργασία του σύγχρονου Αμερικανού συγγραφέα Νίκολας Κρίστοφερ, ωστόσο, παρ' όλο που εντάσσεται στο εν λόγω είδος, ξεχωρίζει, διαφέρει και διαφοροποιείται αισθητά. Το παρόν μυθιστόρημά του, με το οποίο κάνει τη γνωριμία του ο Ελληνας αναγνώστης, ανήκει μεν στο roman fleuve, αλλά μόνο ως προς τον όγκο του. Στο βάθος, και μέσα από την «πολύχρονη» ιστορία της μυθοπλασίας του, επιχειρεί μια ανατομία της εποχής και των ηρώων του. Επιφανειακά, βέβαια, διατηρεί το κύριο χαρακτηριστικό του είδους: την περιπεπλεγμένη, δαιδαλώδη περιπέτεια, που περιελίσσεται με ανατροπές, απρόοπτα και εκρηκτικά γεγονότα που αλληλοσυνδέονται παραδίνοντας τη σκυτάλη το ένα στο άλλο, επαυξάνοντας έτσι το ενδιαφέρον και την απόλαυση της ανάγνωσης. Η τακτική αυτή εξυπηρετεί, βεβαίως, το εξωτερικό σχήμα της μυθοπλασίας, αλλά ο συγγραφέας δεν αρκείται στην τελειότητα της «εικονογράφησής» του. Αντιθέτως, τη χρησιμοποιεί για να ανιχνεύσει κάτω από το πολύπτυχο ένδυμά της την πραγματική προσωπογραφία των ηρώων του, οι οποίοι ακόμη και στις οριακές περιπτώσεις τους δεν λειτουργούν μονοδιάστατα, αλλά σύνθετα και απρόβλεπτα, γεγονός που δίνει την ευκαιρία στο συγγραφέα να συλλάβει «κάτι» από το ανεξιχνίαστο μυστήριο και την ανερμήνευτη αντιφατικότητα που χαρακτηρίζει την ανθρώπινη οντότητα. Πέρα απ' αυτό υπάρχει ο ήχος μιας ολόκληρης κοινωνικοπολιτικής χρονικής περιόδου. Τα πρόσωπα της συγκεκριμένης ιστορίας, ακόμη κι αν δεν φαίνεται ότι έχουν άμεσα εμπλοκή και σχέση με αυτήν, ωστόσο, υπό ευρεία έννοια, η εσωτερική ταυτότητά τους είναι που χαρακτηρίζει και σηματοδοτεί την κοινωνία μέσα στην οποία κινούνται και ενεργούν. Και είναι τελικά αυτά ακριβώς τα πρόσωπα που δημιουργούν την προαναφερθείσα εποχή και τα συμβάντα που την προσδιορίζουν.

Το 1965, που ξεκινά αυτό το μαραθώνιο ταξίδι στα γήινα σκοτεινά άστρα της καθημερινότητας, ο πόλεμος στο Βιετνάμ βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, ενώ τόσο στη Δυτική όσο και στην Ανατολική Ακτή των ΗΠΑ μαίνονται οι ρατσιστικές εξεγέρσεις. Οι ήρωες, ωστόσο, της ιστορίας βιώνουν τη δική τους προσωπική τραγωδία. Ετσι, στο Μανχάταν, ο δεκατετράχρονος ορφανός Λόρεν, που ζει με τη Μάλα, τη νεαρή θετή του θεία, πέφτει θύμα απαγωγής. Θα βρεθεί σε ένα τεράστιο λαβυρινθώδες ξενοδοχείο, που το διευθύνει ο θείος του Τζούλιους Σάμαξ, μια αινιγματική προσωπικότητα, σύμβολο ενδεχομένως του αμερικανικού ονείρου. Παράλληλα, η Μάλα θ' αρχίσει να περιπλανιέται στον κόσμο -ένα διάστημα θα ζήσει και στη Νάξο- προσπαθώντας να δραπετεύσει από την προσωπική μοναξιά της και να βρει το όνειρο ενός ανύπαρκτου παραδείσου. Οι δύο μοναχικοί οδοιπόροι θ' αναζητήσουν ο ένας τον άλλον περνώντας μέσα από τις συμπληγάδες της ζωής, που θα τους ολοκληρώσουν ως υπαρξιακές οντότητες, θα τους δώσουν τη δυνατότητα να κερδίσουν την εσωτερική τους ταυτότητα και θα τους αποκαλύψουν μέσα από τη γνώση του περιβάλλοντος «την πραγματική ζωή κάτω από τη ζωή».

Ο συγγραφέας ενσωματώνει δημιουργικά το πραγματολογικό υλικό που χρησιμοποιεί στο σημαντικό μυθιστόρημά του, κατορθώνοντας να το «διαλύσει» μέσα στον πολυσύνθετο μύθο του, ώστε να αποτελεί «φυσιολογικό» μέρος του. Ελέγχοντας απολύτως τον «απέραντο» όγκο του μύθου του, αφηγείται με άνεση, έχοντας την ικανότητα να σημαντικοποιεί ακόμη και το επουσιώδες, χωρίς να καταφεύγει σε εξεζητημένες λύσεις, αλλά ούτε και να κάνει κατάχρηση της λεπτομέρειας. Η απεραντοσύνη της ιστορίας του, που ήδη μνημονεύσαμε, μπορεί, ενδεχομένως, να κουράζει κάποιες στιγμές ή ακόμη και να πλατειάζει, λειτουργεί, όμως, και θετικά ώς ένα σημείο· δίνει τη δυνατότητα στο συγγραφέα μέσα από τις εξαντλητικές περιγραφές, σκηνές, εικόνες, συμβάντα και καταστάσεις να προσεγγίσει σφαιρικά τους ήρωές του και να εμβαθύνει στο πνεύμα της εποχής, μιας εποχής που ο απόηχός της φτάνει μέχρι σήμερα. Είναι και τα στοιχεία εκείνα που διαφοροποιούν το έργο του Ν.Κ. από τα ανάλογα της σειράς.

Ο Γιώργος Κοντογεώργος αντιμετώπισε θαρραλέα τα διάφορα προβλήματα του πολυσύνθετου αυτού μυθιστορήματος, φέρνοντας τα καλύτερα θετικά αποτελέσματα. Η μετάφρασή του, ικανοποιητική και επαρκής, ρέει φυσιολογικά μιλώντας «ελληνικά» -είναι άνετη και χυμώδης, θυμίζοντας πολύ λίγες στιγμές την αμερικανική καταγωγή της.



ΜΑΚΗΣ ΠΑΝΩΡΙΟΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 22/11/2002