Πλούσιοι και φτωχοί

Μέσα από τις παράλληλες ιστορίες δύο νέων ανθρώπων, του Πώπου Δαγάτορα και του Αντώνη Ρουκάλη, ο Ξενόπουλος συνθέτει το έπος της κοινωνικής ανισότητας και μιλά για τον σοσιαλισμό που ονειρεύεται. Είναι το καλύτερο βιβλίο της τριλογίας (Πλούσιοι και φτωχοί, Τίμιοι και άτιμοι, Τυχεροί καιάτυχοι)και το σπουδαιότερο έργο του Ξενόπουλου, με πολλές αυτοβιογραφικές αναφορές αλλά και πραγματικά ιστορικά στοιχεία από την τελευταία δεκαετία του δέκατου ένατου αιώνα, όταν ο σοσιαλισμός εμφανίζεται στην Ελλάδα.

Ο Γρηγόριος Ξενόπουλος (1867-1951) μας άφησε μια πλούσια κληρονομιά: ογδόντα μυθιστορήματα (μερικά, πρωτοδημοσιευμένα σε συνέχειες στο Έθνος και στα Αθηναϊκά Νέα), πάμπολλα διηγήματα, σαράντα έξι θεατρικά έργα, ποιήματα και λογοτεχνικά έργα για παιδιά, αλλά κι έναν σπουδαίο όγκο κριτικών κειμένων σε περιοδικά και εφημερίδες της εποχής. Το 1912 τιμήθηκε με το παράσημο του Αργυρού Σταυρού του Σωτήρος Χριστού, το 1922 με το Εθνικόν Αριστείον Γραμμάτων και Τεχνών, το 1926 με το Έπαθλον Βικέλα της Ακαδημίας Αθηνών. Ως αναγνώριση της προσφοράς του στα ελληνικά γράμματα, έγινε ακαδημαϊκός το 1931. Την ίδια χρονιά, έγινε πρόεδρος του Εθνικού Θεάτρου, και το 1934 μαζί με τον Καζαντζάκη, τον Παλαμά και τον Σικελιανό ίδρυσε την Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών.