Το δικαίωμα στο περιβάλλον

Αντικείμενο της παρούσας μελέτης αποτελεί η διερεύνηση της αναγνώρισης ενός ουσιαστικού δικαιώματος διαβίωσης σε ένα υγιές και ισόρροπο περιβάλλον στο πλαίσιο της ενωσιακής έννομης τάξης. Καθώς διαπιστώνεται η ανυπαρξία ρητής κατοχύρωσης του δικαιώματος αυτού σε κάποιο νομικά δεσμευτικό κείμενο ευρωπαϊκού χαρακτήρα, αναζητούνται δικλείδες ασφαλείας στις ερμηνευτικές προσεγγίσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, αλλά και στις νομολογιακές τοποθετήσεις των δικαιοδοτικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πρόσθετα προστατευτικά αναχώματα ανιχνεύονται στις νέες διατάξεις της Συνθήκης της Λισαβόνας. Αν και η εν λόγω Συνθήκη δεν εισάγει θεσμικές αλλαγές στην περιβαλλοντική πολιτική καθεαυτή, επιχειρεί τη συνολική αναδιάρθρωση του συστήματος λειτουργίας της Ένωσης, με αποτέλεσμα να ενδέχεται να συμβάλει θετικά στην έμμεση περιφρούρηση των ουσιαστικών πτυχών του δικαιώματος στο περιβάλλον.
Έμφαση, όμως, δίδεται και στις διαδικαστικές όψεις του εν λόγω δικαιώματος, και συγκεκριμένα στην πρόσβαση σε περιβαλλοντικές πληροφορίες, στη συμμετοχή του κοινού, καθώς και στην προσφυγή στη δικαιοσύνη. Όπως διαπιστώνεται από την πρακτική εφαρμογή της διαδικαστικής πλευράς του δικαιώματος, αν και οι νομικές εγγυήσεις προστασίας του είναι περισσότερες, η περιφρούρησή του επιδέχεται βελτιώσεις μέσω της συμβολής της νομοθετικής, δικαστικής και εκτελεστικής εξουσίας, αλλά και μέσω της ενεργούς δράσης των ίδιων των πολιτών.