Τα άλση της Περσεφόνης

Σε ένα είδος προλόγου που όμως αποτελεί μέρος του βιβλίου της, η Ελένη Λαδιά γράφει σε τρίτο πρόσωπο για την ηρωίδα της Δήμητρα, η οποία ως συγγραφέας, αργότερα, παίρνει το όνομα Περσεφόνη. Την παρουσιάζει σε μια διαισθητική στιγμή, ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο, μετά από ένα καρδιακό επεισόδιο που έχει ξεπεραστεί, αν και έχει αφήσει ίχνη. Τότε βλέπει σε ένα όνειρο τέσσερις πανομοιότυπους άντρες με γύψινα προσωπεία, που δεν έχουν χαρακτηριστικά. «Πάρε μας μαζί σου στον κόσμο των ζωντανών» της λένε ταυτόχρονα· και ακόμα: «θα μας ζωντανέψεις με χοές». Το όνειρο την τάραξε και την προβλημάτισε: Με τι είδους χοές; Τη λύση έδωσε ένα μελανοδοχείο που τυχαία αναποδογύρισε. Το μελάνι υποβάλλοντας μαύρο αίμα, υπαγόρευσε τη συγγραφή, οι χοές θα ήταν από μελάνι.


Με ποιον όμως από τους πανομοιότυπους άντρες θα άρχιζε; Το μελλοντικό έργο παρουσιάστηκε με τη μορφή του κύκλου, του οποίου κάθε σημείο αποτελεί αρχή και τέλος. Από πού θα άρχιζε; Αφού μόνο γεύσεις ζωής έχουμε, όπως λέει, στις οποίες συνυπάρχουν διαφορετικές εποχές και σχέσεις. Το γραμμικό στοιχείο του γραψίματος της επιβάλλει τέσσερις αυτοτελείς επιφανειακά ιστορίες που θα κατέληγαν στην εξέλιξη μιας και μοναδικής ιστορίας.


Οι ιστορίες που ακολουθούν έχουν όλες τον τίτλο «Μία από τις τέσσερις ιστορίες». Σε πρώτο πρόσωπο, πια, η ηρωίδα μιλάει στην πρώτη για τα παιδικά της χρόνια στο χωριό που μεγάλωσε. Ο πατέρας κυριαρχεί, αλλά σχεδόν όλο το χωριό παίρνει μέρος, με κάθε πρόσωπο να διαγράφεται καθαρά, έστω και σε λίγες γραμμές. Ποτέ άλλοτε στην ελληνική λογοτεχνία δεν κατάφερα αδιαμαρτύρητα να διαβάσω παιδικά χρόνια σε χωριό, αλλά εδώ ακόμη και αυτό το θέμα παρουσιάζεται λαμπερό, σχεδόν στον χώρο του μύθου.


Στην επόμενη ιστορία συναντάει την αγαπημένη της φίλη Μαρίνα, η οποία αποτελεί μιαν άλλη της εκδοχή και από την οποία είχε απομακρυνθεί για χρόνια. Της μιλάει για τον έρωτα των φοιτητικών της χρόνων, που κατέληξε σε έναν εφιαλτικό γάμο, καθώς από νωρίς είχε διαγραφεί το επικείμενο τέλος του. Αν και τα γεγονότα δίνονται, η ηρωίδα θεωρεί τις σκέψεις και τα συναισθήματα πιο έγκυρα, γιατί «έχουν τη διαύγεια και την κρυσταλλοποίηση του αποτελέσματος». Και στο τέλος της αφήγησης λέει «... το πρώτο μάθημα που πήρα ήταν η συμφιλίωση με τη φθορά, δηλαδή με το πεπρωμένο».


Η Μαρίνα τής μιλάει για ένα πλατωνικό αίσθημα μ' έναν ιερομόναχο, ο οποίος έχει φύγει, ακολουθώντας τη δική του μοναχική πορεία. Η Μαρίνα δίνει στην ηρωίδα τρία «ανίερα» διηγήματα. Το τρίτο είναι εκπληκτικό. Αφορά έναν ιερομόναχο που έχοντας αρνηθεί όλα τα θεολογικά συστήματα, απομονωμένος, επιχειρεί να γίνει θεόπτης. Εδώ, όπως και αλλού, το στοιχείο του ταυτόχρονου επανέρχεται με τα λόγια του γνωστικού φιλοσόφου Εύγνωτου για το παράδοξο παρουσιαστικό του Θεού: «Φαίνεται από κάθε πλευρά και το ίδιο βλέπει τον εαυτό του».

Στην επόμενη ιστορία επανέρχεται η γραφή στο τρίτο πρόσωπο και η συγγραφέας αφηγείται μια καταδικασμένη ερωτική σχέση με όλες της τις δυνατές μεταπτώσεις. Φανερά πρόκειται για μια εξέλιξη της ιστορίας της Δήμητρας - Περσεφόνης. Οι ερωτικές αυτές σελίδες είναι αποκαλυπτικές.


Είναι δύσκολο να παρουσιαστεί αυτό το μεγάλο βιβλίο με τα εξίσου ενδιαφέροντα δευτερεύοντα πρόσωπα σε μια κριτική. Πρόκειται για την αμείλικτη πραγματικότητα και σύγχρονα για τη μεταφυσική της θεώρηση με βιβλικές και αρχαιοελληνικές αναφορές και συλλήψεις απόλυτης ωραιότητας, όπως άρρηκτα έχουν δεθεί με τη σύγχρονη πλοκή.


Η κορύφωση συμβαίνει στην τελευταία ιστορία, όταν η ηρωίδα συναντάει ίσως τον «παράδοξο άντρα» που συχνά έβλεπε σε όνειρα, στο πρόσωπο ενός φίλου. Είναι ο μύστης που την αποτρέπει από τη ζωή, προτείνοντας τη δημιουργία. Μετά τον θάνατό του, σε ένα όραμα, η ηρωίδα βλέπει την εορτή που της είχε υποσχεθεί σαν έναν νεκρόδειπνο στον κήπο της, που έχει μεταμορφωθεί σε μυθολογικό άλσος της Περσεφόνης. Προχωρώντας βλέπει τους τέσσερις πανομοιότυπους άντρες που ομόφωνα της λένε: «Ζήσαμε ξανά αυτά τα ίδια που είχαμε ξαναζήσει». Τότε τα προσωπεία πέφτουν και τους αναγνωρίζει. Είναι ο πατέρας, ο σύζυγος, ο εραστής και ο φίλος.

Νανά Ησαΐα, «ΤΟ ΒΗΜΑ», 15-02-1998