Ο τίγρης του φεγγαριού

Ώρες αγάπης... ...ώρες πολέμου
Η Κώντια Χάμπτον, επιτυχημένη και διάσημη ιστορικός, βρίσκεται ξαπλωμένη μόνη της στο δωμάτιο ενός νοσοκομείου. Σ' αυτήν την κρίσιμη περίοδο της ζωής της, οι αναμνήσεις εισβάλλουν στο συνειδητό της, οι άνθρωποι που έπαιξαν βασικό ρόλο στην ζωή της τριγυρίζουν στο μυαλό της: ο αδελφός της Γκόρντον, με τον οποίο ήταν πάντα πολύ δεμένη, ο εραστής της και πατέρας της κόρης της, ο Τζάσπερ, που είχε μαζί του μια σχέση πάθους. Η σχέση της με τη μητέρα της, καθώς και η απόσταση που τη χωρίζει από την κόρης της, ακόμη και τώρα, στο τέλος της ζωής της.
«Ο τίγρης του φεγγαριού» είναι ένα βιβλίο για τον κρυμμένο, ευάλωτο εαυτό τού κάθε ανθρώπου, για τα μυστικά που κρύβει ο καθένας ακόμη και από τους πιο κοντινούς του ανθρώπους, για το πόσο λίγο γνωρίζουμε ο ένας τον άλλον. Και τέλος, είναι ένα βιβλίο για το παρελθόν που δεν μπορεί κανένας ν' αρνηθεί ή να απαρνηθεί...





ΚΡΙΤΙΚΗ



Με το πλούσιο συγγραφικό έργο της η βρετανίδα μυθιστοριογράφος Πενελόπη Λάιβλυ μάς προσκαλεί σε μια αναγνωστική περιπέτεια στις πολυσχιδείς εκφάνσεις της Ιστορίας. Ωστόσο η συνεχώς εναλλασσόμενη τοπογραφία των μυθιστορημάτων της ­ από τα Ντόκλαντς στην πνιγηρή ζεστασιά του Καΐρου και από την απεραντοσύνη της ερήμου πάλι σε κάποιο επαρχιακό αγγλικό χωριό ­ συχνά αποσπά την προσοχή του αναγνώστη από τον πραγματικό πρωταγωνιστή του έργου της. Στον Τίγρη του Φεγγαριού η Λάιβλυ επανέρχεται επίμονα και προκλητικά στο μοναδικό θέμα που, κατά τη γνώμη της ίδιας αλλά και της ηρωίδας της, αξίζει να απασχολεί τον σύγχρονο σκεπτόμενο άνθρωπο: την Ιστορία.

«Γράφω μια ιστορία του κόσμου» αναγγέλλει η ηρωίδα του μυθιστορήματος, η δημοφιλής ιστορικός Κλόντια Χάμπτον, ήδη από την πρώτη στιγμή της αφήγησής της, που συμβαίνει να είναι και από τις τελευταίες που απομένουν στη ζωή της. Αρχή και τέλος, προσωπική και δημόσια ιστορία, γραμμικός και καλειδοσκοπικός χρόνος, μνήμη και εκμηδένιση, οι έννοιες περιπλέκονται, συγκρούονται, αναταξινομούνται. «Θα γράψω μόνο για όσα έγιναν. Το θριαμβευτικό πέρασμα από τη λάσπη στ' αστέρια. Παγκόσμιο και μοναδικό». Μόνη στο δωμάτιο ενός νοσοκομείου η ηλικιωμένη πια Κλόντια δραπετεύει στο παρελθόν, το δικό της και του κόσμου, ακολουθώντας την ταλαντευόμενη λεπτή γραμμή που ενώνει την ύπαρξή της με αυτήν των προγόνων της, από τον Χερνάντο Κορτέζ ως τους πρώτους αποίκους στις φυτείες του Πλίμουθ. Η μυστηριώδης ομίχλη διαλύεται και η Κλόντια μαζεύει τα θρύμματα του εαυτού της, τις μυριάδες Κλόντιες που απαρτίζουν τη μία και που «υφαίνονται και σμίγουν και χωρίζουν σαν ηλιαχτίδες που λαμπυρίζουν στο νερό». Οι αναμνήσεις εισβάλλουν και οι αγαπημένες μορφές στοιχειώνουν το μυαλό της: ο αδελφός της Γκόρντον, τον οποίο θεωρεί ναρκισσιστική αντανάκλαση του εαυτού της, ο εραστής της και πατέρας της κόρης της, ο πολυμήχανος καιροσκόπος Τζάσπερ, η ανεπαρκής κόρη της Λίζα και πάνω απ' όλους ο μοναδικός Τομ, ο αξιωματικός που γνώρισε στο Κάιρο τον καιρό του πολέμου και ο οποίος εξαφανίζεται από τη ζωή της ­ θύμα μιας εχθρικής αεροπορικής επιδρομής ­ το ίδιο απότομα όπως εμφανίστηκε. Παρά τα 40 χρόνια που έχουν περάσει, η Κλόντια δεν μπορεί να σβήσει από τη μνήμη της τις φωνές των άγγλων στρατιωτών που αντηχούσαν γύρω από τα τζαμιά και τα παζάρια, τα ρόδινα δειλινά δίπλα στον Νείλο, τον ανάλαφρο αέρα που ερχόταν από την έρημο και τη μορφή του εραστή της να δεσπόζει στο αιγυπτιακό τοπίο. Ο χρόνος είναι «στιγμιαίος και μαζί παγωμένος, σαν σκηνή της υπαίθρου σε πίνακα του Μπρούγκελ» και εκείνη νιώθει για πρώτη φορά ευτυχισμένη. Τώρα, στο κρεβάτι του νοσοκομείου, ξαναδιαβάζει το ημερολόγιο του Τομ, γραμμένο στα διαλείμματα της μάχης και αφιερωμένο σε εκείνη, και θρηνεί όχι μόνο τον πρόωρο χαμό του αλλά και την απόσταση που τους χωρίζει. «Εμεινες πίσω, σ' έναν άλλο τόπο, σε μιαν άλλη εποχή, κι εγώ είμαι κάποια άλλη, όχι η Κ. που σκεφτόσουνα, όχι η Κ. που θυμόσουνα, αλλά μια Κλόντια που δεν μπορείς να φανταστείς, η οποία θα σε απωθούσε, ίσως. Μια ξένη, που κατοικεί σ' έναν κόσμο που εσύ δεν θ' αναγνώριζες... Είσαι νέος. Είμαι γριά. Είσαι απρόσιτος πίσω από το γυάλινο χώρισμα του χρόνου. Δεν ξέρεις τίποτα γι' αυτά τα σαράντα χρόνια της ιστορίας και τα σαράντα χρόνια της ζωής μου. Μοιάζεις αθώος, σαν κάποιος που ανήκε σε άλλον αιώνα».

Ωστόσο δεν θα πρέπει να δοθεί η εντύπωση ότι «Ο Τίγρης του Φεγγαριού» είναι η γραμμική εκ βαθέων εξομολόγηση μιας ηλικιωμένης και άρρωστης γυναίκας. Η φωνή της Κλόντια σε πρωτοπρόσωπη και τριτοπρόσωπη αφήγηση εναλλάσσεται με τις φωνές των υπόλοιπων χαρακτήρων, ενώ συγκεκριμένα περιστατικά παρουσιάζονται από δύο ή και περισσότερους χαρακτήρες. Το μυθιστόρημα παίρνει τη μορφή παλίμψηστου με διαφορετικές αφηγηματικές φωνές εγγεγραμμένες σε μια καλειδοσκοπική μυθιστορηματική ροή, η οποία, με αριστοτεχνικό τρόπο, αντανακλά την άποψη της Λάιβλυ για την «ορθή» γραφή και ανάγνωση της Ιστορίας. Ο Τίγρης του Φεγγαριού βραβεύτηκε με το βραβείο Booker 1987, τιμητική διάκριση που το μυθιστόρημα αναμφίβολα αξίζει και η οποία συμβάλλει στην προβολή και ενίσχυση της αξιοπιστίας του θεσμού.



Ντόρα Τσιμπούκη

ΤΟ ΒΗΜΑ, 19-12-1999