Μιλάω στους τοίχους

"Μιλάω στους τοίχους", λέει ο Λακάν και αυτό σημαίνει: "Ούτε σε σας ούτε στον μεγάλο Άλλο. Μιλάω μόνος μου. Είναι για την ακρίβεια αυτό που σας ενδιαφέρει. Δική σας ευθύνη να με ερμηνεύσετε".

Αυτοί οι τοίχοι είναι οι τοίχοι του παρεκκλησίου του ψυχιατρικού νοσοκομείου της Σαιντ-Αν. Ο Λακάν ξαναβρίσκει εκείτο νεανικά του χρόνια όταν ήταν ειδικευόμενος ψυχίατρος. Διασκεδάζει, αυτοσχεδιάζει, μιλάει ελεύθερα. Η πρόθεση είναι πολεμική: οι καλύτεροι από τους μαθητές του, αιχμαλωτισμένοι από την ιδέα ότι η ψυχανάλυση διαγράφει κάθε προϋπάρχουσα γνώση, σήκωσαν το λάβαρο της μη γνώσης που είχαν δανειστεί από τον Μπατάιγ. Όχι, λέει ο Λακάν, η ψυχανάλυση εκπορεύεται από μια γνώση που υποτίθεται, τη γνώση του ασυνειδήτου. Αποκτούμε πρόσβαση σε αυτή μέσω της οδού της αλήθειας (ο αναλυόμενος προσπαθεί να πει ωμά ό,τι του περνάει από το μυαλό) όταν καταλήγει στην απόλαυση (ο αναλυτής ερμηνεύει τα λεγόμενα του αναλυόμενου με όρους λίμπιντο).

Αντίθετα, δύο άλλες οδοί μπλοκάρουν αυτή την πρόσβαση: η αμάθεια (η παράδοση με πάθος στην αμάθεια οδηγεί πάντοτε στην εδραίωση της υπάρχουσας γνώσης) και η εξουσία (το πάθος της ισχύος σφραγίζει αυτό που αποκαλύπτει η παραπραξία). Η ψυχανάλυση διδάσκει τις αρετές της ανικανότητας: εκείνη τουλάχιστον σέβεται το πραγματικό.

Μάθημα σοφίας σε μια εποχή, τη δική μας, που βλέπει μια γραφειοκρατία, αγκαζέ με την επιστήμη, να ονειρεύεται να αλλάξει στον άνθρωπο την πλέον ενδόμυχη πλευρά του - με την προπαγάνδα, τον άμεσο χειρισμό του εγκεφάλου, τη βιοτεχνολογία ή ακόμα και με το social engineering. Χτες, ασφαλώς, τα πράγματα δεν ήταν καλά, όμως αύριο θα μπορούσαν να είναι χειρότερα.
Ζακ-Αλέν Μιλέρ