Το σεμινάριο XI

Ο Ζακ Λακάν αποτέλεσε ένα σημαντικό σταθμό στην πορεία της ψυχανάλυσης. Πάλεψε επί πενήντα χρόνια για την αποκάθαρσή της από διαστρεβλώσεις και παρανοήσεις. Το 1953 ίδρυσε την Ψυχαναλυτική Εταιρία του Παρισιού, με σκοπό την επιστροφή στον Φρόυντ. Το εγχείρημα της έκδοσης του έργου του στα ελληνικά
συναντά τεράστιες δυσκολίες, τόσο λόγω της εξειδικευμένης ορολογίας, η οποία όμως δεν έχει αναπτυχθεί αναλόγως στα ελληνικά, όσο και εξαιτίας του ιδιότυπου ύφους του Λακάν. Οι θεματικές ενότητες του βιβλίου αυτού -11ου από 24 βιβλία, ανεξάρτητα μεταξύ τους σε θεματολογία- επιγράφονται ως εξής: 1)Το ασυνείδητο και η επανάληψη, 2)Για το βλέμμα σαν αντικείμενο μικρό α, 3)Η μεταβίβαση και η παρόρμηση, και 4)Το πεδίο του άλλου και η επιστροφή στη μεταβίβαση.



Δίνουμε σήμερα στον Έλληνα αναγνώστη το "Βιβλίο XI" από το "Σεμινάριο" του Ζακ Λακάν, που το είχαμε προαναγγείλει στις "προσεχείς μας εκδόσεις" για πρώτη φορά πριν πέντε χρόνια. Η πραγματοποίηση της έκδοσης αυτής οφείλεται αποκλειστικά στο ζήλο, στην επιμονή και στην αξιέπαινη προσπάθεια που κατέβαλε η μεταφράστρια του έργου Ανδρομάχη Σκαρπαλέζου για να ξεπεράσει τις δυσκολίες που ορθώνονταν σε κάθε βήμα της στο να αποδώσει σωστά στα ελληνικά τόσο την ψυχαναλυτική ορολογία, την κατά το πλείστον αδόκιμη ακόμα στη γλώσσα μας, όσο και το εντελώς προσωπικό "λακανικό" ύφος. Εμείς πιστεύουμε ότι η προσπάθειά της αυτή είχε ευτυχή κατάληξη. Οι αναγνώστες έχουν τον τελευταίο λόγο.

Από την αναφορά όλων των τίτλων της σειράς του "Σεμιναρίου", φαίνεται ότι έχουν προγραμματιστεί 24 βιβλία για την ολοκλήρωσή της. Από αυτά, έχουν εκδοθεί στα γαλλικά ως τώρα μόνο τέσσερα: τα βιβλία Ι, ΙΙ, ΧΙ και ΧΧ, με πρώτο το βιβλίο ΧΙ, με το οποίο και εμείς αρχίζουμε.

Αρχική μας σκέψη και φιλοδοξία ήτανε να δώσουμε στα ελληνικά ολόκληρο το "Σεμινάριο" του Λακάν, ακολουθώντας και εμείς τη σειρά της κυκλοφορίας των τίτλων στα γαλλικά. Να σημειωθεί ότι το κάθε βιβλίο αποτελεί ανεξάρτητη ενότητα, αναφερόμενη σε ιδιαίτερη για το καθένα θεματολογία. Το πείραμα όμως της μετάφρασης του παρόντος βιβλίου, δεν μας επιτρέπει να υποσχεθούμε ότι θα επιμείνουμε στην πραγματοποίηση της πρωταρχικής φιλοδοξίας μας. Άλλωστε, το γεγονός ότι και στη Γαλλία την ίδια, από το 1973 ως σήμερα, δηλαδή σε δέκα χρόνια, κυκλοφόρησαν μόνο 4 βιβλία από τα 24, δείχνει πόσο δύσκολο είναι εκδοτικά το εγχείρημα αυτό. Σ' εμάς εδώ οι δυσκολίες πολλαπλασιάζονται από την έλλειψη μιας συστηματικής ψυχαναλυτικής φιλολογίας στα ελληνικά που θα διευκόλυνε το έργο του μεταφραστή. Δεν παραγνωρίζουμε επίσης το γεγονός ότι η έκδοση στα ελληνικά του Λακάν, όταν δεν έχουν εκδοθεί άλλα βασικά έργα για την ψυχανάλυση, είναι πράξη πρωθύστερη και γι' αυτό δυσπρόσιτη, θυμίζοντας το δρομέα που φτάνει στο τέρμα χωρίς να έχει ξεκινήσει κανονικά α


Ο Ζακ Λακάν (1901-1981) γεννήθηκε, έζησε και εργάστηκε στο Παρίσι. Στις αρχές της δεκαετίας του '30 δημοσίευσε τη διατριβή του για την παρανοϊκή ψύχωση, και λίγο αργότερα έγινε δεκτός στη Γαλλική Ψυχαναλυτική Εταιρεία, όπου παρουσίασε τη θέση του για το λεγόμενο "στάδιο του καθρέφτη". Η αποφασιστική παρέμβασή του, όμως, στο ψυχαναλυτικό γίγνεσθαι ξεκίνησε τη δεκαετία του '50 με τη μορφή ενός εβδομαδιαίου σεμιναρίου, το οποίο έγινε πόλος κατάρτισης και συσπείρωσης για πολλές γενιές ψυχαναλυτών. Το 1964, απαντώντας στον εξοβελισμό του από τη Διεθνή Ψυχαναλυτική Εταιρεία, ο Λακάν ίδρυσε τη Φροϊδική Σχολή των Παρισίων (1964-1980), η ακτινοβολία της οποίας ξεπέρασε κατά πολύ τα γαλλικά σύνορα. Η τελευταία θεσμική πρωτοβουλία του, η Σχολή του Φροϊδικού Αιτίου (1981), έμελλε να γίνει το όχημα για τη διάδοση του λακανικού προσανατολισμού σε παγκόσμιο επίπεδο. Το 1966 ο Λακάν συγκέντρωσε σε έναν ογκώδη τόμο τα "Γραπτά" κείμενα του. Το 2001 κυκλοφόρησαν τα "Άλλα γραπτά" που περιλαμβάνουν όλα τα μεταγενέστερα κείμενα. Η σταδιακή έκδοση του σεμιναρίου ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του '70 σε μεταγραφή του Ζακ-Αλέν Μιλέρ, και συνεχίζεται έως σήμερα.