Κατασκευάζοντας το φύλο

Μια αναψηλάφηση της μακράς συζήτησης σχετικά με τα δύο φύλα, τις βιολογικές, κοινωνικές και ηθικές διαφορές τους. Ο Τόμας Λακέρ ερευνά σε κάθε είδους πηγή, ανακινεί ιατρικά, ιατροδικαστικά, φιλοσοφικά και νομικά θέματα, καθώς μέσα από τα κείμενα προσπαθεί ν' ανακαλύψει πώς από το ενιαίο φύλο της ιστορίας περάσαμε στα τέλη του 18ου αιώνα στο διπολικό φύλο που σήμερα εδραιώνει τη θέση του. Πώς ένας ιστορικός (καθηγητής της Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ στην Καλιφόρνια) ασχολείται με ένα θέμα -αντικείμενο διαφωνιών ανάμεσα σε γιατρούς, ψυχιάτρους ψυχαναλυτές, κοινωνιολόγους, ένα θέμα που κατέκτησε κεντρική θέση στο φεμινιστικό προβληματισμό του 20ού αιώνα; Γράφει ο ίδιος: «Το βιβλίο αυτό άρχισε χωρίς να το καταλάβω το 1977... Την εποχή εκείνη διάβαζα εγχειρίδια μαιευτικής του δέκατου έβδομου αιώνα, αναζητώντας υλικό για το πώς οργανωνόταν η γέννηση (...) Μαίες και γιατροί πίστευαν πως ανάμεσα στις προϋποθέσεις για την απόκτηση απογόνων συμπεριλαμβανόταν ο οργασμός». Να, λοιπόν, η μικρή λέξη με την ανατρεπτική σημασία. Ο οργασμός, που θεωρούνταν μια φυσική ενέργεια όταν πρωταρχικό θεωρούνταν το κοινωνικά προσδιορισμένο φύλο, ενώ το γενετήσιο φύλο, το σώμα, γινόταν απλώς κατανοητό ως επιφαινόμενο. Είναι ζήτημα της επιστημονικής προόδου ο διαχωρισμός ανάμεσα στα δύο φύλα; Οχι απαραιτήτως, αν και η ανακάλυψη ότι η ωορρηξία μπορεί να επέλθει ανεξάρτητα από τη συνουσία ήταν πραγματικά ανατρεπτική των πεποιθήσεων. Ωστόσο, «έως να αποκτήσουν πολιτική σημασία οι ανατομικές και συγκεκριμένες διαφορές της ανδρικής και της γυναικείας φυσιολογίας, κανείς δεν ενδιαφερόταν να αναζητήσει σ' αυτές τεκμήρια για την ύπαρξη δύο διακριτών γενετήσιων φύλων». Δηλαδή, το πολιτικό πεδίο, ο ανταγωνισμός για την εξουσία, παράγει νέους τρόπους συγκρότησης των υποκειμένων, πράγμα που κάνει τη συζήτηση για το σώμα συζήτηση για την κοινωνική τάξη.

Το γεγονός ότι οι φεμινίστριες αποκηρύσσουν τη διάκριση ανάμεσα στο γενετήσιο και το κοινωνικό φύλο δεν σημαίνει ότι η επιστροφή στην αντίληψη του ενιαίου φύλου θα έλυνε τις κοινωνικές συγκρούσεις που υποτίθεται πως προήλθαν από την αναγνώριση, την επισημοποίηση της διαφοράς. Στο βιβλίο του, ο Τόμας Λακέρ θα προσπαθήσει να δείξει «βασισμένος σε ιστορικά τεκμήρια, ότι σχεδόν όλα όσα θέλει κάποιος να πει για το γενετήσιο φύλο -όπως κι αν το κατανοεί- εμπεριέχουν ήδη μια αντίληψη για το κοινωνικό φύλο».

Ποια είναι αυτά τα ιστορικά τεκμήρια; Από αρχαία φιλοσοφικά και ιατρικά κείμενα μέχρι λαϊκά αφηγήματα, τραγούδια, θρύλοι, κι από λαϊκά εγχειρίδια πρακτικής Ιατρικής μέχρι διατριβές των διανοητών του 19ου και του 20ού αιώνα, χωρίς φυσικά να παραλείπονται οι δύο θεωρίες που έριξαν πολύ λάδι στη φωτιά της συζήτησης σχετικά με τη «μικρή διαφορά και τις μεγάλες της συνέπειες», δηλαδή αυτή των ψυχαναλυτών και αυτή των φεμινιστριών.

Αξίζει να σημειωθεί η πολύ καλή κι επιμελημένη δουλειά της μεταφράστριας, που είναι φανερό ότι έσκυψε με επιμονή στο κείμενο, αλλά και στα ντοκουμέντα που το υποστηρίζουν. Κατατοπιστικός και ο πρόλογος του Κώστα Γιαννακόπουλου. Με ειδικό σπάνιο εικονογραφικό υλικό.



ν.ντ-ς

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 20/02/2004