Ιδού ο άνθρωπος

Πολύ πριν από την επιστημονική χαρακτηρολογία της σύγχρονης ψυχολογίας ο Ανδρέας Λασκαράτος κινημένος από το πάθος του για την «ηθίκεψη» της κοινωνίας, μας απεικόνισε τους καλούς και τους φαύλους χαρακτήρες των ανθρώπων, δίνοντας έτσι έμμεσα και άμεσα υποδείγματα αρετής για όλες τις κοινωνικές εκδηλώσεις (θρησκεία, οικογένεια, πολιτική, εργασία, συμπεριφορά, μόρφωση, ανθρώπινες αδυναμίες κλπ). Ο άνθρωπος «οπού στη μακρυά ζωή του είδε, έπαθε και έπαθε πολλά», που «έκαμε θέμα των σπουδών του τον άνθρωπον», όπως λέει ο ίδιος για τον εαυτό του, όταν σταμάτησαν οι τρομερές συγκρούσεις και οι φανατικοί διωγμοί, νηφάλιος και κατασταλαγμένος, στα εβδομήντα με εβδομήνταπέντε του χρόνια, μας έδωσε την πινακοθήκη της κοινωνίας χαράζοντας τις γραμμές του με σίγουρη ματιά, κριτική ευστοχία και έμπειρο χέρι. Έτσι, μέσα στο κλίμα της γενικής αεροτογίας του, δημιουργήθηκε στην περίοδο 1879 - 1886 το βιβλίο του «Ιδού ο άνθρωπος» ή αλλιώς οι «Χαραχτήρες» του, όπως συνήθως λέγονται. Αν η «Απόκριση εις τον αφορεσμόν του κλήρου της Κεφαλονίας των 1856» είναι το ρωμαλεώτερο βιβλίο πολεμικής του Λασκαράτου, ασφαλώς οι «Χαραχτήρες» του είναι το καλύτερο έργο στοχασμού που έχουμε από την πνευματική του οξυδέρκεια.