Τα βουνά της τρέλας (Graphic Novel)

Ο τρόπος του υπαρξιακού ανθρώπου είναι η συνειδητοποίηση του Αγνώστου, εξωτερικό συμβολικό κέλυφος του οποίου αποτελεί το σκοτάδι. Στο τι εμπεριέχει, τι μπορεί να υπάρχει πέρα απ αυτό, και στο γεγονός ότι ως ένα απειροδιάστατο τερατώδες ον, με επίσης άπειρες, εφιαλτικές διακλαδώσεις υλιστικών προδιαγραφών, συνεχίζεται έτσι στο ατέρμονο χάος. Από τους λίγους τολμηρούς ερευνητές του ο Αμερικανός συγγραφέας φαντασίας Χ.Φ. Λάβκραφτ, ο οποίος δηλώνει χαρακτηριστικά: «Ζούμε σ ένα γαλήνιο νησί άγνοιας, στη μέση των μαύρων ωκεανών του απείρου... αλλά κάποια μέρα... θα μας ανοιχτούν τέτοιες τρομακτικές απόψεις της πραγματικότητας που ή θα τρελαθούμε από τη φοβερή θέα της αποκάλυψης αυτής ή θα επιστρέψουμε στη νύχτα και την ασφάλεια ενός Μεσαίωνα». Αυτές ακριβώς τις «τρομακτικές απόψεις της πραγματικότητας» επιχείρησε να σχεδιάσει μέσω της δική τους λεγόμενης «Μυθολογίας Κθούλου», αντλώντας το υλικό του από την παγκόσμια μυθολογία και την Ιστορία της Γης, μια λογοτεχνική έκφραση κατά βάθος του ανθρώπινου δέους μπροστά στη διαπιστωμένη «φρίκη» του Αγνώστου. Πάλι ο ίδιος συστήνει την εργασία του: «Ολες μου οι ιστορίες... βασίζονται στην ιδέα ότι ο κόσμος μας κατοικήθηκε κάποτε από μια άλλη φυλή εξωγήινων... που εκδιώχτηκε από τη Γη κι εξορίστηκε στο Απώτερο Διάστημα. Εκεί ζει και περιμένει την ευκαιρία να επιστρέψει». Πρόκειται για τους Μεγάλους Παλαιούς, που εκπροσωπούν το Κακό, αρχηγός των οποίων υπήρξε ο υπερφυσικών δυνατοτήτων θεός Κθούλου, αλλά και για τους Πρεσβύτερους Θεούς, που εκπροσωπούν το Καλό. Μετά την ήττα που υπέστησαν οι πρώτοι από τους δεύτερους, υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τη Γη και να καταφύγουν στις εσχατιές του Διαστήματος. Αφησαν, όμως, συνδέσμους πίσω τους, κρυμμένους σε υπόγεια σπήλαια, σε έρημα νησιά, στα βάθη των ωκεανών, στα έγκατα της Γης και στις έρημες, παγωμένες εκτάσεις του Νότιου και Βόρειου Πόλου, ώστε να προετοιμάσουν τη μελλοντική επιστροφή τους. Η ομοιότητα με τον χριστιανικό μύθο, ιδιαίτερα με την αποβολή του Εωσφόρου από τον Ουρανό και την εξορία των Πρωτόπλαστων από τον Παράδεισο, είναι ολοφάνερη.

Τρόμος χωρίς μεταφυσική

Τα όντα που περιφέρονται στο φανταστικό σύμπαν του Χ.Φ. Λάβκραφτ, παρ όλη την εξωκοσμική υπερδύναμή τους, είναι υλικά, γι αυτό εξάλλου και ο «μικρός» άνθρωπος κατορθώνει τελικά να τα αντιμετωπίσει. Και είναι αυτή η «υλικότητα» εντέλει που προσδίδει αληθοφάνεια στην εξωλογική μυθολογία του συγγραφέα, τα σύμβολα της οποίας είναι αντλημένα από την παραδοσιακή ιστορία τρόμου, αλλά απαλλαγμένα από τη μεταφυσική υπόστασή τους, γεγονός που τα κάνει ακόμη πιο τρομακτικά. Ωστόσο, πίσω από όλη αυτή την εντυπωσιακή κατασκευή, ενυπάρχει οπωσδήποτε ο εφιάλτης της κοσμικής Απουσίας, που μοιάζει κατοικημένη από μια «ύλη νεκρή», αλλά παράδοξα «ζωντανή» και «αθάνατη», από τα τερατώδη σπλάχνα της οποίας εκπορεύεται ο απόλυτος τρόμος, το άμορφο αλλά βεβαιωμένο «μήνυμα» του οποίου δέχεται ο προαναφερόμενος υπαρξιακός άνθρωπος. Κανείς άλλος δεν συνέλαβε το «πρόσωπο» αυτού του «μυθικού» τρόμου όπως ο Χ.Φ. Λάβκραφτ. Στο ανά χείρας ευσύνοπτο μυθιστόρημά του, «Τα βουνά της τρέλας» (1931) σχεδιάζει υπαινικτικά με μοναδικά συμβολικό τρόπο την απόκοσμη, «άμορφη»... μορφή αυτού του αιώνιου τέρατος. Ο τυπικός μύθος τους είναι χαρακτηριστικός. Κάπου στην Αρκτική υψώνονται τα φουτουριστικά ερείπια των Μεγάλων Παλαιών. Στα υπόγειά τους, όμως, ενεδρεύουν οι τερατώδεις Φύλακές τους. Ο απεγκλωβισμός τους μπορεί να σηματοδοτήσει ενδεχομένως το τέλος του γήινου κύκλου. Λάτρης της αγγλοσαξονικής λογοτεχνίας, ο Χ.Φ. Λάβκραφτ αντλεί το υλικό του από το γοτθικό κύκλο, προκειμένου να οικοδομήσει το μνημειώδες σκηνικό του, κατάλληλα, ωστόσο, μεταπλασμένο. Και είναι αυτό ακριβώς το γιγαντιαίο υποβλητικό σκηνικό που πρωταγωνιστεί στο έργο, αποπνέοντας ένα μυστηριώδες, σχεδόν μεταφυσικό δέος, καθώς υπερτονίζει τη φοβερή καταγωγή της σκοτεινιάς, η οποία και έχει υπαγορεύσει τη γήινη αρχιτεκτονική οικοδόμησή του. Με μια γλώσσα ποιητική, συνειδητά συμβολική, ο Χ.Φ. Λάβκραφτ «γράφει» μια μεγαλειώδη ιστορία κοσμικού τρόμου, κάτω από το εντυπωσιακό ένδυμα της οποίας συλλαμβάνει την άνοδο και πτώση των πολιτισμών.

Τα δύο διηγήματα που συστεγάζονται στον τόμο, «Ο τρόμος του Ρεντ Χουκ» (1925) και «Το χρώμα που ήρθε από το Διάστημα» (1927), κινούνται στο ίδιο ενδιαφέρον μήκος κύματος με «Τα βουνά της τρέλας». Το πρώτο, ξεκινώντας από το «εκφυλισμένο» παρόν, αποβιβάζει τον αναγνώστη στο «ζωώδες» παρελθόν του ανθρώπου, ενώ το δεύτερο, μέσω της καταστροφής που υφίσταται μια ολόκληρη περιοχή, η οποία έχει δεχτεί την επίθεση του Διαστήματος, «προφητεύει», κατά παράδοξο τρόπο, τη φρίκη μιας μελλοντικής πυρηνικής τραγωδίας, όπως της Χιροσίμα ή του Τσέρνομπιλ.

Κλασικές επιδράσεις

Ο υλιστής, άθεος Χ.Φ. Λάβκραφτ έφερε μια νέα αναζωογονητική πνοή στη φανταστική λογοτεχνία, επηρεάζοντας βαθύτατα την κοινότητα του είδους, και όχι μόνο. Ο Χ.Λ. Μπόρχες, ο Ρ. Μπράντμπερι, ο Στίβεν Κινγκ, για παράδειγμα, του οφείλουν πολλά. Ο ίδιος, στην αρχή της συγγραφικής του καριέρας δέχτηκε την επίδραση κλασικών δημιουργών του φανταστικού, όπως του Μάθιου Γκρέγκορι Λιούις (1775-1818), του Τσαρλς Ρόμπερτ Ματιούριν (1782-1824), του λόρδου Ντάνσανι (1878-1957) και κυρίως του Ε. Α. Πόε (1809-1849). Γρήγορα, όμως, την αφομοιώνει και την υποτάσσει στο δικό του προσωπικό ύφος. Χειρίζεται μοναδικά το μακάβριο και αποδεικνύεται δεξιοτέχνης στο σχεδιασμό της υπαινικτικά ανήσυχης ατμόσφαιρας και του κοσμικού τρόμου, ο οποίος στη γοητευτικά μπαρόκ θεματική του «μεταφράζεται» σε εξωγήινα τέρατα-προβολές των εσωτερικών δαιμόνων του ανθρώπινου ασυνείδητου. Οι ήρωές του έχουν συναίσθηση του καθήκοντος απέναντι στην ανθρώπινη κοινότητα και μάλιστα, κατά περίσταση, θυσιάζονται γι αυτή, παρ όλο που γνωρίζουν κατά βάθος το μάταιο της πράξης τους, αφού δεν είναι παρά «ασήμαντα» νευρόσπαστα στο χάος του Διαστήματος. Απ αυτή την άποψη ένας βαθύτατος πεσιμισμός χαρακτηρίζει το όραμά του για τον κόσμο, που τον θεωρεί έτσι κι αλλιώς καταδικασμένο, μια και είναι αδύναμος, τρωτός, ευάλωτος και αβοήθητος εν μέσω τεράτων. Ο Χ.Φ. Λάβκραφτ δεν καλλιεργεί ψευδαισθήσεις, δεν προσφέρει αισιόδοξες λύσεις, ούτε και έλεος. Η στάση του, όμως, απέναντι στο διαπιστωμένο σκοτάδι μπορεί να θεωρηθεί ηρωική, αφού τολμά να το αντιμετωπίσει. Είναι ένας δημιουργός, ένας άρχοντας της φαντασίας. Και αυτή τη θέση κατέχει στη φανταστική λογοτεχνία. Στη σύντομη ζωή του, ωστόσο -γεννήθηκε το 1890 στο Πρόβιντεντς του Ροντ Αϊλαντ των ΗΠΑ και πέθανε το 1937-, γεύτηκε μόνο την αποτυχία. Ως συγγραφέας έγινε γνωστός μόνο σ έναν στενό κύκλο λίγων φίλων, κυκλοφόρησε μόνο ένα βιβλίο, το «Η σκιά πάνω από το Ινσμουθ» (1931), που μόλις και μετά βίας κάλυψε τα έξοδά του, γεγονός που συνέβαλε στην πικρή απαισιοδοξία του. Η αναγνώριση ήρθε μετά, αργότερα, αλλά αυτός δεν την είχε πλέον ανάγκη διότι είχε φύγει.

Ο Βασίλης Καλλιπολίτης, που κι αυτός έχει «αναχωρήσει» απ αυτόν το μάταιο κόσμο, «ξανάγραψε» σε ωραία ελληνικά το δύσκολο, απαιτητικό πρωτότυπο. Στη μνήμη του το εν λόγω κείμενο.