Μοριακή κλινική μικροβιολογία

Πρόλογος: Οι τελευτείες δεκαετίες με την ανάπτυξη των τεχνικών της Γενετικής και της Μοριακής Βιολογίας έχουν προκαλέσει τη συσσώρευση γνώσεων που αφορούν μεταξύ άλλων και τον τομέα της μικροβιακής παθογονικότητας. Παρά το γεγονός ότι οι γνώσεις αυτές είναι κατά το πλείστον αποσπασματικές και πολύ εξειδικευμένες, έχουν διαφοροποιήσει αισθητά τις απόψεις μας σχετικά με την ανάπτυξη των μικροβιακών νοσημάτων. Από την θεώρηση του μικροβίου ως του εχθρού-εισβολέα, που εξέφραζε τον ανθρωποκεντρισμό του περασμένου αιώνα, περάσαμε στην αναγνώριση του διπόλου μικροβιου-ξενιστή, από τις αλληλεπιδράσεις του οποίου εξαρτάται κυρίως η έκβαση των συγκρούσεων. Για να συνειδητοποιήσουμε τελικά στις μέρες μας ότι η παθογένεια μιας λοίμωξης εκφράζει την ανατροπή της ισορροπίας μεταξύ μικροβίου και ξενιστή, που επηρεάζεται επίσης από δυναμικά μεταβαλλόμενες περιβαλλοντικές συνθήκες. Είδαμε άλλωστε την καταστολή των κλασικών λοιμώξεων με αποτελεσματικά εμβόλια και αντιβιοτικά να ακολουθεί η εμφάνιση των λοιμώξεων από τα λεγόμενα «νεώτερα παθογόνα», των οποίων η καθιέρωση δεν οφείλεται μόνο στην αναμφισβήτητη βελτίωση των διαγνωστικών μεθόδων, ούτε στην ιδιαίτερη προσαρμοστική ικανότητα ορισμένων μικροοργανισμών, που μπορούν να διαφεύγουν την ανοσολογική επίβλεψη του ξενιστή με στρατηγική και τεχνάσματα, όπως είναι η αντιγονική μετατροπή. Ειναι δυστυχώς εν μέρει και ιατρογενής, αφού σχετίζεται κατά τραγική ειρωνεία με την ανάπτυξη εγχειρητικών και παρεμβατικών τεχνικών ή με τη χορήγηση ανοσοτροποποιητικών φαρμάκων. Τα σύγχρονα δεδομένα των αλληλεπιδράσεων μικροβίου - ξενιστή, που κυοφορούν την ανάπτυξη μιας λοίμωξης, προσπαθήσαμε να συνοψίσουμε στα δύο πρώτα κεφάλαια του παρόντος βιβλίου. Στα επόμενα επτά κεφάλαια παρουσιάζονται συνοπτικά οι λοιμώξεις κατά συστήματα, ενώ στο τελευταίο (δέκατο) κεφάλαιο αναπτύσσονται οι τεχνικές της Μοριακής Βιολογίας, που χρησιμοποιούνται τόσο για την επιδημιολογική έρευνα όσο και για τη διάγνωση των λοιμώξεων Επειδή το βιβλίο είχε ως οδηγό τις παραδόσεις του μαθήματος Μοριακή Κλινική Μικροβιολογια (που διδάσκεται ως υποχρεωτικό κατ' επιλογήν μάθημα στους φοιτητές της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών), φωτίζει περισσότερο κάποιες μελέτες που υπολείπονται άλλων ως προς τη διαμόρφωση τελικά τεκμηριωμένων απόψεων. Η ανισομερής κατανομή της ύλης πιστεύουμε πως δε θα εμποοδίσει και τους συναδέλφοους -μικροβιολόγους και κλινικούς ιατρούς- να ενημερωθούν σφαιρικά για τα σύγχρονα δεδομένα της Κλινικής Μικροβιολογίας, όπως προκύπτουν από τα τεκταινόμενα σε μοριακο επίπεδο. Από τη θέση αυτή απευθύνουμε θερμές ευχαριστίες σε δύο συναδέλφους, οι οποίοι συνετέλεσαν στην αρτιότερη συγγραφή του βιβλίου. Συγκεκριμένα τα κεφάκλαια «Λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος» και «Γαστρεντερικές λοιμώξεις» γράφτηκαν σε συνεργασία με τον Γ. Χαλεβελάκη, αναπληρωτή καθηγητή Παθολογίας, ενώ ο Γ. Χριστάκης, ιατρός, συνέβαλε επίσης στη συγγραφή τοιυ κεφαλαίου «Γαστρεντερικές λοιμώξεις». Πρόλογος: Οι τελευτείες δεκαετίες με την ανάπτυξη των τεχνικών της Γενετικής και της Μοριακής Βιολογίας έχουν προκαλέσει τη συσσώρευση γνώσεων που αφορούν μεταξύ άλλων και τον τομέα της μικροβιακής παθογονικότητας. Παρά το γεγονός ότι οι γνώσεις αυτές είναι κατά το πλείστον αποσπασματικές και πολύ εξειδικευμένες, έχουν διαφοροποιήσει αισθητά τις απόψεις μας σχετικά με την ανάπτυξη των μικροβιακών νοσημάτων.

Περιεχόμενα:



1. Μηχανισμοί άμυνας έναντι των λοιμώξεων. 1.1 Εισαγωγή, 1.2. Προεύλευση των μικροβίων 1.3. Δημογραφικοί παράγοντες που επηρεάζουν την αντοχή του ανθρώπου στις λοιμώξεις 1.4. Παράγοντες του μαγαλοοργανισμού που καθορίζουν την άμυνα στις λοιμώξεις. 2. 2. Παθογενετικοί μηχανισμοί των λοιμώξεων. 2.1. Εισαγωγή 2.2. Γενετική ρύθμιση της μικροβιακής παθογονιτικότητας 2.3. Διαδικασίες πρόκλησης λοίμωξης 2.4. Παράγοντες των μικροβίων που εξουδετερώνουν τους αμυντικούς μηχανισμούς του οργανισμού 3. 3. Λοιμώξεις κεντρικού νευρικού συστήματος 3.1. Εισαγωγή, 3.2. Μηνιγγίτιδες, 3.3. Παραμηνιγγικές λοιμώξεις 3.4. Εγκεφαλίτιδες 4. 4.Λοιμώξεις αναπνευστικού συστήματος 4.1. Εισαγωγή 4.2. Προδιαθεσικοί παράγοντες των αναπνευστικών λοιμώξεων 4.3. Λοιμώξεις ανώτερου αναπνευστικού συστήματος 4.4. Λοιμώξεις λάρυγγα, τραχείας και βρόγχων 4.5. Πνευμονίες 5. 5. Μικροβιακές ενδοκαρδίτιδες 5.1. Εισαγωγή 5.2. Παθογένεια 5.3. Μικροβιακή ενδοκαρδίτιδα των προσθετικών βαλβίδων 6. 6. Γαστρεντερικές λοιμώξεις 6.1. Εισαγωγή 6.2. Παράγοντες αποτρεπτικοί των γαστρεντερικών λοιμώξεων 6.3. Μικροβιακά αίτια των γαστρεντερικών λοιμώξεων 6.4. Προδιαθεσικοί παράγοντες 6.4. Παθογενετικοί μηχανισμοί γαστρεντερίτιδας ανάλογα με τον μικροοργανισμό 7. 7. Ουρολοιμώξεις 7.1. Εισαγωγή 7.2. Προέλευση των μικροοργανισμών που προκαλούν ουρολοιμώξεις 7.3. Προοδιαθεσικοί παράγοντες 7.4. Παθογένεια 8. 8. Γυναικολογικές λοιμώξεις 8.1. Εισαγωγή 8.2. Λοιμώξεις του γεννητικού συστήματος 9. 9. Λοιμώξεις των οστών και των αρθρώσεων 9.1. Εισαγωγή 9.2. Οξεία σηπτική αρθρίτιδα 9.3. Χρόνια σηπτική αρθρίτιδα 9.4. Μικροβιακής αιτιολογίας αντιδραστική αρθρίτιδα 9.5. Οστεομυελίτιδα 10. 10. Μέθοδοι Μοριακής Βιολογίας στη διάγνωση των λοιμώξεων 10.1. Εισαγωγή 10.2. DNA-Βασικές Εννοιες 10.3. Εφαρμογές