Η Ωραία Κοιμωμένη

Μέσα από την αφήγηση της ζωής μιας χαρισματικής γυναίκας που διέπρεψε στη χρυσή εποχή του Μυστρά, της Κλεόπας Παλαιολογίνας Μαλατέστα, αναδύεται η ιστορία μιας ολόκληρης εποχής που προηγήθηκε του κοσμοϊστορικού γεγονότος της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης.
Με τη μυθιστορηματική αυτή βιογραφία της Κλεόπας - ιδωμένη από πολλές οπτικές γωνίες, ανάλογα με τη θέση του εκάστοτε αυτόπτη μάρτυρα που εξιστορεί την εμπειρία που είχε μαζί της-, ο αναγνώστης μπορεί να παρακολουθήσει ανάγλυφη την ιστορία του Μοριά κατά την εποχή της ανάδειξής του σε διεθνές κέντρο πολιτισμού και πολιτικής, στη διάρκεια της πρώτης πεντηκονταετίας του 15ου αιώνα.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Στο γνώριμό του ύφος, εκείνο που διαμόρφωσε στα τελευταία βιβλία του, ο αιγυπτιώτης παλαίμαχος δημοσιογράφος και συγγραφέας Γιώργος Λεονάρδος μάς δίνει άλλη μία μυθιστορηματική βιογραφία από τις εκδόσεις Λιβάνη. Ηρωίδα του αυτή τη φορά η Κλεόπα, μια σχετικά ασήμαντη αρχοντοπούλα από το Ρίμινι της Ιταλίας, που είχε όμως την τύχη να παντρευτεί τον Θεόδωρο B' Παλαιολόγο, αδελφό του αυτοκράτορα Ιωάννη H' και του Κωνσταντίνου IA', ο οποίος έπεσε την ίδια στιγμή που το πόδι των Οθωμανών πατούσε τη Βασιλεύουσα. Θύμα των φιλοδοξιών της οικογενείας της, κυρίως του εξαδέλφου της πάπα Μαρτίνου E', ο οποίος έβλεπε τον γάμο αυτόν ως μέσο επέκτασης της θρησκευτικής επιρροής του προς Ανατολάς, η Κλεόπα φθάνει στο Δεσποτάτο του Μυστρά και αποφασίζει να συμβάλει με τη χαρισματική προσωπικότητά της στην εδραίωση της χρυσής εποχής της Καστροπολιτείας, όπου συνέρρεαν φιλόσοφοι και καλλιτέχνες, λόγιοι και ταξιδευτές, καταθέτοντας ο καθένας το ταλέντο του και τα οράματά του. Μέσα από την ιστορία της αναδύεται ολόκληρη η ιστορία του βυζαντινού Μοριά λίγο πριν από την Αλωση της Κωνσταντινούπολης τις πρώτες δεκαετίες του ταραγμένου 15ου αιώνα.

Το βιβλίο ξεκινά με μια συγκλονιστική αρχαιολογική ανακάλυψη που λαμβάνει χώρα στον Μυστρά ένα σούρουπο Τετάρτης του 1955. Ο αρχαιολόγος που ανασκάπτει το δάπεδο στη βόρεια εξωτερική στοά του ναού της Αγίας Σοφίας, ο οποίος ταυτιζόταν με τον ναό του Χριστού Ζωοδότη και εθεωρείτο ο ναός του παλατιού, πέφτει πάνω σε μια ταφή. Σιγά σιγά το λείψανο αποκαλύπτεται μπροστά του σε όλη την αποτρόπαιη μεγαλοπρέπειά του, σκεπασμένο με ένα λεπτό ύφασμα που τρίβεται καθώς το ανασηκώνει: μια ξανθιά γυναίκα νεαρής ηλικίας, με το κεφάλι στολισμένο από ένα διάδημα φτιαγμένο από κορδόνια πλεγμένα μεταξύ τους και φορώντας στα πόδια πασούμια κατά τα έθιμα του βυζαντινού Μεσαίωνα, μια αρχόντισσα το δίχως άλλο. Ο συγκινημένος αρχαιολόγος φαίνεται τώρα σίγουρος: ανακάλυψε την τελευταία κατοικία της Κλεόπας Παλαιολογίνας Μαλατέστα, πριγκίπισσας του Μυστρά, για την οποία ο Γεώργιος Γεμιστός ή Πλήθων είχε γράψει πως διακρινόταν για τη φρόνηση και την ευσέβειά της, για την επιείκεια και τη γενναιότητά της, για τη χάρη και την καλλονή της. Ενα ρίγος τον διαπέρασε στη σκέψη ότι εκείνη η σπουδαία γυναίκα είχε εμφανιστεί μπροστά του μέσα από το χώμα για να του διηγηθεί τη ζωή της στο πλευρό του δεσπότη του Μορέως Κυρ-Θεόδωρου λίγα μόλις έτη προτού η χιλιόχρονη Βυζαντινή Αυτοκρατορία καταρρεύσει και σβήσει για πάντα από το στερέωμα της Ιστορίας.



ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΟΥΛΙΑΡΑΚΗΣ

ΤΟ ΒΗΜΑ, 21-09-2003