21ος: Ο αιώνας της Ευρώπης

Η ανάδειξη της Ευρώπης σε κυρίαρχη πολιτική δύναμη κατά τον 21ο αιώνα θα επιτευχθεί μόνο με τη συναίνεση των πολιτών της. Οι Ευρωπαίοι πολιτικοί πρέπει να πείσουν τις πολίτες τους ότι μόνο το μοντέλο διακυβέρνησης της Ευρώπης θα ανακόψει την πορεία των "εχθρικών" τάσεων της παγκοσμιοποίησης.

Ο συγγραφέας, γνωρίζοντας ότι την τελευταία περίοδο οι Ευρωπαίοι αντιμετωπίζουν με έντονο σκεπτικισμό την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, προσπαθεί να συμβάλλει στον διάλογο για το μέλλον της Ευρώπης. Αποκωδικοποιεί γεγονόττα και αντιδράσεις, παρουσιάζει την άλλη όψη του νομίσματος και καταλήγει σε αισιόδοξα συμπεράσματα για την πορεία της Ενωμένης Ευρώπης. Υποστηρίζει τη διασφάλιση της ειρήνης και της δημοκρατίας αλλά και τη συγκρότηση ενός άλλου πόλου σ' έναν κόσμο όπου ανατέλλουν νέες δυνάμεις όπως η Κίνα, η Ινδία και η Βραζιλία.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Η Ευρωπαϊκή Ενωση φαίνεται να έχει μπει σε μια φάση έντονου προβληματισμού σχετικά με τη μελλοντική πορεία της ενοποιητικής διαδικασίας.

Μάλιστα, μια πρόσφατη δημοσκόπηση έδειξε ότι μόλις το 39% των πολιτών της Ευρώπης εκτιμά ότι η Ε.Ε. βαδίζει προς τη σωστή κατεύθυνση. Πολίτες και πολιτικοί δείχνουν να μην είναι σε θέση να εξετάσουν το αύριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Το ευρωπαϊκό αδιέξοδο δεν προκύπτει μόνο από τα «Οχι» στο Ευρωπαϊκό Σύνταγμα. Εκφράζει επίσης τον αποπροσανατολισμό και την κρίση εξουσίας που πλήττουν πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Αντανακλά επιπλέον τις δυσκολίες να «χωνευτεί» η διεύρυνση, χωρίς να παραβλέπουμε τη διεθνή κατάσταση, η οποία είναι συνεχώς μεταβαλλόμενη και γεμάτη ανασφάλεια.

Πώς γίνεται να υποχωρεί σήμερα η υποστήριξη της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης σε ένα εγχείρημα χωρίς προηγούμενο ή ισοδύναμο, που άλλαξε τη μορφή της ηπείρου μας, ξορκίζοντας το φάντασμα του πολέμου, σταθεροποιώντας τη δημοκρατία και ενδυναμώνοντας τις ευρωπαϊκές κοινωνίες;

Μήπως η ευρωπαϊκή οικοδόμηση έχει πληγεί από το ίδιο κακό που έπληξε το διεθνές σύστημα (το οποίο η Ε.Ε. προσπάθησε να υπερβεί) και τις δημοκρατίες μας, τις οποίες σχεδιάζει να στηρίξει και να συντροφεύει; Δεν μπορούμε όμως να εγκαταλείψουμε την επιδίωξη ενός παγκόσμιου κοινού καλού, ούτε να αφήσουμε να παρακμάσουν οι δημοκρατίες μας, υπογραμμίζει πολύ εύστοχα σε ένα δοκίμιό του για την παγκόσμια δημοκρατία ο Πασκάλ Λαμί, γενικός διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, πρώην Ευρωπαίος Επίτροπος για θέματα εμπορίου και στενός συνεργάτης του Ζακ Ντελόρ (Π. Λαμί, «Η Παγκόσμια Δημοκρατία. Για μια νέα παγκόσμια διακυβέρνηση», προλογίζουν: Α. Διαμαντοπούλου και Μ. Παπαγιαννάκης. Μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Παπαζήση»). Ενας από τους πιο έμπειρους πολιτικούς σε θέματα ευρωπαϊκής ενοποίησης, ο Πασκάλ Λαμί, μας προτρέπει να εξετάσουμε την ευρωπαϊκή οικοδόμηση και να προχωρήσουμε στην αναζήτηση νέων απαντήσεων.

Πιο αισιόδοξος ο Mark Leonard, διευθυντής εξωτερικής πολιτικής στο Κέντρο για την Ευρωπαϊκή Μεταρρύθμιση, υποστηρίζει στο βιβλίο του, που γράφτηκε πριν από τα δημοψηφίσματα στη Γαλλία και την Ολλανδία, ότι η ενωμένη Ευρώπη θα αναδειχθεί σε κυρίαρχη πολιτική δύναμη τον 21ο αιώνα, επειδή αποτελεί το μόνο πολιτικό σχήμα στον κόσμο που μπορεί να δαμάσει τους ανέμους της παγκοσμιοποίησης. Σε μια εποχή έντονου ευρωσκεπτικισμού, ο Βρετανός συγγραφέας μάς ξαφνιάζει με το ελπιδοφόρο μήνυμά του. Ιχνηλατεί το νέο ευρωπαϊκό τοπίο και αποκωδικοποιεί γεγονότα και αντιδράσεις. Ο Leonard περιγράφει μια εξωστρεφή Ευρώπη που έχει εμπιστοσύνη στις δυνάμεις της και που θα αναβαθμίσει παρωχημένους θεσμούς.

Μας καλεί να φανταστούμε έναν κόσμο ειρήνης, ευημερίας και δημοκρατίας. Εναν κόσμο όπου οι μικρές χώρες θα είναι εξίσου ισχυρές με τις μεγάλες. Εναν κόσμο όπου μετράει η υπακοή στο δίκαιο και όχι το αν είστε μαζί μας ή εναντίον μας. Εναν κόσμο όπου οι δημοκρατικές αξίες είναι σημαντικότερες από το τι προσφέρατε την εβδομάδα αυτή στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας. Οπως σημειώνει ο ίδιος, το βιβλίο του αποτελεί απόπειρα υπεράσπισης της Ευρώπης ενάντια σε όσους προσπαθούν να κρύψουν τα σημαντικότατα επιτεύγματά της με το να την κατηγορούν για όλα τα δεινά. Ο Mark Leonard υποστηρίζει ότι η αμερικανική ηγεμονία οδηγείται ήδη σε υποχώρηση και ότι η πρόκληση για τους Ευρωπαίους συνίσταται στη δημιουργία ενός νέου συστήματος που να ενσωματώνει την αναμορφωτική δύναμη του δικαίου. Στόχος δεν πρέπει να είναι η αναχαίτιση της αυτοάμυνας των ΗΠΑ, όπως υποστήριξαν ορισμένοι, αλλά η ένταξη των ενεργειών τους σε ένα θεσμικό πλαίσιο, σχεδιασμένο για την αντιμετώπιση οικουμενικών προκλήσεων, αντί της εθνικής και μόνο ασφάλειας. Η Ευρώπη χρειάζεται πολύ περισσότερο μια δραστήρια Αμερική παρά μια χώρα δέσμια της απομόνωσής της, σημειώνει εύστοχα ο Βρετανός συγγραφέας και συμπληρώνει ότι η ευρωπαϊκή προσέγγιση είναι πιο θετική και πιο ειρηνική και έχει περισσότερες πιθανότητες να πετύχει τη στράτευση και του υπόλοιπου κόσμου για τη λύση των παγκόσμιων προβλημάτων, απ' ό,τι ο πόλεμος του Μπους κατά της τρομοκρατίας.

Πράγματι ο Leonard προβάλλει με εύστοχο τρόπο την αναγκαιότητα ενός «Σχεδίου για έναν Νέο Αιώνα της Ευρώπης», όμως αυτό που έχει ανάγκη σήμερα η Ευρώπη είναι μια παραγωγική περισυλλογή που θα οδηγήσει στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των πολιτών.

Η ιστορική εμπειρία έχει αποδείξει ότι εάν δεν υπάρχει ένα ελάχιστο ποσοστό εμπιστοσύνης ανάμεσα στα κράτη-μέλη, η πρόοδος καθίσταται αδύνατη. Στη σημερινή Ευρώπη των «25» η εμπιστοσύνη αυτή δεν υπάρχει και για το λόγο αυτό δεν πρέπει να κρύβουμε τις διαφορές, μα να τις αποδεχόμαστε στο πλαίσιο των τελικών σκοπών της Ε.Ε.

Υπάρχει άραγε τρόπος να ξεπεράσει η Ε.Ε. τη σημερινή «κρίση νομιμότητας»; Σύμφωνα με τον Βρετανό καθηγητή Larry Siedentop , αντίθετα με τα δημοκρατικά ελλείμματα -τα οποία ενυπάρχουν πάντοτε, σε κάποιο βαθμό, στα συστήματα αντιπροσωπευτικής κυβέρνησης- «κρίση νομιμότητας» παρουσιάζεται όταν δεν υφίσταται κάποιο ευρέως κατανοητό και αποδεκτό πλαίσιο για δημόσια λήψη αποφάσεων. Αυτή είναι και η δυσκολία που πρέπει να υπερβεί η Ε.Ε. σήμερα. Κατά τον Larry Siedentop, (βλέπε και το σημαντικό βιβλίο του «Δημοκρατία στην Ευρώπη», εκδ. «Θεμέλιο», 2002), το κλειδί είναι να σκέφτεται κανείς με όρους διαδικασίας και όχι αποτελέσματος. Χρειάζεται μια διαδικασία η οποία θα κάνει τους πολίτες της Ε.Ε. να σκέφτονται με συνταγματικούς όρους. Πρόκειται για διαδικασία η οποία ισοδυναμεί με μια επανίδρυση της Ε.Ε., με γνώμονα τη δημόσια κατανόηση και συναίνεση.



ΣΩΤΗΡΗΣ ΝΤΑΛΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 28/07/2006