Ο Ηλίας Τσιριμώκος για τον Σοσιαλισμό, την Αριστερά και το Κέντρον

ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΣΤΗ ΔΗΜΟΣΙΟΤΗΤΑ

ΑΓΝΩΣΤΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ

ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΟΥ ΗΛΙΑ ΤΣΙΡΙΜΩΚΟΥ


Αυτή η χαμένη ιστορία του ελληνικού σοσιαλισμού των μεταπολεμικών χρόνων αποτελεί μια ρομαντική ανάμνηση για όσους πίστεψαν σε ανώτερα ιδανικά. Αντίθετα απ’ ό,τι συνέβη σε κάποιες άλλες ευρωπαϊκές χώρες, στην πατρίδα μας ο γνήσιος σοσιαλισμός δεν κατόρθωσε να στεριώσει, κυρίως λόγω της ανώμαλης μετακατοχικής περιόδου. Οι φανατισμοί των «άκρων» δεν άφηναν περιθώρια για φωνές μετριοπάθειας και συνέσεως. Η Δεξιά σκοπίμως ταύτιζε τον σοσιαλισμό με τον κομμουνισμό, και το Κομμουνιστικό Κόμμα δεν επιθυμούσε την ύπαρξη μεγάλης Αριστεράς έξω από τη δική του επιρροή. Έτσι οι σοσιαλιστές είτε απορροφήθηκαν από το ΚΚΕ (ή την ΕΔΑ) είτε αναγκάσθηκαν να συμπλεύσουν με το Κέντρον, με την ελπίδα να το στρέψουν σε πιο προοδευτική κατεύθυνση. Ο πιο ισχυρός και ζωντανός εκπρόσωπος του σοσιαλιστικού χώρου ήταν ο ΗΛΙΑΣ ΤΣΙΡΙΜΩΚΟΣ. Γόνος παλιάς πολιτικής οικογένειας, άριστος νομικός, άφθαστος ρήτωρ και συγγραφέας με δυνατή πένα, ξεχώρισε και γοήτευσε μέσα κι έξω από τη Βουλή.

Στο βιβλίο αυτό παρουσιάζουμε μια άγνωστη ή λησμονημένη αρθρογραφική του εργασία, που δίνει ανάγλυφα την πορεία των σοσιαλιστικών δυνάμεων και ρευμάτων μετά τον πόλεμο: Πώς εξελίχθηκαν τα ρεύματα, ποιές δυσχέρειες συνάντησαν, καθώς και την αγωνία να στεριώσει η Κεντροαριστερά μέσα σε μια πολιτική οδύσσεια της πιο κρίσιμης εποχής, όπου κυριαρχούσαν προσωπικότητες όλων των ιδεολογιών. Ακόμα και η ταραγμένη (παρεξηγημένη και εν πολλοίς άγνωστη) περίοδος των Ιουλιανών του 1965 φωτίζεται διαφορετικά, λίγο προτού πέσει η αυλαία στον κοινοβουλευτισμό. Επίσης παρατίθενται αντί επιλόγου τα δύο σπουδαία τελευταία αδημοσίευτα κείμενά του, που έγραψε στον πρώτο χρόνο της δικτατορίας, βαριά άρρωστος, πριν το τέλος του.

Απέτυχε η προσπάθεια του Τσιριμώκου να στεριώσει τον γνήσιο σοσιαλισμό; Εκείνος πάντα ήλπιζε ότι θα μπορούσαμε «να ξαναρχίσουμε απ’ την αρχή». Θαυμαστής του Ζωρές, είχε κάνει λάβαρο τα λόγια του: «Η Ιστορία διδάσκει στους ανθρώπους τη δυσκολία των μεγάλων προσπαθειών. Αλλά δικαιώνει την ακατανίκητη ελπίδα…».

***
«Η ΕΛΔ είναι κόμμα Σοσιαλδημοκρατικό. Είναι φανερό έτσι πως διαφέρει και είναι γνωστό κατά τί διαφέρει από ένα κομμουνιστικό κόμμα. Παντού, σε όλες τις χώρες, ίδιες είναι οι διαφορές μεταξύ σοσιαλιστικών και κομμουνιστικών κομμάτων. [...]

Το ζήτημα λοιπόν δεν μπαίνει πάνω στις θεωρητικές διαφορές. Την ιδιαίτερη προπαγάνδα του το κάθε κόμμα θα την αναπτύξει όπως έχει δικαίωμα. Το ζήτημα μπαίνει: Παίρνουν αυτή τη στιγμή οι σοσιαλδημοκρατίες στην Ευρώπη θέση αντιφασιστική; Ναι. Συμβαίνει το ίδιο κι εδώ με την ΕΛΔ; Πιστεύω πως εδώ συμβαίνει περισσότερο, παρά σε κάθε άλλη χώρα. Γιατί εδώ η σοσιαλδημοκρατική ΕΛΔ ζητά ίσα ίσα να στηρίξει το δικαίωμα ύπαρξής της, πάνω στην αντιφασιστική της ιστορία [...]

» Απέναντι του Σκόμπυ και του Λήπερ, όταν άρχισαν οι επεμβάσεις, νομίζω πως η στάση του Σβώλου και του Τσιριμώκου ήταν εξίσου αλύγιστη, αξιοπρεπής και υπερήφανη, και πως στάθηκαν εξίσου εύθικτοι στο ζήτημα της εθνικής μας ανεξαρτησίας…»
- ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΕΤΣΟΠΟΥΛΟΣ
Τα πραγματικά αίτια της διαγραφής μου από το ΚΚΕ, 1946